Petrus Plancius

Dat artikel es geschreevn in 't Noordelik West-Vlams.

Petrus Plancius (Pieter Platevoet) (Nouter, 1552 - Amsterdam, 15 meie 1622) was een West-Vlamsche sterrekundige, koartemaakre, eirdrykskundige en dominee.

Plancius lik godgelêerde

Plancius lêerde achtr zyn êeste schoole in Oundschote godgelêerdheid, geschiednisse en toaln in Duutsland en Iengeland. In 1576 'adn mê zyn stuudjes gedoan en wierdn angesteld vô predikant in de Nederduuts Gereformeerde Kerke (loatre de Nederlandsche ‘êrvormde Kerke. In 1585 pakte Plancius z’n biezm vôr de dreiginge van d' Ienkwieziesje en kwam nor Amsterdam en ook doa wierdn predikant. Plancius bestrêed geweldig de lutheroan'. In 1603 was Plancius êen van de teegnstandrs van ’n benoemienge van Jacobus Arminius in Leiden. Verschillnde kêi mostn z’êm vermoann' van e bitje mêer gemoatigd te zyn ip de prikstoel.

Plancius, die al joarn ’n synode wilde, wierd êen van de vôortrekkrs' van de contraremonstrantn'. De nasjonoale synode wierd pas meugmlik os stad’oudre Maurits de wet veranderde en oovral contraremonstantn' benoemde. Deur de Synode van Dordrecht wierd Plancius vervangn’ deur joungre predikantn. Plancius dei zyn beste vô de benoemienge van zieketrôostrs en predikanten ip de scheepn’ en by zendienge oundre de bevolkienge. Ook wastn’ betrokkn’ by de offiesjêele vertoalienge van de byble ( Stoatnbyble ). Zyn latste rustplatse vound Plancius ip 't kerkhof by de Zuudrekerke. 'Y wilde vô hygiëniesche reedns nie in de kerke begraavn wordn en was doamee zyn tyd verre vorruut.

Plancius lik eirdrykskundige

De mêest bekende koarte van Plancius is de weireldkoarte uutgegeevn vonof 1590 en die in ’t latyn êete : Orbis Terrarum Typus De Integro Multis In Locis Emendatus. Die koarte wierd ipgenoomn in bybls en in den atlas: Nova et exacta Terrarum Tabula geographica et hydrographica uut 1592. Van die koarte zyndr verschillnde uutvoeriengn bekend (zied ieroundre). D'êeste uutgaave was e kopie van e bestoande koarte.

Vanof 1592 verschêen'n de êeste ôorsprounklyke produukt'n. De deze wierden uutgegeevn bij Cornelis Claesz. 'Y werkte ook mêe aan publikoasjes van Jacob Florisz. van Langren, Jodocus Hondius en Pieter van den Keere. Omdat 'y gin atlas uutgaf, is zyn werk mindre bekend dan da' van andre tydgenôot'n. Plancius 'ad grôo gezag ip 't gebied van kompasafwykieng'n en 'y brocht de zuudlikke sterr'n'eemle in koarte. In 1602 wierd 'y benoemd vô kartograaf van de Verêenigde Ôostindiesche Kompajie. 'Y stound doar ook in vo 't oundrewys van schippers en steurliên.

Plancius was ryke en betrokken by 't ountstoan van handelskompajies lik de Verêenigde Ôostindiesche Kompajie (VOC), de West-Indiesche Kompajie (WIC) en de Nôordsche Kompajie. 'Y was initiatiefneemre van ekspediesjes die de Nôordôost en Nôordwest-passoage oundrezochtn'. Henry Hudson was uutgezet mê anwyziengn die Plancius gegeev'n 'ad.

Al zyn zeuns wierdn predikantn' en ze dein' 'undere stuudjes ip kostn van stad Amsterdam. In 1969 wierd in Amsterdam de Gereformeerde Studenteverêenigienge (GSVA) gesticht die loatre de naame van "Petrus Plancius" zoe goan draagn.

Koartn

Orbis Terrarum 1590
Orbis Terrarum 1594
Nova Francia .. Terra Nova 1592
Insulae Moluccae 1592

E bitje vodre kykn'

Keuning, J. (1946) Petrus Plancius. Theoloog en geograaf 1552-1622.
D'haene, Koen (2008) Een slimme jongen die goed kan vertellen, een kleine biografie over het leven van Petrus Plancius uit Dranouter. Aflevering 248 VWS-cahiers van de Vereniging van West-Vlaamse Schrijvers.

Eksterne koppliengn'

Ofbeeldiengn die ier by passn ku je vien in de categorie Petrus Plancius van Wikimedia Commons.