Geschiedenisse van Brugge
.jpg)
De geschiedenisse van Brugge wordt mor echt dudelik van de 9e eeuwe.
Toch zyn d’r archeologische bewyzn gevoundn dat er ol van in ‘t begun van uze tydrekenienge menschn weundn ip ’t groundgebied van de loatere stad. Die spoorn zyn gevoundn by ‘t Fort Lapin, nu e wyk in ’t nôordn van Brugge, en ook in ’t center van de binnstad en an de Langereie.
Volgns de Keltische etymologie betêkent 'Dyver' illig woater. Doarom peizn ze dat er ip die plekke ol menschn van in ‘t begun van uze tydrekenienge tegoare kwoamn. ‘t Zoudt e cultusplekke gewist zyn, woa dan z’offers brochtn no d’êken, die volgns de Keltn boovneirdse krachtn aan.
Loater in de 12e eeuwe wierd d’Eekhoutabdye gesticht by den Dyver. In 1929 kwam ‘t Groeningemuseum ip e stik van 't abdydomein. D’abdye wierd ofgebrookn met de Fransche Revolutie. D’r bestoa nog ‘n ingangspôorte in d’Eekhoutstroate.
Restn van 'n bôot bewyzn dat er commerce gedoan wierd deur de Gallo-Romeinse nederzettienge met Iengeland en de reste van Gallië tout round 270.
In Oednburg en in Eirdenburg in Zeeuws-Vloandern hen ze restn van e castellum, e Romeins fort, gevounden en in Brugge moet er ook êen gestoan hen. Sommigte peizn da de burcht van de groavn van Vloandern ip de Burg ip zo ‘n oude Romeinse versterkienge moe gebouwd gewist zyn, omdat ’t groundplan rechthoekig is, in plekke van de geweunlikke rounde vorm. Andere peizn dat 't Romeins castellum an d' Oude Burg zou kunn gestoan hen.
Den êestn Brugschn burcht bestound ol in 851 en was gebouwd ip de plekke woa da de Romeinse weg van Oednburg nor Eirdenburg de Reie overstak.
De Burg was mor e stik van e grotter vierkant eiland, gevormd deur de Spegelreie, de Sint-Annareie, de Groene reie en de Kroanreie. Da was één van d’oudste beweunde dêeln van de stad. In ’t middn van ’t eiland stound d’êeste Sint-Walburgakerke, die nu nie mi bestoat. Da was oorsprounkelik d’oudste groafelikke kapelle.
De Burg was in dien tyd groafelik gebied. Ze lietn ook nog ‘t Stêen, de Loove ('t verbluuf van de groaf) en e ghiselhuus bouwn. De brand van d’olletorre in 1280 is d’anleidienge gewist vor in 1376 ‘t stadhuus te bouwn ip de plekke van ‘t ghiselhuus.
D’r was ook nog ’n twidde oude weunkern, an d’Oude Burg, nu achter d’olletorre. Die wyk groeide langs de Stêenstroate tout an ‘t Zand. Ier wierd er an binnenlandse commerce gedoan en stoundn de twi oudste parochiekerkn. Ip de plekke van d’ Onze-Lieve-Vrouwekerke en de Sint-Salvatorskathedroale bestound er ol e kapelle in de 9e eeuwe, mo doa bluuft er nieks van over. Loater, in de 12e eeuwe, en z’ip de zelfste plekke de nieuwe kerkn begunn bouwn.
Volgns ‘n oude legende, de legende van den Brugschn beir, was den êestn beweuner van Brugge e grôotn bruunn beir. Dien êestn beweuner, nu ‘t symbool van Brugge, is te zien ip veel plekkn lik an de Poortersloge ip de Jan Van Eyckplatse en je stoat in ’t stadswoapn van Brugge, te zien boovn an de gevel van de Stadsschouwburg en boovn de voordeure van d’oude Civiele Griffie ip de Burg.
De noame[bewerkn | brontekst bewerken]
De noame Brugge komt nie van de vele bruggn, want e brugge was in d’oorsprounkelikke toale brigge. (vergelyk me bridge in ’t Iengels, brycg in ‘t Oudiengels, brigge of bregge in ’t Fries en briva in ‘t Gallisch).
De noame zou kommn van ‘t Oudnôors bryggja. De contactn me Scandinavië woarn begost round de 8e eeuwe deur de commerce met die landn en ook deur d’involln van de Vikings. 't Echt oudste Brugs verstoan ze nu nog 't best round de Noorse fjordn.
