Wachtendonckse Psalmn

De Wachtendonckse Psalmn zyn e verzoamelienge van psalmn en losse woordn geschreevn in 't Oudnederlands. Ze vormn een van de omvangrykste Oudnederlandsche tekstn da m'ein.

't Andschrift

Kort vo 1600 eit den geleerdn Justus Lipsius in de bibliotheke van den Luukschn kanunnik Arnold Wachtendonck etwodde styf interessants gevoundn: en Karolingisch psalterium of psalmboek. 't Specioale wos da olle Latynsche woordn een vo een vertoald woarn in e toale dat 'n mei moeite koste verstoan, en die tusschn de Latynsche verzn woarn geschreevn. Noader ounderzoek makte dudelik dat et ier gienk om en oude variant van et Nederlands.

Na kennissn schreeft y verschillende brievn mei stikkn en uuttreksels uut die interlineaire vertoalienge. Dat andschrift intrigeerde em zo styf dat y 't liet kopieern, wuk da in dienen tyd en diere bedoenienge wos.

Vrimd genoeg bleek da't originele andschrift van Wachtendonck kort na 1600 verdween wos. En loater wos ook de kopie van Lipsius nievers mei te bespeurn... Da makt da d'enigste tekstn die me nu nog ein kopies van Lipsius' brievn zyn, of zefs kopies van kopies.

Inoud en daterienge

't Oorsprounkelik psalterium van Wachtendonck goat verzekers de complete vertoalienge gehed ein van olle psalmn. Nu zyn d'r dus spytig genoeg nie vele nie mei overgebleevn. M'ein nu e stik of 25 psalmn en en poar ounderd woordn geschreevn in e dialect da't middn oudt tusschn Oudoostnederfrankisch en Oudmiddelfrankisch. 't Begun van de psalmvertoalienge es byna zuver Middelfrankisch, moa da komt meer en meer Nederfrankisch lik da 'n tekst voddert.

't Origineel andschrift dateert verzekers van round 't joar 900. Dat es kort achter 'n dood van keizer Karel de Grote.

Omda 't ier om e woord vo woord-vertoalienge goat, es de woordvolgorde van de vertoalde zinn die van 't Latyn. De vertoalde psalmn leern uus dus nietn over de woordvolgorde in 't Oudnederlands.

Psalm 65

Ier komt psalm 65 uut de Wachtendonckse Psalmn. In de middeleeuwn gebruuktn ze nog de Vulgaatbybel, in nen modernn Bybel komt da overeen mei psalm 66.

1. --
2. Singit gode, al ertha, lof quethet namon sīnin; gevet guolikheide lovi sīnin
3. Quethit gode: so eiselika thing sint werk thīna, hērro! An menigi crefti thīnro liegon sulun thi fiunda thīna
4. Al ertha bede thi in singe thi, lof quethe namin thīnin
5. Cumit in gesiet werk godis, egislikis an rādon ovir kint manno
6. Thie kierit sēo an thurrithon; an fluode ovirlīthon solun mit fuoti. Thā sulun wir blīthan an imo
7. Thie waldonde ist an crefte sīnro te ēwon. Ougun sīna ovir thiadi scawuont: thia witherstrīdunt, ne werthint irhavan an sig selvan
8. Gewīet, thiadi, got unsan, in gehōrda duot stemma lovis sīnis
9. Thie satta sēla mīna te līve, in ne gaf an girvornussi fuoti mīne
10. Wanda becorodos uns, got, mit fūire uns irsuohtos, also man irsuokit silver
11. Thu leidos unsig an stricke, sattos arvithi an ruggi unsin, gesattos man ovir hōvit unsa
12. Wi lithon thuro fūir in thuro watir, in brāhtos unsig an cuolithon
13. Gān sal ic an hūse thīnin an offringon
14. Gevan sal ik thi geheite mīna, thia undirsciethon lepora mīna, in sprac munt mīn an arvithi mīna
15. Offringa luttira offran sal ic thi mit brunni withero, offran sal ic thi ohsson mit buckin
16. Cumit, gehōrit, in tellon sal ic, alla thia forhtit gode, huo deda sēla mīna
17. Te imo mundi mīnin riep, in mendida undir tungon mīnro
18. Unreht of gisag an hertin mīnin, ne sal gehōran hērro. Bethiu gehōrda got in thāhta stemmon bedon mīnro
19. Gewīgit got, thie ne farwarp gebet mīn in ginātha sīna fan mī

Psalm 69

Komt overeen mei psalm 70 in nen modernn Bybel.

