Zwoard

Moderne gevechtszwoardn

Middelêeuws zwoardgevecht

't Zwoard of zweird is e gevechtswoapn. Qua vorm is 't vergelykboar med e mes, mo med e veel grôoter blad.

Olgemêen

D' enorme diversiteit in woapns deur de geschiedenisse mak het moeilik voe die categorie duudelik of te baaknen. In feite zou je kunn'n zeggn dad een zwoard e langwerpig waapn is, bedoeld voe mee te snyen en/of te steekn med een (ol of niet) scherp metoaln blad en een handvat. E wacht (ook wel pareerstok, stôotploate) is een optie.

Andre kenmerkn van e zwoard zyn da 't:

• in d' hand g'houdn wordt binst 't gevecht
• e langwerpig blad (klienge) ols vornoamste oenderdêel et
• oender 't blad gin verlengstik et voe 't bereik te vergrôotn (gelik by een helleboard)
• 't is ip zyn minst geschikt voe te kappn en te snyen (oloewel dad olgemêen wordt veroendersteld da je der ôok mee ka steekn en pareern)

Volgenst de definiesje van ierboven wordn de volgende woapns nie lik e zwoard anzien:

• werktuugn; lik kapmessn
• lichte wapens woardat de massa gin rolle spilt; bv. mes, dolke, degen
• lange, ip e stok gemontirde wapens; bv. helleboard
• werpmessen etc.

't Zwoard wier gebruukt in lyf-an-lyfgevechtn of te peird, en is deur zyn diversiteit uutermoate geschikt voe duels. Korte zwoardn wierdn vele os reservewoapn gedraagn deur schutters of speermann'n in formoatie. Het lêege gewicht en de korte lengte zorgen der vôoren dan de strydkameroadn gin hinder of verwoendiengen kreegn. Lang(re) zwoardn wierdn vorol gebruukt deur de ruuters, deur offensieve troepn (in losse formoatie) en bist duels. Extra lange, twêehandig bediende zwoarden wierdn gebruukt voer executies deur ontoofdienge, en deur gespecialisirde vechters tegen cavalerie en teegn speermann'n.

't Is een woapn dad ofhankelik van d'uutvoerienge een zekere lichamelikke kracht vereist, mo vorol een anzienlikke veirdigheid. In de middelêeuwn wierd er van iedere ridder verwacht dat je e zwoard haad en d'er koste mee ommegoan.

Os e zweird nie wier gebruukt, staak'n ze 't in e schede voe te beschermn teegn vocht en beschoadigiengen, en voe te voorkommn da 't onbedoeld etwien verwoendt. De schede, die in [Europa]] mêestol mè leer of stoffe is beklêed, angt met e rieme an de lienkerkant van den drager ip euphoogte; azo kan 't zwoard gemakkelik en rap getrokkn wordn.

Samenstelling

Ê Zwitsers zwoard.

't zwoard bestoat uut de volgnde oenderdeêln:

• 't gevest is 't deêl dat oevast biêdt, en da typisch bestoat typisch uut:
  • de greepe, woardat den and in past
  • de pareerstange (stootploate) is een metoaln stange tusschn greepe en klieng, die gebruukt ka wordn voe't woapn van den tegenstander ip te vangn. Soms êt dad oenderdeêl de vorme van ê schyve, soms oentbrik et.
  • de pommel (knop) zit oender an't gevest. 't êt verschillnde functjes: 't uitbalanceern van het zwoard, vorkommn dat den and van de greep sliêrt, extra oevaste voe den anderen and, ê soms oak voe bevestigienge van de klienge an't gevest. De pommel kud'oak (o je den truuk kent) gebruukt wordn voe mee te sloan.
• de klieng is't blad (lemmette) van 't zweird, en is oltyd van metoal (stoal) gemaakt.
  • de punt is 't bovenste, puntige gedeêlte. Sommige zwoardn die olleêne wordn gebruukt voe mee te kapp'n, ên geên punt.
  • de snee is de scherpe kant van 't zwoard. Dubbelzydige zwoarden ên e snee an de tweê kantn van de klieng.
  • de rugge is by ienkelzydige zwoarden de kant die niet scherp is.
  • de geule is een oendiêpe uutspoarienge aan de zykant en in de lengte van de klienge. 't Dient in de eêste platse voe gewichte te bespoarn, mor êd ollichte oak een esthetische woarde. De meêste zwoardn ên gin geule of één geule, sommigte ên d'er 2.
  • oloender an de klienge, boovn de pareerstange, zit soms een oengescherpt deêl: 't ricasso. Iêr wordt dikkelst de stempel van de maker gezet. By tweêandige zwoardn is dad oenderdeêl soms extra groôt en met leer bekleed voe grepe te geevn aan den andern and.
  • den angel is 't oenzichtboare deêl oloender an de klienge, da voe de verankerienge in 't gevest zorgt.
• de schede diênt voe t' zwoard in steek'n os't nie gebruukt wordt. Geweunlijk zit er doe olleêne de klienge van 't zwoard. 't Beschermt eênerzyds 't zwoard tegn aantastienge en anderzyds den drager en ommestoanders teegn oengelukken.