Oorsprounkelik was de noame van Brugge Rugja, d’êeste noame van de riviere de Reie. De noame Rugja evolueerde ounder invloed van ’t Oudnoors. Under woord bryggja vo landiengsplatse of anlegkoaie wierd gecontamineerd tout Bruggia. De noame is te vergelykn me Bryggen, d’historische hoave van Bergn in Noorweegn, die ook lik Brugge e belangryke stad van de Hanze was.
De noame Bruggia stoat ip muntn uut 864-875. De noame evolueerde loater van Bruggia en Brugga in de 9e eeuwe no Bruggas in de 12e eeuwe, Brucghe in de 14e eeuwe, Brugghe in de 17e eeuwe tout Brugge.
De bynoame[bewerkn | brontekst bewerken]
De bynoame van de Bruggeliengn, Brugsche zottn, komt van de volgnde legende: Achter da Maximiliaan van Oostnryk in 1488 gevangn gezeetn aad deur de Bruggeliengn in ‘t uus Craenenburg ip de markt, mochtn ze van em gin joarmarktn of andere activiteitn mir houdn.
Vor em te poaien organiseerde Brugge e grôte feeste vor em, en achternoa vroegn ze de toeloatienge vo were e joarmarkt te meugn houdn, belastiengn te meugn inn, en ôok vo ‘t bouwn van e nieuw zothuus. Zyn antwoord was: Sluut ol de pôortn van Brugge en j’e gynder direct e zothuus!
De Brugsche zwoann[bewerkn | brontekst bewerken]
’n Andere legende over Maximiliaan van Oostnryk zegt dat ’n Brugge tout an ’t ende van eur doagn verplicht et van zwoann t’houdn, omdan ze z’n schout en baljuw Pieter Lanchals, die e zwoane in z'n woapnschild aad, ounthoofd en.
Vôorgeschiedenisse[bewerkn | brontekst bewerken]
Round 270 begostn de Germoanse invoasies en in 293 mostn de Romeinn ’t kustgebied beveilign teegn Saksische zêerovers en Frankn. De versterkte vestiengn wierdn Litus Saxonicum genoemd.
In dien tyd wierd uze kust deur geologische veranderiengn bedreigd. De duunn wierdn geregeld overstrôomd en ’t moerassig land (nu ‘t poldergebied) dat ounder ‘t zêepeil lag wierd overspoeld. Die troage geologische evolutie wordt de transgressie van Duunkerke genoemd.
Tusschn de transgressies kwoamn d’r periodes van regressie. De Romeinse periode lag juste tusschn de twi transgressies Duunkerke I en Duunkerke II, en wordt de Romeinse regressie genoemd. De Romeinn zoun nie ollêne verdreevn gewist zyn deur de Germoann mor ook deur ’t woater.
‘t Gebied buutn d’Ezelpôorte wierd de Vloamienghoek genoemd. Die noame verwyst no d’ôorsprounkelikke Vloamiengn, de beweuners van ‘t schorregebied an d’overstrôomde kust. Vloaming en Vlams zyn ofgeleid van flâm, ‘n Ingveoonsche vorm van ’t Germoanse flauma (overstromienge, overstrôomd land, slykkland) en past dus goed by ’t Vlams kustgebied da twi kis per dag overstrôomde deur de Nôordzêe.
In de Gallo-Romeinschn tyd vormde ‘t oud Vloandern de civitas Menapiorum. 't Ryk was in pagi of gouwn ingedêeld. In 486 wierden de Gallo-Romeinn versleegn deur de Merovienger Clovis en kwoamn de gebiedn die nu Vloandern zyn ounder ‘t Frankisch Ryk. Clovis verênigde verschillige Frankische stammen en brocht z'ounder invloed van 't christelik geloof.
Round 650 kwoamn d’r Iersche missionoarissn preekn. Sint-Eligius schrêef in z‘n levensbeschryvienge, de Vita sancti Eligii (ca.590-660), over ‘t municipium Flandrense (Brugge).
Van de 7e eeuwe trokt de zêe eur stilletjes an were. De groundn van de polderstreke wierdn were droger en beweunboar. De droge schorregroundn wierdn gebruukt vo schoapn ip te kwêekn. Deur die wulle is de loatere loaknindustrie in de streke begost.
De kust wierd deurkruust deur ênigte grôte getye-geuln, w.o. de Zinkval (Sincfala), die e grôot stik van ’t Westkapelle, Knokke en Heist van nu overstrôomde. De riviere de Reie die van Brugge kwam, strôomde langs e getye-geule etwoastn tusschn Blankenberghe en Zêebrugge in de zêe.
