Mahmoud Darwish
حمود درويش, Mahmoud Darwish (Al-Birwa, Palestina,13 moarte 1941 - Houston (Texas), 9 ogustus 2008) was e Palestynsche dichtre en schryvre die vele pryzn gewoen êt vô zyn lettrekundig werk. Y wierd y anzien vo de Nasjonoale Dichtre van Palestina.[1] In ze werk wierd Palestina 't beeld vô 't verlies van 't Eirds Paradys, vô gebôorte en weedripstandienge, en vo de smêrte van alles ofgepakt te zyn en verjaagd nor e vrimd land.[2][3]
Leevnsbeschryvienge
[bewerkn | brontekst bewerken]Darwish wierd geboorn in 't dorptje Al-Birwa in 't westn va Galilea.[4] Y was de twidde zeune va Salim en Houreyyah Darwich. Ze voadre was e muuzlmansche groendeignoare. Ze moedre koste nie leezn of schryvn, moa ze grotvoadre lêerd' êm leezn.[5] Achtre da 't leegre van Israël zyn dorp binnviel in juni 1948 vluchtte de famielje noa Libanon, êest in Jezzin en ton in Damour. E joar loatre kêerdn ze weere no de streeke van Akko, die nu e stik was van Israël, en ze gieng zydre weunn in Deir al-Asad (da wil zegn: Uus van de lêeuw).[6] Darwish gienk noa de middleboare schoole va Kafr Yasif, twêe kilomeetrs te nôordn van Jadeidi. Y verhuusde noa Haifa en liet zyn êeste dichtbundle verschynn, Asafir bila ajniha (Veugls zoundre vlerk’n), otn neegtiene was. Darwish verliet Israël in 1970[7] vo te goan studeern i de Sovjetuunje. Y gienk y noa d' Universiteit va Moskoe vor êen joar,[3] en je gienk weunn in Egypte en in Libanon.[8] Otn êm voegde by de PLO in 1973, kostn Israël nie mê binn.[5]
In 1995, kêerndn weere vo noa de begraavienge va ze moat Emile Habibi te goan, e je krêeg y e permiesje vo vier daagn vor in Haifa te meugn bluuvn.[9] Darwish krêeg toeloatienge vor i Ramallah te weunn i 1995.[9] oewêl datn zei dat 't lik was of datn doa in de vrimde was, vor êm was de Westlikke Jordaanoevre nie zyn eign tuus.[7]
Darwish was twi kêe getrowd e geschid. Zyn êeste wuuf was de schryfstre Rana Kabbani. In 't middn van de joarn 80, trowdn mê e Egyptische vertoalstre, Hayat Heeni (Hayat wil zegn: 't leevn). Y a gin kienders.[5] Darwish wist van 't êrte, y krêeg 'n êrtoanval i 1984, en dr kwaamn twee êrtoperoasjes van, in 1984 en 1998.[5]
Zyn latste bezoek an Israël was in juli 2007, vo vôordrachtn van gedichtn by te weunn in 't Mt. Carmel Auditorium in Haifa,[10] woa datn de gewelddoadige ruuzje tusschn Fatah e Hamas beschrêef lik e "zeifmôordpoogienge ip stroate".[11]
Lettrekundige loopboane
[bewerkn | brontekst bewerken]Darwish gaf mêer dan dertig bundles gedichtn uut en acht boekn mê proza. Y was y uutgeevre va Al-Jadid, Al-Fajr, Shu'un Filistiniyya e Al-Karmel (1981). In zyn êeste dichtbundle "Bloarn van Olyfboomn" wast gedicht "Paspor", geschreevn in 1964:[12]
Zet 't ip je koarte./ 'k Zyn ik 'n Arabiere/ e de nuumro va me paspor is fiftig duuzd/ 'k ên ik acht kiendrs/ en 't neegnste is ip komste achtre de zoomre./ Woavôorn zoej moetn dul zyn ?
