Balloade van de geangn

Van Wikipedia
(deureverweezn van Ballade van de geangn)

Ofbeeldienge in de uutgoave J.Trepperel, Parys, 1500.

De Balloade van de geangn ist 't best bekende gedicht van François Villon.'t Wordt algemêen anvèèrd, zeifs zoendre êenig bewys, da Villon 't gemakt êt otn in de bak zat te wachtn ip zyn terechtstellienge achtre datn e powslikke notoarus a geblêsseerd by e klopparty.

Tietle[bewerkn | brontekst bewerken]

In 't andschrifte Coislin ê die balloade gin tietle en in de blomleezienge Le Jardin de Plaisance et Fleur de Rethoricque (den 'Of van Lustn en de Blomme van Reetorieke) gedrukt in 1501 deur Antoine Vérard, is ze zjuuste genaamd "Andre balloade". Zy ê vo tietle "Grafschrifte van Villon" in 't andschrifte Fauchet en in d' uutgoave van 1489 van Pierre Levet, "Grafschrifte van de genoamde Villon" in de liedrekrans van Rohan; en Clément Marot in de uutgoave mê veele uutleg van 1533 noamt ze  : "Épitaphe en forme de ballade, que feit Villon pour luy & pour ses compaignons s'attendant à estre pendu avec eulx" (Grafschrifte in de vorm van e balloade, die Villon makte vo zezeivn en vo ze moatn bist da ze wachtn ip undre verangienge). De teegnwôordige tietle zoed oentstoan zyn in 't tydperk van de romantiek en is misleidnd in de zin datn te zêere lat zien wien dat de vertellrs zyn zodat de suurprieze dr nie mêr inzit, tgêene Villon wêl zoe gewild ên.

De tietle "Grafschrifte van Villon" en zyn ofgeleidn is nie passnd en gift verwarrienge, van Villon ad al 'n echt grafschrifte ipgesteld ip 't ende van 't Testament (verzn 1884 toe 1906). Mêer nog, die tietle (en zjuuste de versje van Marot) gift an da Villon 't gedicht a geschreevn binst datn wachtte ip zyn verangienge, tgêen nie zeekre is (zied ieroendre  : Omstandigeedn)[1].

De geschiedschryvrs en de Villon-kennrs zyn teegnwôordig van gedacht daj best de balloade kut êetn vôlgns de begunwôordn : "Menschen-broers", lik of dat gebruuklik is ot de dichtre gin tietle êt ipgegeevn.

Omstandigeedn[bewerkn | brontekst bewerken]

Dr wordt dikkers gezeid da Villon "Menschen-broers" ê ipgesteld an de voet van de galge die êm beloofd was deur de prevôost van Parys vo de zoake Ferrebouc. Gert Pinkernell, byvôorbeeld, oendrestript 't wanoopig en spookachtig karaktre van de tekste en besluut druut da Villon ze zeekre ê geschreevn in de gevangenisse. Mo, lik of da Claude Thiry zegt : « 't Is e meuglikeid, mo tusschn andre : je ku 't nie uutsluutn, mo je moet 't nie ipleggn ». Y merkt inderdoad ip dat bylange nie d' êenige tekste is van Villon die verwyst noa de galge en de gevoarn woaran de "verloorn kiendrs" blôotstoan [1]. De balloadn in bargoens, byvôorbeeld, geevn veele toespeelliengn ip de galge, en ze kunn moejlik uut de tyd van de gevangnschap komm. Boovndien wyst Thiry dr ip da Menschn-broers, vo zover daj nie kykt no de teegnwôordige tietle die de leezienge vervormt, 'n iproep is no de kristlikke liefde vo d' oarme menschn mêer dan vo de geangn, en dat in teegnstellienge met d' oovregrôote mêerdereid van de tekstn, de deezn nie vôorgesteld is deur Villon lik 'n eign beleevenisse. In dezeifste lyne, 't luuguubre karaktre van de balloade kuj ook vienn in zyn beschryvienge van 't kneekluus van de kiendrelyksjes van d' oofstikn CLV toe CLXV van 't Testament.