In de 8e eeuwe kwam ’t Ryk ounder e nieuwe dynastie: De Karoliengers. De gouwe round Brugge was de pagus Flandrensis of Vloanderngouwe.
Brugge dêed ton ol commerce me Scandinavië. Ze kostn met under platte bôotn gemakkelik vanuut de Nôordzêe langs de getye-geule en de riviere de Reie tout in Brugge kommn.
Spytig genoeg blêef ’t nie ollêne by commerce doen. Round 800 krêegn uze streekn mêer en mêer last van de Vikings. Ze kwoamn langs de riviern ’t binnland in en plunderdn olles wa dan ze teegn kwoamn. Karel den Grôotn liet ol verdedigingswerkn bouwn an de kust.
9e eeuwe[bewerkn | brontekst bewerken]
843 was e belangryk joar vor Europa. Deur ‘t Verdrag van Verdun wierd ’t Ryk van Karel de Grôotn verdêeld ounder zyn drie klêenkienders. Karel de Kletsn krêeg West-Francië (Vrankryk en de Vloanderngouwe). Je zound Boudewyn met den Yzern Oarm noa de Vloanderngouwe vo de Vikings teegn t’houdn. Uut de Vloanderngouwe groeide ‘t Groafschap Vloandern en Boudewyn I was den êeste groaf van Vloandern.
De noame Bruggia stoat ip Karoliengische muntn van 864-875, die binst de regerienge van Karel de Kletsn gesleegn zyn in ’t platselik muntatelier in Brugge. Ênigte bewoarde exemploarn zyn te zien in ‘t Gruuthusemuseum.
Van in 883 was ter veel contact tussch Iengeland en Vloandern. In 884 trouwde groaf Boudewyn II van Vloandern met Elftrudis, de dochter van Alfred de Grootn, de keunienk van Wessex.
10e eeuwe[bewerkn | brontekst bewerken]
Van 900 bloeide de commerce mè Scandinavië en Iengeland, oundanks ’t feit da Brugge ollêne moa bereikboar was met hoog woater, langs ’t schorregebied. De Brugsche markt trokt ton ol vele volk.
Round 944 liet groaf Arnulf I van Vloandern de Sint-Donaaskerke bouwn no ’t model van de Paltskapelle van Karel de Grôotn in Aakn. De kerke hèt e belangryke rolle gespeeld in Brugge, moar is in 1800 ofgebrookn deur de Fransche en nie mêr erbouwd.
Round 960 was ’t gebied ten nôordn van Brugge toamelik droge. Vanuut Brugge wierd de Blankenbergschn Dyk of Gentele rechte noa de zêe gebouwd, van de Vloamiengdam, over Sint-Pieters-ip-den-Dyk, Sint-Jan-ip-den-Dyk, Zuunkerke noa Blankenberghe. Vanuut Oudenburg vertrokt er e twiddn dyk, de Zydelinge, tout by Den Hoane. Doa wierdn ze verboundn mè den Evendyk. Azo wierd er ’n êeste grôot stik schorre in ’t nôordn ingepolderd. Loater kwoamn d’r nog nieuwe dykn by.
11e eeuwe[bewerkn | brontekst bewerken]
Ounder groaf Boudewyn IV wierd ’t groafschap verdêeld in drie kasselryen of burggroafschappn. De pagus Rodanensis, pagus Flandrensis en ‘n dêel van de pagus Mempiscus vormdn tegoare de Brugsche kasselrye, die de grotstn van ’t groafschap Vloandern was (ca. 1000).
In de 11e eeuwe was Brugge uutgegroeid tout e commercieel center van Europees niveau. Keuniginne Emma van Normandië, de dochter van Richard I van Normandië, kwam in dien tyd noa Brugge an ’t hof van groaf Boudewyn V. Doar is ’t loflied, Encomium Emmae geschreevn (1040-1042). In ’t loflied is ter sproake van de Brugsche commercantn, de kostboare productn, en ôok dan d’Iengelsche scheepn tout in Brugge kwoamn. De dochter van Boudewyn V, Mathilde, trouwde me Willem de Veroveroare, hertog van Normandië, die in 1066, by de Slag van Hastings, Iengeland veroverde en keunienk van Iengeland kwam.
In de twiddn elft van de 11e eeuwe verzandde de nateurlikke verbiendienge me de zêe deur de inpolderiengswerkn ten nôordn van Brugge. Doadeure woarn ze verplicht van mêer commerce over land te doen.