Zet 't ip je koarte./ 'k Zyn ik 'n Arabiere/ 'k werkn mê me moatn in de stêengroeve./ 'k ên ik acht kiendrs/ Vor undre vroet 'k vor e stuute,/ vo de klêern en de schoolboekn/ in de rotsn./ En 'k vraagn ik gin aalmoeze a je deure,/ 'k kruupn ik nie oovre joen zulle,/ Woavôorn zoej moetn dul zyn ?
Zet 't ip je koarte./ 'k Zyn ik 'n Arabiere./ 'k En ik e naame zoendre tietle,/ verduldig in e land woa da alles/ leeft i e kokpot va koleere./ Myn wortls/ zyn verankrd vôo de geborte van de tyd/ vôo 't uutkomn van d' êewn,/ vôo cypressn en olyfboomn,/ vôo dat al de kruudn dr woarn./ Myn voadre liep achtre de ploeg/ j' is nie van ooge ofkomste./ E me grotvoadre was e klein boertje/ zoendre stamboom of grôote dieploms./ Myn uus is 't uus van e waakre/ gemakt va staakn e va riet./ Zyj kontênt va myn sietuoasje ?/ 'k Zyn ik e vôornaame zoendr achtrenaame.
Zet ‘' ip je koarte./ 'k Zyn ik 'n Arabiere./ 't Kleur van m'n oar : pêkzwart./ 't Kleur van m'n oogn : bruun./ Myn byzoendre têekns :/ Ip me kop 'n Palestynsche keffiyeh/ 'k Krabble z'n oogn uut die dr'an trekt./ Me weunplatse :/ 'k komn uut e dorp, verre e vergeetn,/ En zyn stroatn ein gin naamn/ En al de vintn ip 't land en in de stêengroeve./ Woavôorn zoej moetn dul zyn?
Zet 't ip je koarte./ 'k zyn ik 'n Arabiere./ Gy ê de drievloars va me vôorvoadrs ofgepakt/ en de groend woa da 'k ip werktn,/ ikke en aal me kiendrs,/ E je liet gy uus en aal me klêenkiendrs/ nieks dan allêene die rotsn./ Goa joen regeerienge die ook steeln/ lik of da ze zegn ?
Zôo !/ Zet 't van boovn ip je koarte :/ Ik ên gin bitje haat vô niemand,/ 'k schendn ik niemand z'n eigndom./ En toch, most 'k vergoan van den oengre/ 'k Zoun 't vlêes eetn va m'n oovreweldigre./ Past ip, past ip va m'n oengre/ e va me koleere !
Darwish ê vele pryzn gewoun vo ze werk, en 't is uutgegeevn in 20 toaln.[13] De droajschyve in 't dichtwerk van Darwish is 't gedacht va watan of tuusland. De dichtre Naomi Shihab Nye schrêef da Darwish "den diepsten oasm is van 't Palestynsche Volk, de wêlspreeknde getuuge van verbannienge e van dêel-zyn van zyn volk...."[14]
Maniere van schryvn
[bewerkn | brontekst bewerken]De êeste werkn van Darwish woarn lik in 't klassiek Aroabiesch. Y schrêef gedichtn met één rymklank lik in d' oude Aroabiesche dichtkunste. In de joarn 70 begostn of te wykn van die vôorschriftn en pastn e "vry-vers" tikniek toe die nie mêe oovrêen kwam mê de klassieke reegls. 't Min of mêer romantisch noa vôorn bringn van in zyn êeste werkn wierd e mêer persôonlikke plôoiboare toale, en de leuzn en oovreduudlikke uutspraakn die in z'n êeste gedichten stoenn, wierdn vervangn deur e mindre rechtedeure, uutdruklikke algemêene menschlikheid, hoewel dat de polletiek nooit nie verre te zoekn was.[15]
Lettrekundige invloedn
