West-Romeins Ryk

De splitsienge van ‘t Romeins Ryk, achter d’n dôod van Keizer Theodosius I in 395, in een West- en een Oost-Romeins Ryk

't West- Romeins Ryk (in ‘t Latyn Imperium Romanum Pars Occidentalis) ountstound in 395, ‘t joar van de definitieve splitsienge van ‘t Romeins Ryk in een West- en een Oost- of Byzantyns Ryk. D’oofdsteedn van ’t West-Europees Ryk woarn êest Milaan (394-402) en loater Ravenna (402-476). De latstn West-Romeinschn keizer, Romulus Augustus, wierd in 476 ofgezet deur Odoaker, barboar en commandant van de Germoann.

’t Oost-Romeins Ryk, met d’oofdstad Constantinopel, bleef bestoan tout in 1453.

Splitsienge

‘t Oorsprounkelik Romeins Ryk was ol in 285, ounder keizer Diocletianus, gesplitst gewist in een oostelik en een westelik stik. De grenze wierd getrokkn tusschn Itoalië en ’t Westn, woa dan ze Latyn klaptn, en ‘t Oostn woa dan ze Grieks klaptn en woa dan ze ’t veel beter steldn.

Loater zyn de Romeinsche Rykn nog verschillige kêern erenigd en were gesplitst gewist. De verschilln in cultuur en economie wierdn ossan moa grotter.

Achter d’n dôod van Keizer Theodosius I in 395 is ‘t Ryk definitief gesplitst.

Routes van de Germoansche invoasies binst de grote volksverplatsiengn

De grote volksverplatsiengn en invoasies

’t Romeins besteur begost z’n macht te verliezn deur ’n ôop invoasies. In 406 wierdn z’overspoeld deur verschillige Germoansche stammn lik Bourgondn, Sueevn, Vandoaln, Alaann en Sloavische stammn, die under definitief in Gallië installeerdegen. Vô de Vlamsche kust dookn d’r Saksische en Angelsche piroatn ip en de Gootn wierdn uut Silizië en Slovakeye verdreevn deur de Hunn (nomaadn uut Centroal Azië o.l.v. Atilla) en de Visigootn.

’t Ryk komt in andn van de Germoann

• Hispania bezet deur de Visigootn (of West-Gootn)
• Gallia bezet deur de Frankn en Bourgondiërs
• Afrika bezet deur de Vandoaln
• Britannia bezet deur Angeln, Friezn, Juutn en Saksn van Noord-Duutsland en Denemarkn.
• Italië bezet deur de Ostrogootn (of Oost-Gootn).

De leiders van de Germoann woarn gouverneurs ounder de keizer, moar in de praktyk woarn ‘t ounofankelikke keuninkrykn die an de boasis loagn van de loatere West-Europeesche stoatn.

Ot Odoaker in 476 de latstn West-Romeinschn keizer Romulus Augustus in Ravenna ofzette, kwamt ’n ounder ’t bewind van de Oost-Romeinschn keizer Zeno van Byzantium, die nog ossan vele macht aad en je benoemdeg' em zelve tout keunink van de Oost-Gootn en Itoalië en je was ôok gouverneur en platselik bevelebber van de Oost-Romeinn.

In ‘t gebied round Lutetia, (nu Parys) èt de Romeinschn generoal Syagrius ‘t nog uutg’oudn tout in 486. De Frankn, ounder Clovis I, veroverdn ‘t latste stik van ‘t Romeins Ryk in West-Europa.

De nieuwn Keizer van 't West-Romeins Ryk

Teegn de gouste van Constantinopel wierd Karel den Grôotn ip Kestdag van ‘t joar 800 deur paus Leo III gekrôond tout nieuwn keizer van 't West-Romeins Ryk, een titel die nie mê sedert 476 in West-Europa gebruukt was en dus achter een ounderbrekienge van 324 joar. ’t West-Romeins Ryk wierd theoretisch were vôortgezet ols ’t Karolingisch Illig Rôoms Ryk.