1. --
2. Got, an hulpe mīnro thenke; hērro, te helponi mi īlo
3. Gescendoda werthin in scamin sig, thia suokint sēla mīna
4. Bekērda werthin withere in scaminda, thia wilunt mi uvila. Bekērda werthin sān scaminda, thia quethunt mi: euge, euge!
5. Mendin in blīthin an thī alla thia suocunt thi, in quethen io: gemikilot werthe hērro! thia minnunt sālda thīna
6. Ic gewisso thurtic in arm bim; got, hilp mi! Hulpere in neriando mīn bis thū, hērro; ne merri!

Psalm 69: glossoarium

Ier volgt de verkloarienge van olle woordn uut psalm 69. Olles es upgezocht gewist up 't Corpus Oudnederlands van het INL, zie Referensjn.

al (onbep. vwn.) al, alla (nom. pl.) an (vz. + dat.) aan arm (bnw.) arm, arm (pred.) bekēron (zw. ww. intr.) bekeren, hier: omkeren, afwenden, bekērda (part. perf.) bim zie sīn bis(t) zie sīn blithon (zw. ww. intr.) zich verheugen, verblijden, blīthin (3e pl. conj. pres.) gescendoda zie scendon gemikilon (zw. ww. trans.) verheerlijken, gemikilot (part. perf.) gewisso (bw.) waarlijk, echt got (znw. m.) God, got (voc. sg.) helpan (st. ww. trans.) helpen, hilp (imp. sg.), helponi (gerund. + dat.) Hērro (znw. m.) Heer, Hērro (acc. sg.), Hērro (voc. sg.) hilp zie helpan hulpa (znw. vr.) hulp, hulpe (dat. sg.) hulpere (znw. m.) helper ic (pers. vnw. 1e sg.) ik, mi (acc.), mi (dat.) īlon (zw. ww. intr.) ijlen, snellen, īlo (imp. sg.) in(de) (nevensch. vw.) en io (bw.) altijd mendon (zw. ww. intr.) jubelen, mendin (3e pl. conj. pres.) merran (zw. ww. intr.) wachten, merri (imp. sg.) mi zie ic mīn (bez. vnw. nom. sg. m.) mijn, mīna (acc. sg. vr.) mīnro (gen. sg. vr.) minnon (zw. ww. trans.) liefhebben, minnunt (3e pl. ind. pres.)

mīnro zie mīn ne (ontk. bw.) niet neriando (znw. m.) bevrijder quethan (st. ww. trans.) zeggen, quethunt (3e pl. ind. pres.), quethen (3e pl. conj. pres.) sān (bw.) onmiddellijk sālda (znw. vr.) zaligheid, verlossing, sālda (acc. sg.) scamon (zw. ww. refl.) schamen, scamin (3e pl. conj. pres.), scaminda (part. pres.) scendon (zw. ww. intr.) beschamen, gescendoda (part. perf.) sēla (znw. vr.) ziel, sēla (acc. sg.) sig (wdk. vnw.) zich sīn (onr. ww.) zijn, bim (1e sg. ind. pres.), bist (2e sg. ind. pres.) suocen (zw. ww. trans.) zoeken, suocunt, suokint (3e pl. ind. pres.) suokint zie suocen te (vz. + dat.) te thencon (zw. ww. intr.) denken, thenke (imp. sg.) thī zie thū thia zie thie thie (betr. vnw.) die, thia (nom. pl.) thīn (bez. vnw.) jouw, thīna (acc. sg. vr.) thū (pers. vnw. 2e sg.) jij, thī (acc.), thī (dat.) thurhtig (bnw.) behoeftig, thurtic (pred.) uvil (znw. o.) euvel, uvila (acc. sg.) werthan (st. ww.) worden, werthe (3e sg. conj. pres.), werthin (3e pl. conj. pres.) willon (zw. ww. trans.) willen, wilunt (3e pl. ind. pres.) withere (bw.) terug

Referensjn

• Dr. Luc De Grauwe, De Wachtendonckse Psalmen en Glossen (2 delen), Gent, Secretariaat van de Koninklijke Academie voor Nederlandse Taal- en Letterkunde, 1982
• Corpus Oudnederlands (INL)

Externe koppelienge

• Digitale bibliotheek voor de Nederlandse letteren

Dat artikel es geschreevn in 't Werviks.

---