[bewerkn | brontekst bewerken]Darwish was oendre den indruk van d' Aroabiesche dichters Abd al-Wahhab al-Bayati en Badr Shakir al-Sayyab.[16] Y zei zeive da Rimbaud en Ginsberg invloed ip êm addn gêt.[5] Darwish bewoenderde de Hebrêeuwsche dichtre Yehuda Amichai, moa beschrêef zyn dichtwerk lik "’n uutdaagienge vo mien, omda wydre oovre dezeifste platse schryvn. Amichai wil 't landschap en de geschiednisse gebruukn vo z'n eign profiet, binst datn 'm steunt ip myn vernietegienge. Azôo zyn wiedre an 't stry'n : wien istr de boas van de toale van da land ? Wien ist 'r mêest zot ip ? Wien beschryft 't beetre ?".[5]
Oedienge teegn Israël
[bewerkn | brontekst bewerken]Darwish is oovroal bekeekn lik e boegbeeld vo Palestina[7] en e wôordvoerdre vo 't Arabies verzet teegn Israël. Je most y nie weetn van antisemitisme: "De beschuldegienge is da 'k ik Joodn haatn. 't Is nie plezant da ze myn bekiekn lik e duuvle en e vyand van Israël. 'k Zyn ik nie zot van Israël, vanzeneigens nie. Doavoa êk ik gin reedns. Moa 'k haatn ik gin Joodn".[17] Darwish schrêef in 't Arabisch, moa je klapte Iengls, Fraans en Eebrêews. Vôgens den Israëliese schryvr Haim Gouri, die êm persôonlik kende, was 't Eebrêews va Darwish êeste klasse.[18]
Polletieke rolle
[bewerkn | brontekst bewerken]
Darwish was lid van de Rakah, de kommeniestiesche partie van Israël, vôo dat y by de Palestynsche Bevrydiengsorgannezoasche (PLO) in Beirut was. In 1970 gienk y noa Moskoe. Loatre vertroktn noa Kairo woa datn vô de gazette al-Ahram gienk werkn in 1971. In Beirut, in 1973, gaftn e moandblad uut Shu'un Filistiniyya (Palestynsche Zaakn) en werknt y lik bestierdre van 't Palestynsch Oundrezoekscentrum van de PLO en gienk dêel uutmaakn van d’ organnezoasche. Achtre de Libaneeschen Ôorlooge, schrêef Darwish de polletieke gedichtn Qasidat Bayrut (1982) en Madih al-zill al'ali (1983). Darwish wierd verkoozn in 't bestier van de PLO in 1987. In 1988 schrêeftn e verkloarienge die bedoeld was lik 'n oenafanklekeidsverkloarienge van 't Palestynsche Volk. In 1993, achtre d'akkôordn van Oslo, gienk Darwish weg uut 't bestier van de PLO.[19] Darwish êt altyd gepleit vor e "toaje en êerlikke" oedienge by oendrandliengn mê Israël.[20]
In 1988 wierd êen van ze gedichtn, Verbygangrs Tusschn de Verbygoande Wôordn, angeklaagd in de Knesset deur Yitzhak Shamir.[5] Darwish wierd beschuldigd van te vraagn da de Joodn Israël zoen verloatn, oewêl datn de Westlikke Jordoanoevre bedoeld ad en Gaza:[21] "Dus verlat uuz land/Uus strange, uuze zêe/Uus groan, uus zoet, uuze woende." E kennre va Darwish' zyn gedichtn, Adel Usta, zei dat 't gedicht verkêerd verstoan was e verkêerd vertoald,[22] en de dichtre en vertoaldre Ammiel Alcalay schrêef da "de fel oovredreen reaksje ip 't gedicht simpleweg 'n uutienge is van d'ingesteldeid van d' Israëlies ... ('t gedicht) is 'n nie te doen buugn weigrienge om de bezettienge 't anveirdn".[23]
