Brugsche godsuuzn

Van Wikipedia

Godsuus "Vette Vispoort", Moerstroate.
Godsuus "De Vos", Nôordstroate.
Godsuuzn "De Meulenaere", Niewe Gentweg.

De Godsuuzn in Brugge zyn eigndom van 't Ôopnboar Centrum vo Moatschapplik Welzyn (OCMW) en ze geevn weungeleegneid an oenbemiddlde oede menschn.

Geschiednisse[bewerkn | brontekst bewerken]

De mêeste godsuuzn zyn klêene, wit of gilwe geschilderde uuzetjes, somstyds in e reeke, mo dikkers gegroepeerd roend e binn'ovvetje Ze zyn te vienn in den iestôoriesch kern van Brugge en droagn serjeus by an 't algemêen beeld dat die stad gift.

Godsuuzn wierdn vanof de 14ste êewe ipgericht deur ryke burgers of deur ambachtsgilden. D' oedste teegnwôordig nog bestoande zyn van 1330, 1335 en 1355. Ze gaavn oendrdak an behoeftige bejoarden of weewn zoendr bestoansmiddls. Ze wierdn ipgericht deur ambachtn (de weevrs, de smredn, de bakkers, de schoemoakers, de schippers, enz) of deur privoate persôonn. Toe ip 't ende van 't Ancien regime beôordn ze toe aan privoate stichtiengn die deur de bestiern van d' ambachtn of deur d' ofstammeliengn van de stichters behêerd wierdn. 't Fransche bestier oenteignde z' allemalle en brocht z' oendr 't ôopnboar bestier da de Burgerlikke godsuuzn hêetn wierd, woaby d' ôorsproenklikke behêerdrs nog e bitje zeggiengsrecht ieldn oovr 't toezeggn van d' uuzn. Oendr de wisselnde namen van da ôopnboar bestier, zyn de godsuuzn dr eigndom van gebleevn.

Oovr de stad zyndr 45 grotre of klindre godsuusbeluukn verspreid (e 46ste ip de dêelgemêente Sint-Pieters is uut 't joar 1959). Iervan wordn dr 43 nog oltyd deur bejoarden beweund. In totoal zyndr 260 weuniengn die deur 't OCMW teegn klêene pryzn an bejoardn wordn vereurd. De mêeste godsuuzn droagn nog oltyd de noame van undre ôorsproenklikke iprichters.

't Oedste nog bestoande godsuus is 't "Rooms Convent" van 1330 in de Katlynestroate. Kort drip vôgdn "Hertsberghe" (1335, ook in de Katlynestroate) en "Sint-Joos" (1352, in d' Eezlstroate).

Brugge was nateurlik nie d' êenige stad die godsuuzn hêt êt. Glykoardige stichtiengn woarn te vienn in alle steedn van de Zuudelikke Needrlandn. In de Nôordelikke provinsjes wierdn ze "hofjes" hêetn, in Iengeland "almshouses", in Vrankryke "Maisons-Dieu". Vo veele reedns zyn z' ip de mêeste platsen foetsjie of bykans foetsjie. In Brugge ielden z' uutzoenderlik stand en zyn ze nog oltyd 'n anzienlik en beeldbepoalnd element in de binnestad, woaby da ze e welgekomm werkmiddl zyn van 't sosjoal steedlik beleid te vôordêele van d' oede menschn.

Liefdoadigeid[bewerkn | brontekst bewerken]

In e moatschappy woada de sosjoale verzieniengn weinig anweezig woarn, was 't an de gorganiezeerde beroepsgroepn en an de ryke inweuners vo te verzien in d' uusvestienge en verzorgienge van stadsgenôotn die nie vo den oede dag an kunn spoarn. De liefdoadigeid wierd angewakkerd deurda de milde geevrs d' oovrtuugienge addn da ze ierdeure undre zieltje kostn reddn.