O de kust definitief ingepolderd was hen ze 't Reiewoater ofgeleid langs e kanoal noa 't mêer ôostelik geleegn Sincfal, woa da loater 't Zwin gevormd is.
12e eeuwe[bewerkn | brontekst bewerken]
D’oudste vestn van Brugge, of d’êeste stadsomwallienge, zyn d’r gekommn achter de môord ip Karel den Goein deur de Erembalds in de Sint-Donaaskerke.
Me weetn vele over die periode omda Galbert van Brugge ’n dagboek angeleid et over d’anleidienge en de gevolgn van de môord (1127-1128). Galbert van Brugge was groafelik secretoaris an ’t hof van Karel den Goein. Je weunde ip de Burg en j’et die platse beschreevn.
In de 12e eeuwe is ter doa vele veranderd. 't Stêen stound an de westkant van de Burg (ip de plekke woa da nu de tearoom 'Tom Pouce' is) en was êest 't verbluuf van de groaf. Da verbluuf verplatste nu no de Loove an den ôostkant. Ip de plekke van de Loove kwam loater ‘t Landhuus van ‘t Brugse Vrye, woavan da de Gotischn achtergevel langs de reie bewoard gebleevn is. In 1722 kwam ‘t Oud Gerechtshof ip die plekke.
Achter de môord gerakte Brugge in e serieuze crisis, woavan dat de keunink van Frankryk profiteerde deur de Normandiër Willem Clito, ‘n achterklêenzeune van Boudewyn V, te kiezn ols ipvolger. Mo de Bruggeliengn verzettegn under teegn em. Ze krêegn in die periode ênigte belangryke voorrechtn, keurn genoemd.
Ze versterktn under stad me grachtn en poalwerk, woavôorn dan ze gebruuk maktn van de bestoande woaterloopn vo vele groafwerk te bespoarn. Ze bouwdn ook houtn verdedigiengstorrn en zeevn stadspôortn. In ’t center van de stad lag de markt met in ’t middn de Sint-Christoffelkerke.
Die êeste stadsomwallienge viel tegoare me de rienk van de binnreien, die nog ossan bestoat: in ‘t nôordn d’Augustynnreie en de Gouden-Handreie, van ’t ôostn no ’t zuudn de Sint-Annareie, de Groene reie, den Dyver en de Bakkersreie, in ’t westn de Kapucynnreie, de nu overwelfde Smeednreie (ounder ’t Zand) en de Speelmansreie.
In de volgnde joarn is d’omwallienge vôort uutgebouwd en verstevigd en ’t hout wierd vervangn deur stêenbouw.
De pôortstroatn vormdn belangryke in- en uutvalsweegn. De Vloamingpôorte en d'Ezelpôorte stoundn in verbiendienge me de Kust en de Polderstreke, d’oude Meulenpôorte me de weg noar Eirdenburg en Antwerpn, de Nôordzand- en de Zuudzandpôorte me de weg no Gistel, Oudenburg, Yper en Rysel en an de Mariapôorte begostn de weegn no Gent en Kortryk. De Mariapôorte stound an ‘t Oud Sint-Jan, rechtover d'Onze-Lieve-Vrouwekerke, en de Koetelwykpôorte an de Spegelreie.
Over de reien wierdn d’r houten bruggn gebouwd die loater vervangn zyn deur constructies van stêen.
In ‘n hofmeur van ‘t huus in de Pieter Pourbusstroate nr. 3 stoat er nog e restant, ’n olfrounde versterkiengstorre die dudelik zichtboar is vanuut de Pottenmakersstroate. D’r zoun ook nog meurrestn an de Moerstroate en de Meulenbrugge zyn.
Vo de reste getuugn ollêne nog mo de binnreien van ’t bestoan d’r van. De reedn dat er zo winnig van overbluuft is omdat in de volgnde joarn de bevolkienge enorm angegroeid is. D’r kwoamn veel nieuwe wykn buutn d’omwallienge, woadeure dat de functie verloorn gienk.
Van 1127 kwam de stad Brugge apart te stoan met ’n eign besteur. De reste van d’oorsprounkelikke kasselrye, ’t landelik geleegn gebied, vormde van ton de kasselrye van ’t Brugse Vrye.
In 1134 veranderde de Vlamsche kustvlakte deur e stormvloed. D’r was e diepe zêegeule, ’t Zwin, ountstoan. In plekke van de vroegere getye-voart kostn d’r nu grôte zêescheepn voarn tout in Damme. Brugge blêef doadeure tout an de 15ste eeuwe verboundn met de zêe, met de vôorhoaves Damme en Sluus.