Oewel da Darwish ze twyfls ad oovre de leidrs van Israël en van Palestina, toch gloofdn datr vreede zou kunn kommn. "Ik zyn nie wanoopig," zeidn an d' Israëlische gazette Haaretz. "Ik ên geduld en 'k wachtn ik ip e diepe omwentlienge in 't geweetn van d' Israëlies. D' Arabiern zyn grêed vor e sterk Israël mê kernwoapns 't anveirdn – al da Israël moe doen is de pôortn van zyn burcht oopn te zettn en vreede te maakn".[8]
In juli 2007, kêerde Darwish weere noa Ramallah en bezochtn Haifa vor e festiviteit ter zynr êere, bekostigd deur 't Tydschrift Masharaf en de Israëliese Hadash party.[18] Vô 2 000 menschn die noa de gebeurtnisse kwaam zien, vlôogtn uut tegen de machtsovername deur Hamas:
"Wydre wierdn wakkre vor e vlagge (van Hamas) mê êen kleur te zien die de vlagge mê vier kleurn (van Palestina) vervienk".[24]
Dôod
[bewerkn | brontekst bewerken]Mahmoud Darwish is dôogegoan den 9 ogustus 2008 otn 67 was, drie daagn achtr d'êrtoperoasje in Memorial Hermann Hospital in Houston, Texas. Voa d' operoasje a Darwish e papier getêeknd vo te zegn dat 'n nie wilde datn kunstmoatig i leevn zou goedn wordn vo 't geval van êrsndôod.[25]
D' êeste verslaagn va zyn dôod in d' Aroabiesche gazettn schrêevn da Darwish a gevraagd in z'n latste wille van in Palestina begraavn te wordn. Drie platsen woarn dr êest vôorgesteld; zyn gebôortedorptje Al-Birwa, 't dorptje van doanêffens Jadeida, woa datr nog famielje weunt va Darwish, of Ramallah, de stad ip de Westlikke Jordaanoevre. De burgemêestre va Ramallah, Janet Mikhail, koendigde loatre an da Darwish zoe begraavn wordn nêfns 't Kuultuurpaleis va Ramallah, ip de top van 'n euvle in de zuudwestlikke buutnwykn van Ramallah, wô daj Jerusalem ku zien liggn, en e schryn zoedr ipgericht wordn êm ter êere. Ahmed Darwish zei "Mahmoud is nie van e famielje of van e stad, y is van iedrêen uut Palestina, en y moe begraavn wordn ip e platse woa dat z' allemalle kunn kommn en êm bezoekn".[26]
Proevrtjes
[bewerkn | brontekst bewerken]Stiksje uut "Sietuoasje van beleegrienge"[27]
[bewerkn | brontekst bewerken]Oj gin reegn zyt, me keppe
zyt ton e boom
zwoar van vruchtn...zyt e boom
En oj gin boom zyt, me keppe
zyt ton e stêen
nat van de dauw...zyt e stêen
En oj gin stêen zyt, me keppe
zyt ton e moane
in de droomn va je lief...zyt e moane
[Azôo spraktr e wuuf
teegn eur zeune ip zyn begraavienge]
(êrtoalienge deur e Busveugle)
Stiksje uut "Sietuoasje van beleegrienge"[28]
[bewerkn | brontekst bewerken]Gydre, die ip de zulle stoat, komm binn
en drienk met uus e tasse kafje
Meschiens voelje gydre tonne daj gydre menschn zyd lik wydre
Gydre, die ip de zulle van d'uuzn stoat,
lat uus 's nuchtends uuze ruste,
ton goan wydre grust zyn da wydre
menschn zyn lik gydre!
(êrdichtienge deur e Busveugle)
E bitje leezn
[bewerkn | brontekst bewerken]- Darwish, Mahmoud 2008: Hälat Hisaar - Staat van beleg, De Geus BV, Breda, 192 blz, ISBN 978-90-445-1291-5
Zie ook noa
[bewerkn | brontekst bewerken]Verwyziengn
[bewerkn | brontekst bewerken]
|
Ofbeeldiengn die ier by passn ku je vien in de categorie Mahmoud Darwish van Wikimedia Commons. |
| Referenties: |
|