Inoed[bewerkn | brontekst bewerken]

Da gedicht is 'n iproep no de kristlikke liefde, e wèèrde die styf in anzien stoend in de Middelêeuwn (Van, oj kompasje vor uus êt ip tyd, /Ton istr vo jundre by God ook nog oope.). De verlossienge is de kern van de balloade. Villon êrkent datn teveele bizzig gewist is mê zyn lyf ten koste van zyn ziele. Die vaststellienge is versterkt deur de styf ruwe en oenverdaaglikke beschryvienge van de rottnde lykn (die verzeekrs gekend was deur 't luuguubre spektaakle van 't kneekluus) tgêen e grôote teegnstellienge gift mê de ipgeroepn godsdienstige oendrewerpn [1]. De geangn smeekn êest de verbygangrs vo vor undre te leezn, mor in de saamvattienge is den iproep gericht an alle menschn.

Vorm[bewerkn | brontekst bewerken]

't Goat om e grôote balloade (3 stroofn van tien reegls, 1 stroofe van 5 reegls, verzn van 10 lettregreepn in 't ôorsproenklik gedicht)

  • Al de verzn van 't gedicht ên tien lettregreepn.
  • Êroalienge van 't latste vers in iedre stroofe (andrs woare 't gin balloade).
  • De drie êeste stroofn ên tien verzn, en de latste êtr vuuve.
  • De rymm kommn in iedere stroofe ip dezeifste platsn.
  • Bestoan van veele enzjambementn (in 't ôorsproenklik gedicht).==Noageslacht==


Menschn-broers êt angepast gewist vo gezangn, in 't algemêene oendre de tietle De Balloade van de geangn. Léo Ferré, Serge Reggiani, Bernard Lavilliers, Jacques Douai en Monique Morelli êndr verschillnd interpretoasjes an gegeevn. 't Êt ook Rimbaud inspieroasje gegeevn in "Bal van de geangn" vôgns Denis Hüe (Magazine Littéraire)

Bronn en bibliografie[bewerkn | brontekst bewerken]

Iestôoriesche bronn[bewerkn | brontekst bewerken]

Andschriftn[bewerkn | brontekst bewerken]

  • (fr) Paris, Bibliothèque Nationale, ms. fr. 20041, dit « manuscrit Coislin » du nom d'un ancien propriétaire, après 1464 : Versions incomplètes du Lais et du Testament, quatre poésies diverses.
  • (fr) Berlin, Bibliothèque Nationale, Cabinet des Estampes, ms. 78 B 17, dit « Chansonnier de Rohan », vers 1475 : trois poèmes du Testament et deux poésies diverses.
  • (fr) Stockholm, Bibliothèque Royale, ms. V.u.22, dit « manuscrit Fauchet » du nom d'un ancien propriétaire, après 1477 : Versions incomplètes du Lais et du Testament, six poésies diverses et cinq ballades en jargon.

Gedrukte werkn[bewerkn | brontekst bewerken]

  • (fr) François Villon, Le grant testament villon et le petit. Son codicile. Le iargon et ses ballades, Pierre Levet, Paris, 1489, présumé être l'édtion princeps : Versions incomplètes du Lais et du Testament, cinq poésies diverses et six balldes en jargon
  • Anthologie, Le Jardin de Plaisance et Fleur de de rethoricque, Antoine Vérard, Paris, 1501 : Ballades du Testament et six poésies diverses

Stuudjes[bewerkn | brontekst bewerken]

  • Gert Pinkernell :
    • (fr) François Villon et Charles d'Orléans, d’après les Poésies diverses de Villon, Universitätsverlag C. Winter, Heidelberg, 1992
    • (fr) François Villon: biographie critique et autres études, Universitätsverlag C. Winter, Heidelberg, 2002) ;
  • (fr) Collectif, publié par Jean Dérens, J. Dufournet et M. Freeman Villon hier et aujourd’hui. Actes du Colloque pour le cinq-centième anniversaire de l’impression du Testament de Villon, Bibliothèque historique de la ville de Paris, Paris, 1993 ;
  • (fr) Jean Favier, François Villon, Fayard, Paris, 1982 ;
  • (fr) François Villon, Poésies complètes, éditée et commentée par Claude Thiry au Livre de poche, Paris, 1991, ISBN 2253057029;
  • (fr) André Burger, Lexique complet de la langue de Villon, Droz, Genève, 1974 ;
  • (fr) Pierre Champion, François Villon. Sa vie et son temps, Champion, Paris, 1913 (réimpr. 1984).
  • (fr) Anthologie, La littérature française du Moyen Âge, tome II. Théâtre & poésie, Présenté et traduit par Jean Dufournet et Claude Lachet chez Flammarion, Paris, 2003, ISBN 2080711725

Tekste van de balloade[bewerkn | brontekst bewerken]

Tekste van de balloade[2] en oovrezettienge noa 't Westvlams[3].