Wie vo nieks of bykans vo nieks mocht weunn ad de plicht van vo zyn weldoeners te leezn, lik of dat stoat ip e 17ste êewsche gedenkstêen in 't kapelletje van 't godsuus "Hertsberge" stoa vermeld : ... was gebowd zodan ze vor êm zoen leezn.... In bykans iedr godsuus (ook dedie van nog nie lange geleen) wastr e simple kapelle verzien. 't Stichten van e godsuus gaf ook veel êere en anzien vo vernoame burgers die 't undre kostn permieteern, en ook generoasjes lank vor undre ofstammeliengn en famielje.

De beweuners die uusvestienge krêegn in de godsuuzn van d' ambachtn, woarn uuteroard beoefenoars van 't beroep die ip oedre leeftyd nie in eign oendroed kostn verzien. De prievoate godsuuzn wierdn deur de behêerders (dikkers ofstammeliengn of verwantn van de stichters) toegeweezn an oenbemiddelde lien, somtieds koppels, mo toch mêestaa an allêenstoande wuuvn. Somtyds krêegn gehandikaptn de vôorkeure lik in 't godsuus vo de blênde, Uuze Lieve Vrowe van de Blênde. De kandiedoat-beweuners wierdn in da geval door een chierurrgyn ip undre blêndied gekontroleerd.

De godsuuzn woarn nie bestemd vo totoal berôojdn, mo vo veroarmde oede menschn, die tegenslag gêt addn deur de dôod van de kostwinner, deur ziekte, handikap of oederdom. Dr wierd e klêen eurgeld gevroagd en somtyds mostn de beweunrs undre uusroad, bedde en loakns meebriengn. Dr was ook 'n uusreglement. Zydre mostn van Brugge zyn, iedr dag leezn vor undre weldoendr, en undre treflik gedroagn. Beedln was verboodn en slicht gedrag wierd gestraft. In de mêeste godsuuzn krêegn d' inweunrs e bitje oendroedsgeld en e doaglikse komme soepe. In de wienter krêegn ze brandoet.

Arsjietikteure[bewerkn | brontekst bewerken]

De godsuuzn, in e soobre en karakteristieke arsjietekteure ipgetrokkn, zyn somtyds neffnst mallekoar gebowd, lanst e stroate of van de stroate ofgeschermd deur e meur mêt e toegangspôorte. De mêeste zyn roend e binn'ovvetje gebowd. Schôone voorbeeldn zyn de godsuuzn "De Meulenaere" in de Niewe Gentweg en de drneffnst geleegn godsuuzn "Sint-Jozef". Den 'of was mêesta gemêenschaplik, maar wierd somtyds ook ipgedêeld in stiksjes groend, woada iedre beweuner zyn eign groensls koste kwêekn. Ôorsproenklik bestoenn d' uuzetjes ("stêenn koamrs" gêetn) uut 'n ienle koamre die dienste dei vo keukn, weunkoamr en slapkoamr. E rechte trap gienk no de zoldre wo datr stoaplruumte was. Ip de koer stoend 't wê of nie gemêenschapplik vertrek. In de 20ste en 21ste êewn wierdn d' uuzetjes per 2, somtyds per 3 toopegepakt en verbowd toe e grotre en mêer komfortoable weunienk.

Vor undre arsjietikteuroale en kunstiestôoiesche weirde zyn de mêeste Brugsche godsuuzkomplekksn lik monuument beschermd.

Oovrzicht van de godsuuzn[bewerkn | brontekst bewerken]

De godsuuzn zyn verspreid oovr de hêele binnestad van Brugge. Van mor e poar wierd den ôorsproenklikke sosjoale funksje veranderd. 't Goat oovr de "Schoenmakersrente" die in 1971 wierd verbowd toe Steedlik Muuzeum vo Volkskunde. 't Teegnoovrliggende godsuus "Jeruzalem" (wê van 't godsuustype, mor oltyd in privoat eigndom gebleevn en nie beôornde toe de godsuuzn van 't OCMW) is deur de vzw Kantcentrum in gebruuk lik kantschoole.