Groaf Diederik van den Elzas reisde vier kis no ’t illig land. Je zou, volgns ’t volksgeloof, in 1150 de relikwie van ’t Illig Bloed meegebrocht en uut Palestina. Je liet de Sint-Basiliuskerke bouwn ip de Burg, woa da nu d'Illig-Bloedkapelle is.
Round dien tyd wierd ’t gasthuus en d’Eekhoutabdye gesticht en ze begostn ôok me den bouw van de kerke en de torre van de Sint-Salvatorskerke.
13e eeuwe[bewerkn | brontekst bewerken]
Achter de vormienge van ‘t Zwin was Brugge uutgegroeid tout e belangryk West-Europees commercecenter.
De bôotn kwoamn van Damme langs de Lange reie, de Spegelreie en de Kroanreie tout an de markt. Doa wierd er gelost en geloadn. De vis wierd doa verkocht.
In 1200 stichtte groaf Boudewyn IX d’êeste internationale joarmarkt in Brugge.
Deur de groeiende economische macht woarn veel buutnlandse commercantn under ier kommn vestign. Tusschn de 13e en de 16e eeuwe weundn d’r menschn van de Baltische stoatn, Duutsland, Scandinavië, Iengeland, Schotland, Portugal, Spanje en Italië en ze blêevn vo korte of langere periodes. Zynder bepoaldn mee oe da Brugge d’r nu uutziet.
Vo dan de vrimde commercantn g’organiseerd woarn, verblêevn ze in de platselikke herbergn en d’herbergiers of hosteliers woarn olgauwe veel mêer of vereurders van koamers. Ze speeldn vo tolk en ielpn under gastn ip olle gebied.
Olgauwe telde Brugge tusschn de 40.000 en de 45.000 inweuners, dubbel zovele of nu in d’historische binnstad.
Brugge wierd economisch en politiek ossan mo machtiger. Vor under macht te toogn begostn ze vele te bouwn. D’olletorre en d’Onze-Lieve-Vrouwekerke zyn van dien tyd. Ze bouwdn ook vôort an de St.-Salvatorskerke en ’t St.-Janshospitoal, woa dan d’ r ziekenzoalen bykwoamn.
’t Belfort en d’olln woarn ’t symbool van vryeid, rykdom en stedelikke macht. D’êeste olle ountstound round 1220 ols verkoopplatse van de marchandise van de commercantn. ‘t Woarn klêne gebouwn in out en round 1240 kwam ter ‘n uutgebreider gebouw met ‘n outn torre. In de 13e eeuwe wierd ‘t êeste verdiep, tout an de platte oektorretjes gebouwd. D’olln aan ’n administratieve en commerciële functie. De stadsmagistroat zetelde doa en de stedelikke administroatie, de stadskasse en ’t archief met de privileges wierdn doa bewoard.
In 1245 stichtte gravinne Margaretha van Constantinopel ’t begynof.
Achter de brand van ’t êeste ollegebouw in 1280 giengn d’r veel documentn verloorn en mostn de schepens e nieuwe plekke zoekn. Ze krêegn ‘t ghiselhuus van de groaf, ton Gewyde van Dampierre. Azo veruusde ‘t stadsbesteur van de markt no de Burg, da van e groafelik nor e stedelik center evolueerde. Van ’t ende van de 13e eeuwe an de groavn van Vloandern e residentie in ‘t Prinsenhof.
Round 1285 wierd d’r beslist van dichte by 't ollegebouw 'n overdekte Woaterolle over de reie te bouwn, woa dan de bôotn kostn binn voarn. Azo kostn ze loadn en lossn in ’t droge en boovn kost de marchandise gestockeerd wordn.
In 1288 liet de stad Brugge ip de markt 'n houtn kroane moakn vo zwoare lastn uut de scheepn t’oaln. Die kroane wierd angedreevn deur kroanjounges, die in ‘t rad mostn loopn.
In 1290 veruusdn ze de kroane no de koaie van de kroanreie, nu de kroanplatse. Met de kroane wierd doar olles gelost wa dat in voatn vervoerd wierd, lik wyn en olie. D'r zyn doa nu nog ossan veel oude wynkelders.