5

10

15

20

25

30

35

Frères humains qui après nous vivez
N'ayez les cœurs contre nous endurcis,
Car, se pitié de nous pauvres avez,
Dieu en aura plus tost de vous merciz.
Vous nous voyez cy attachez cinq, six
Quant de la chair, que trop avons nourrie,
Elle est pieça devoree et pourrie,
Et nous les os, devenons cendre et pouldre.
De nostre mal personne ne s'en rie :
Mais priez Dieu que tous nous vueille absouldre!


Se frères vous clamons, pas n'en devez
Avoir desdain, quoy que fusmes occiz
Par justice. Toutesfois, vous savez
Que tous hommes n'ont pas bon sens rassiz;
Excusez nous, puis que sommes transis,
Envers le filz de la Vierge Marie,
Que sa grâce ne soit pour nous tarie,
Nous préservant de l'infernale fouldre.
Nous sommes mors, ame ne nous harie;
Mais priez Dieu que tous nous vueille absouldre!


La pluye nous a débuez et lavez,
Et le soleil desséchez et noirciz:
Pies, corbeaulx nous ont les yeulx cavez
Et arraché la barbe et les sourciz.
Jamais nul temps nous ne sommes assis;
Puis ça, puis la, comme le vent varie,
A son plaisir sans cesser nous charie,
Plus becquetez d'oiseaulx que dez à couldre.
Ne soyez donc de nostre confrarie;
Mais priez Dieu que tous nous vueille absouldre!


Prince Jhesus, qui sur tous a maistrie,
Garde qu'Enfer n'ait de nous seigneurie :
A luy n'avons que faire ne que souldre.
Hommes, icy n'a point de mocquerie;
Mais priez Dieu que tous nous vueille absouldre.

Broers-menschn diedr achtr uus nog zyt,
Goa nie êrt-lôos vor uus ip de loope,
Van oj kompasje vor uus êt ip tyd,
Ton istr vo jundre by God ook nog oope.
Gy ziet uus ier angn mê vuufn toope,
En uus vlêes woa dam ip woarn verzot,
't Is nu deurbôord versloendn en verrot,
En uuze knookn wordn stof en asschn.
Grèèt nie mêt uus, bluuf zoendre spot;
Mo bid God datn uuze zoendn zoe wasschn!


Omdam broers jundr êetn, zy nie kwoad,
Al zym verangn, ê vor uus gin mispryzn:
't Was rechtns ip de vierschoar' beroad,
En wiedre woarn zeekr gin braave wyzn.
Vergift uus, by de trôone mostn me ryzn
Van de zeune van d'oogillige moagde.
Dat zyn genoade vor uus eur behoagde,
Dat uus d'êlsche bliksm nie meuge passchn,
Daj nie zoe trèètn dat is 't gevroagde;
Mo bid God datn uuze zoendn zoe wasschn!


De reegn makt' uus nat en deurlêkt,
De zunne lôoid' uus en droogd' uus uut,
Akstrs en kroajn ên d'oogn uutgepêkt,
Board en wienkbrown maktn ze buut.
Stilangn doet uuze kôorde ginne minuut,
Altyd en altyd moet de wiend uus wendn,
Hêrre en dêrre en zoendr ôoit 't endn.
De veugls stêktn uus vul pitn en krasschn.
Kom vergrodrn toch nôoit uuze bendn;
Mo bid God datn uuze zoendn zoe wasschn!


Prince Jezus gy êt boovn iedr êerschappy:
Makt da d' êlle nie worde uuze tyranny,
En dat 't êewig vier uus nie zoe verrasschn.
Menschn ostjeblief doe nie an spotterny;
Mo bid God datn uuze zoendn zoe wasschn.

Eksterne koppliengn[bewerkn | brontekst bewerken]

Verwyziengn[bewerkn | brontekst bewerken]

<references>

  1. 1,0 1,1 1,2 (fr) Balloade van de geangn.
  2. (fr) Tekste van de balloade.
  3. Êrdichtienge deur e busveugle, novembre 2012.