De seerje oemvat:

Noame Adres Foto Nuumroo in den Inventoaris van
't Bowkundig Erfgoed
Ipmerkiengn
Bakkersrente, godsuus van 't Bakkersambacht Zwarte-Lêertowersstroate 22-26 82022 Gesticht in 1469.
De Boodt Helmstroate 1 4341 Vermeldienge,
gin ofzoenderlikke nuumroo
Gesticht in 1567.
Broloos - Laris - Stochove Baliestroate 86-90 82875 Respektievelik gesticht in 1459 deur J. Brooloos, in 1473 deur M. Laris en in 1689 deur V. Stockhove.
Marie De Clercq Van Voldenstroate 1-11 82451 Gesticht in de 20ste êewe.
Cobrysse Leffingestroate 5-11 83364 Gesticht in 1663.
Coppé Balsemboomstroate 11-15 Gesticht in 1957, gebowd in 1959.
De Croeser Raamstroate 29-57 82773 Gesticht in 1919 deur Alexander De Croeser
De Fontaine Zwarte Lêertowerstroate 68-82 82294 Gesticht in 1636 deur Groave Paul-Bernard de Fontaine en zyn wuuf Anna de Raggicourt.
De Generaliteit Katelynestroate 79-83 81998 Siens 1873 ofgesplitst van Godsuus Hertsberge.
Godsuuzn Metseloarsambacht Nôord-Gistl'of 1-9 83005 Gesticht in 1757.
De Moor Boeveriestroate 52-62 82438 Gesticht in 1480 door Donoas De Moor en zyn wuuf Adriana De Vos.
De Meulenaere Niewe Gentweg 8-22 82042 Gesticht in 1613 door J. de Meulenaere in de Dweersstroate. Loatre oovregebrocht no de teegnwôordige lokoasje.
De Peeliekoane Groenereie 8 | 1-4 81928 Gesticht in 1714.
't Goderickx Konvent Moerstroate 7-17 29486 Gesticht in de Geerwynstroate in 1383. In 1589 oovrgebrocht no de teegnwôordige lokoasje.
't Illig Nest Pottenmoakersstroate 82748 Gesticht in de 20ste êewe.
Illige Moedr Anna Potteriereie 51-53 83187 Gebowd in 1901.
't Groot Hertsberge Katelynestroate 85-91 82002 Gesticht in 1683.
Godsuus van 't Klêermoakersambacht Oede Gentweg 126-130 82100 Gebowd in 1756.
Kattepôortje Oede Gentweg 153-167 82107 In 1952 ommegevormd van plingbeluuk no godsuus.
Le Maire Walpling 30-31 82228 Gesticht in 1910.
Godsuuzn Moulaert Blankenbergsche stêenweg 188-196 Vermelding,
geen afzonderlijk nummer
Gesticht in 1959.
Ondermarck Van Voldenstroate 13-23, Hendrik Conscienceloane 19, 20 82452 Gesticht in 1710 in Bilkske, oovregebrocht in 1903 no Van Voldenstroate.
Uuze Lieve Vrowe van Bystand Rôozendal 18-30 82783 Gesticht in 1690 deur Pieter De Clerck en zijn derde wuuf Constance van de Walle.
Uuze Lieve Vrowe van Blênde Kreupelenstroate 10-18 & Kammoakrstroate 19-25 82489, 82490 en 82493 Gesticht deur broedr Pieter vanden Driessche in [[1667]$.
Uuze Lieve Vrowe van de Zeevn Wêenn Driekroezenstroate 2-6, Oede Gentweg 8 81852 Gesticht deur Maria de Damhouder en Joost van der Straeten in 1653.
Paruitte Willemynedreeve 22-28 Vermeldienge,
gin ofzoenderlikke nuumro
Reylof - De Blieck Korte Vuldersstroate 1-3 29396 In 1455 gesticht deur J. De Blieck. In 1631 uutgebreid deur O. Reylof
Reyphins Hendrik Conscienceloane 2-11 82444 In 1634 gesticht deur Joos Reyphins in de Niewe Gentweg. In 1905 oovrgeplatst no de teegnwôordige lokoasje.
't Rooms Konvent Katelynestroate 9-19 81978 Aa vôo 1330 gesticht lik konvent.