In dien tyd woarn d’r politieke spanniengn tusschn Iengeland en Frankryk. De keuninklikke conflicten woarn slicht vo de commerce, want de groaf van Vloandern was lêenman van de Fransche keunink Filips den Schoonn, mo de steedn woarn ofhankelik van d’Iengelsche wulle. Oorloogn kostn de commerce helegans stille leggn. Groaf Gwyde van Dampierre zocht ol ’n ende toenoaderienge me keunink Edward I van Iengeland en j'erkende de keunink van Frankryk nie mer ols suzerein. D’r ountstoundn twi partyen:
- De Klauwaerts, genoemd no de klauwn van de Leeuw Van Vloandern, stoundn achter de groaf Van Vloandern.
- De Leliaerts, genoemd achter de lelie in ’t Frans keuninklik woapn, woarn surtout Patriciërs en stoundn achter de Fransche keunink.
In 1297 annexeerde de Fransche keunienk ‘t Groafschap Vloandern en je gaf bevel vo nieuwe stadswalln an te leggn round Brugge. De werkn deurdn tout 1300. Die twidde omwallienge zyn de Vestn van nu. D’r zyn nog vier stadspôortn bewoard: De Smeepôorte, d'Ezelpôorte, de Gentpôorte en de Kruuspôorte. In 1299 droeg Gwyde van Dampierre de macht over ip z’n zeune Robrecht van Béthune.
14e eeuwe[bewerkn | brontekst bewerken]
In 1301 liet Filips den Schoonn em keuninklik ountvangn in Brugge. De Brugsche vrouwn woarn zo ryke geklid, da z’n vrouwe Johanna Van Navarra zei: "Ik peisde da ‘k hier d’ênigste keuniginne woarn, mo ‘k zien d’r hier hounderdn".
By de volksipstand de Brugse Mettn van 18 meie 1302, stound ’t volk massoal an de de kant van de groaf van Vloandern, teegn de keunink van Frankryk. Ip de markt stoat ’t standbeeld van Jan Breydel en Pieter de Coninck, de twi lokoale volksheldn die e grôte rolle speeldn in ’t Vlams verzet teegn de Fransche keunink, me de Guldnspoornslag van 11 juli 1302, ip de Groeninghekouter by Kortryk, tout gevolg.
Binst de 14e eeuwe wierd ‘t twidde verdiep van d’olletorre gebouwd, tout an de spitse hoektorretjes.
In 1376 legde groaf Lodewyk van Male den êestn stêen van ‘t Gotisch stadhuus ip de Burg. ’t Kwam ip de plekke van ‘t ghiselhuus.
In 1379 begostn de Gentse ipstandn ounder leidienge van Filips van Artevelde. Gent rebelleerde teegn groaf Lodewyk van Male omdat de machtige gildn mêer privileges wildn en minder bemoeiiengn. Brugge stound wel an de kant van de groaf en azo begost de rivaliteit tusschn de twi steedn.
Binst de de Slag ip ‘t Beverhoutsveld (3 mei 1382), ip de grenze van Beirnem, Oostkamp en Assebroeke, zyn Lodewyks Brugsche anhangers versleegn deur ’t leger van Filips van Artevelde.
De Slag zoudt den dag achter d'Illig-Bloedprocessie begost zyn en de Bruggeliengen zoun onnozel zat gewist zyn. Ze kwoamn rechte van d’herbergn round de Meersn en z’aan ounder de boane vôort gedrounkn vo couroage ip te doen. Achter e kort gevecht kost Artevelde ’t Brugs leger, da nie in stoat was vor under serieus te verweirn, versloan en Filips bezette Brugge dien dag zounder moeite. Lodewyk kost vluchtn no Rysel.
Binst die Gentse revolte aan de Genueezn Brugge verloatn, mor in juli 1398 kwoamn ze were.
An de periode van crisissn, ipstandn, epidemien, politieke ounrust en oorloogn kwam ter ’n ende deur de dynastieke versmeltienge van Vloandern me Bourgondië, achter den dôod van groaf Lodewyk van Male in 1384.
Zyn dochter en erfgenoame Margaretha van Male was getrouwd me Filips den Stoutn en brocht ‘t groafschap Vloandern ounder de feitelikke macht van de Bourgondische ertoogn.
Van 1384 begost de Bourgondischn tyd en Brugge blêef nog ‘n eeuwe lank ‘t belangrykste internationaal commercecenter ten nôordn van d’Alpn. De loaknproductie wierd gedêeltelik vervangn deur luxemarchandise, ‘t bankweezn en kunstambachtn.
Ol van round 1260 ad de familie Van der Buerse ’n herberge in de Vloamingstroate, ip de plekke die loater d’oude Beursplatse genoemd wierd. Ip die plekke groeide d'r e commerce in wisselbrievn en weirdepapiern, die olgauwe de noame van de familie krêeg.