Roussel Hendrik Conscienceloane 12-18 82445 Gesticht in 1931.
De Schippers Peetrseeljestoate 136-158 83167 1908
Spanoghe Katelynestroate 8, Stoofstroate 8-10 81977 Gesticht in 1680 deur Francesca Spanooghe.
Sint-Joos Eezlstroate 83, 87-105 82605 Gesticht in 1352 noaby d' Eezlpôorte. Loatre no de teegnwôordige lokoasje oovregebrocht, woada vroegre godsuuz "Reyphins" gevestigd was.
Sint-Jozef Niewe Gentweg 24-32 82044 Gesticht in 1699 deur M. Wouters in den Ôostmêers. In 1905 oovregebrocht no de teegnwôordige lokoasje.
Sint-Trudo Goarnmart 23-25 81899 In 1808 door de dismêesters van Sint-Magdalena ingericht lik godsuus.
Sint-Walburga Roamstroate 12 82768 Gesticht in 1432.
Soutieu Moagdndal 16-26 83004 Gesticht in 1661 en in 1910 oovrgebrocht no de teegnwôordige lokoasje.
Van Campen - Sucx Boeveriestroate 5-7, Gloribusstroate 1-5 82419 Gesticht in 1436 deur Pieter van Campen.
Gloribus Gloribusstroate 2-12 Vermeldienge,
gin ofzoenderlikke nuumroo
Gesticht deur Isabella Gloribus, wuuf van Pieter Van Peenen.
Van der Meulen Greinscheurstroate 13-17 82453 Gesticht in 1676.
Van Pamel Kammoakrstroate 7-11 82487 Gesticht deur Jan van Paemel in [1664^]].
Van Peenen Boeveriestroate 9-19 82422 Gesticht in 1621 deur Pieter Van Peenen
Van Volden Boeveriestroate 50 82437 In 1614 deur Gerard en Herman van Volden lik godsuus ingericht.
Vette Vischpoort Moerstroate 8-16 29485 Gesticht in 1434 door J. Fierens en M. van Leeuwerghem. In 1614 no de teegnwôordige lokoasje verplatst.
Marius Voet Kammoakersstroate 13-17 83697 Gesticht deur Marius Voet in 1672.
De Vos Nôordstroate 6-14 82087 Gesticht en gebowd roend 1713-1715 deur C. de Vos.
Ten Wijngaerde (Dopskonvent) Begynof 32-40 82317 In 1338 deur Maria Dops gesticht.
Weevrs'of Weevers'of 1-22 & Zonnekemeers 7-11 82403 In 1924 angekocht deur de Kommiesje van Ôpenboare Oenderstand en in 1936-37 ommegevormd toe godsuuzn.
Elisabeth Zorghe, Paruitte, Schippersambacht Stijn Streuvelsstroate 3-49 83131 In 1631 gesticht deur Elisabeth Zorghe. In 1897 no de teegnwôordige lokoasje verplatst.

Veranderde bestemmienge :

Noame Adres Foto Nuumroo in den Inventoaris van
't Bowkundig Erfgoed
Uuze Lieve Vrowe Bôodschap Zakske 26-32 82840
Schoemoakersrente (Muuzeum Volkskunde) Balstroate 27-41 83084
Godsuuzn Zeruzalem (Kantcentrum) Balstroate 2-12 Vermeldienge,
gin ofzoenderlik nuumeroo

E bitje voddr kykn[bewerkn | brontekst bewerken]

  • (fr) Duvlos Adolphe 1910 : Bruges, histoire et souvenirs, Brugge.
  • (nl) Maertens A. 1940 : Gids der Brugsche godshuizen, Brugge.
  • (nl) Devliegher Luc 1968 : De huizen te Brugge, Tielt.
  • (nl) Quackelbeen P. 1975 : De godshuizen te Brugge, licentiaatsverhandeling (onuitgegeven), Universiteit Gent.
  • (nl) Beernaert Brigitte e. a. 1982 : Brugse gevelgids, Brugge.
  • (nl) De Bruyne Hilde 1994 : De godshuizen in Brugge, Roeselare.

Zied ook noa[bewerkn | brontekst bewerken]

Wikimedia Commons