Loater in de 16e eeuwe verspreidde ’t begrip ‘Beurze’ em via Antwerpn, Amsterdam en Londn over de weireld en de term wierd overgepakt in veel toaln, wa dat e goe voorbeeld is van ’t internationaal belang van de Brugsche commercieeln bloei in dien tyd.
D’Italioann (Genueezn, Florentynn, Venetioann, Milaneezn, Luceezn) en d'andere landn organizeerdn under per noatie of commercantngroep en stoundn ounder ’t gezag van under consul. Z’an under eign reglementn en privileges. Loater bouwde iedere noatie eur noatiehuus of consuloat, ook loge (van ‘t woord loidge) genoemd. Ze zeteldn doa en ze kostn d’r ook under marchandise stockeern. De Genuese Loge wierd in 1399 gebouwd ip d’oude Beursplatse. Loater kwoamn doar ook nog de Venetioanse- en de Florentynse loge.
De Nôord-Duutsers verênigdn under ols Duutsche Hanze. Ze wierdn ier Ôosterliengn genoemd. Ip ‘t hoogtepunt van de Hanze dêen d’r 200 steedn an mee, woarounder 70 hoofdsteedn. D’r woarn vier officiële commercebureau’s, kontors genoemd, met ‘n hoofdzetel: Novgorod in Rusland, Bergen (Bryggen) in Noorwegen, Londn in Iengeland en Brugge in Vloandern. Brugge wierd gebruukt ols droaischyve tusschn Ôost, West, Nôord en Zuud Europa.
15e eeuwe[bewerkn | brontekst bewerken]
Ounder de Bourgondiërs stêegt de welvoart enorm. Kunstenoars wierdn angetrokkn en d’r wierd vele an cultuur gedoan. ’t Was den tyd van de Vlamsche Primitievn. Jan van Eyck, Petrus Christus, Hans Memling en Gerard David werktn en weundn in Brugge.
In de 15e eeuwe was ’t Prinsenhof één van de verbluufplatsen van de Bourgondische hertoogn. Filips den Goein en z’n klêendochter Maria van Bourgondië verblêevn ’t liefst in ’t Prinsenhof van Brugge en ze zyn d’r ook gestorvn. Den trouw van Filips den Goein met Isabella van Portugal is ter gevierd, d’orde van et Gulden Vlies is ter gesticht en Filips den Schoonn is ter geboorn.
Lodewyk van Gruuthuse was e belangryke figeure in Brugge binst de 15e eeuwe. Je begost e carrière an ’t hof van de Bourgondische hertoogn, was ridder van ’t Gulden Vlies en je dêe mee an de beroemdste steekspeeln van z’n tyd.
't Genôotschap van de Wittn Beir organiseerde steekspeeln in de Poortersloge, die deure giengn ip de markt. ‘t Grotste tornooi was da van de Goudn Boom van 3 tout 11 juli 1468, vo den trouw van Karel den Stoutn en Margaretha van York.
In 1428 wierd de rederykerskoamer den illign Gêest ipgericht. Anthonis de Roovere was de stadsdichter.
Cosimo de’ Medici, e bankier uut Firenze, opende e filioal in Brugge. De filioalhouders van de Medici-bank woarn Angelo di Jacopo Tani (1450-1465) en Tommaso Portinari (1465-1478).
In die periode wierd ‘t Tolhuus en ’t Pyndershuus gebouwd en round 1480 ’t huus de Croon ip den hoek van de Sint-Jansplatse.
Brugge makte gebruuk van de bloeiende economie vor eur belfort of te werkn. D’r kwam e grôte achthoekige torre ip de twi vierkante verdiepn. ’t Bouwwerk wierd ’t grotste belfort van de Nederlandn. Me de spits in hout boovn ip de torre, was ’t gebouw 107 meter hoge.
Olles veranderde achter den dôod van Maria van Bourgondië in 1482. Vloandern kwam in ipstand teegn eur vint Maximiliaan. Den 10stn februoari 1488 slootn de Bruggeliengn em ip in ‘t huus Craenenburg ip de markt. Maximiliaan et under da noois kunn vergeevn en dat a zwoare gevolgn vo de Brugsche economie. De joarmarktn van Antwerpn en Bergen-op-Zoom hoaldn doa profyt uut en ‘t economisch zwoartepunt verschoof van Brugge nor Antwerpn. ‘t Was ‘t begun van ’t ende vo Brugge, ook deur de verzandienge van ’t Zwin en de Tachtigjoarign Oorlog in de volgnde eeuwe.
16e eeuwe[bewerkn | brontekst bewerken]
In ’t begun van de 16e eeuwe kost Brugge eur nog e bitje herpakkn. Veel vrimde commercantn woarn weg, mo de Duutsche Hanze blêef nog ’n ende.
De kunstschilders Jan Provoost, Lanceloot Blondeel en Pieter Pourbus krêegn nog veel bestelliengn en d’r wierdn nog verschillige patriciërshuuzn gebouwd in en round de Vlamingstroate, woa dan d’r belangryke wynmarchangs weundn. D’r zyn nog kelders bewoard van de 13e eeuwe. Jan van Eyewerve, geschilderd deur Pieter Pourbus, was zo’n ryke wynmarchang.
Veel Bruggeliengn woarn overgestapt no ’t nieuw geloof, ounder invloed van d’Ollandsche, Iengelsche en Duutsche commercantn. 1566 wierd ‘t wounderjoar genoemd omda landvoogdesse Margaretha van Parma ‘t protestantisme toeliet.
Mor achter de Beeldnstorm, in ogustus 1567, zound Filips II van Spanje den ertog van Alva no de Nederlandn, die de Road van Beroertn iprichtte. Veel Brugsche protestantn mostn vluchtn of wierdn verbann en under huus wierd geconfisqueerd. Andere wierdn gevangn gezet in ’t Steen en g’executeerd ip de Burg Ze wierdn ounthoofd of endigdn ip de brandstoapel.
Den hertog van Alva wierd in 1573 were g’hoald no Spanje en in 1578 wierd ’t calvinisme hersteld in Brugge. De Calvinistische Republiek (1578-1584) was e periode van 6 joar, woarin da Brugge ‘n protestants besteur aad en Rooms-katholieke erediensten woarn verboodn.
In 1584 wierd Willem van Oranje vermôord en de Noordelikke Nederlandn beslistn van apart te goan. Van ton was ’t hêlegans gedoan met den bloei van Brugge.
Loater[bewerkn | brontekst bewerken]
De volgnde eeuwn probeerdn de Bruggeliengn geweune t’overleevn. D’industriële revolutie, die de weireld veranderde in de 18e eeuwe, makte Brugge passief mee. Z’aan de meugelikheid nie vor oude gebouwn of te breekn en fabriekn in de plekke te zettn. Olles blêef lik da ’t gewist was.
De burgerye klapte Frans en ’t oungeletterd volk ollêne ’t platselik dialect. ’t Oopnboar leevn was tout 1885 hêlegans verfranst.
Toch was de belangrykste Nederlandstoalign dichter uut de 19e eeuwe, Guido Gezelle, ’n Bruggelienk.
In d’Europeesche literareure wierd Brugge beroemd deur de Franstoalige romang Bruges la Morte van Georges Rodenbach (1892).
’t Boek beschryft Brugge in sloap, dôod mo mysterieus. Achter ‘n ende zaktn ze me duuzndn of no Brugge vo te kommn kykn, lik e sôorte ramptoerisme. Olgauwe was Brugge nie mi zo dôod.
Achter de Slag van Waterloo van 1815 begostn d’Iengelsche oudstryders Waterloo te bezoekn en ze toogdn under familie woa dan ze Napoleon versleegn aan. Azo ountdektn ze Brugge. De stad stound under an en ze blêevn. D’r ountstound ’n Iengelsche kolonie van e poar duusd man en ze blêevn tout an d’êeste weireldoorloge.
Zynder ountdektn Brugge ip cultureel gebied en bestudeerdn de Vlamsche Primitievn.
Nu zien me da Brugges oarmoe eur rykdom gewordn is. Veel monumentn en historische gebouwn en den tyd overleefd en moakn van Brugge e typische Vlamsche middeleeuwse stad, woa dat ook de sfeer bewoard gebleevn is.
Sedert 2000 stoat d’historische binnstad, ip eur g’hêle, ip de lyste van't UNESCO weirelderfgoed.
Fotoogallerye[bewerkn | brontekst bewerken]
- Gallerye
-
De Katlynepôorte in 1831 -
Eeste stoasje van Brugge ip ’t Zand (1844) -
Twidde stoasje van Brugge ip ’t Zand (1886), in 't bezit van de Library of Congress -
’t Hudevetterspling begun 20e eeuwe -
Zicht ip Brugge vanip de Rozenhoedkoaie
|
Ofbeeldiengn die ier by passn ku je vien in de categorie History of Bruges van Wikimedia Commons. |