Smeedkunste en constructje

De woapensmeedkunst bereikte eur oogtepunt in't smeeêen van zwoarden. De vereisten voe de goeie eigenschappn van ê zwoard zyn enorm en soms tegenstrydig. 't moe kunn'n dien'n voe te steek'n, 't houwn, te snyen en te pareren. Ê goêd zwoard moet vorol scherp en deurzoam zyn. Voe de snee beteêknt dadde dat 't metoal ard en slytvaste moe zyn. Ê heêle klieng in zo'en stoal god eêrder gemakkelik breekn omdat 't nie flexibel genoeg is voe d' energie van den slag 't absorbeern. Dorom wordt de reste van de klienge uut 'zocht' stoal gemakt.

Oentstoan en oentwikkelienge van 't zwoard

Middelêeuwse gevechtsuutrustienge mê zwoard

Een offecier met sabel

Zwoarden zyn by d'eêst echte woapns, die nie in eêrste instaantje voe jacht of andre toepassieng'n wierdn gemakt. D' oegste zwoardn ter weireld zyn va koper. De dee zyn gevoendn in Turkije, en stammn uut 3300 v.Chr. In Europa ontstonden zwoarden pas in de [[bronstyd. In 't begun woarn da verlengde [bronzen dolken, die gelik steekwaapens wierden gebruukt. 't Oudste zwoard in olland stamt uut 1700 v.Chr., en is gevoendn in 't graf van den Hoofdman van Drouwen.

Loater in de bronstyd veranderde de vorm van het zwoard, wodeure dad'et zowel ols slag- of ols steekwoapn gebruukt kost wordn Er wordt wel vermoêd dat de golve van verniêtigienge die zich in den tyd van de brandcatastrofe roend 1180 v.Chr. over de steedn van 't oôstelikke Middellandse Zeêgebiêd verspreidde te maakn aad met ê meêr ip't zwoard gebaseerde vorme van oorlogsvoerienge. Met d'introductie van 't yzer in den yzertijd, nie lange dorachter (in olland pas roend 800 v.Chr.), wierdn zwoardn oôk van yzer gemakt. In tegenstellienge toet brons, dat in vorme gegootn wierd, wierdn 'yzeren' zwoarden in vorme gesmeed. D'eêrste yzern zwoarden aan dezelvde vorme lik de bronzn zwoarden. 't Yzeren zwoard was in't begun biekans nie beter, dikkelst zeêls slichter van kaliteit. Loater in den yzertijd kregn zwoarden ê lange, rechte klienge. Da woarn de zogezeide spatha's, ook wel gezieên lik ruuterzwoarden. Da type zwoard bleef toet verre in de Middelêeuwn in gebruuk. De Romeinn gebruukten neffest de spatha ook de gladius, ê kort en breêd steekzwoard.

In't begun varieerde 't stoal sterk in kaliteit. Binst de Romeinsen tyd wierd oger koolstof-stoal tegoare mê lager koolstof-stoal gecombineird in zwoarden. In de vroege Middelêeuwn was dadde een olgemeên gebruuk. Deur 't in mallekoar droain van reep'n hoog en laag koolstof-stoal, kreeg 't zwoard een schoôn doenker en licht streeptjespatroôn, ook wel damast genoemd. Binst de Vikingtyd kwam neffest't damaststoal oak monostoal in gebruuk. Dat beteêkende dat't heêle zwoard uut een ooge kwaliteit stoalsoôrte wier gemakt, en dus ni mê 't streeptjespatroôn aad. In de loate MMiddelêeuwn wiert'er olleêne nog mo monostoal gebruukt. In dien tyd kreeg 't zwoard de meêst bekende vorm, ê lange slanke klieng, ê lange dwarsbeschermienge voe de pols en een handvat mê massieve metoaln knop voe de balanse. Zwoarden achter de Middelêeuwn kreegn een nog meêr effectieve beschermienge voer den'and, die heêl den and bedekte. Da woarn de zogezeide sabels, zwoarden med een dunne gekromde en eenzydige klienge. 't Zwoard is nog eeuwn lang neffest vierwapens gebruukt, mo wierd uutindelik volledig vervangn os woapn. In 't leger éd et nu olleêne nog een symbolische beteêkenisse.

Zwoarden als statussymbool

Zwoarden en de smid die zwaarden vervaardigen kon, hebben altijd een hoge status gehad. Ze stonden altijd aan de top van de metaalbewerkingstechniek, en werden gebruikt om de status van de eigenaar aan te geven. Daardoor werden ze vaak rijkelijk versierd en werd er veel meer werk aan besteed dan nodig om er een functioneel wapen van te maken. In de prehistorie werden zwoarden ook vaak geofferd in rivieren en moerassen, aangezien het zwoard het meest waardevolle bezit was dat aan de goden geschonken kon worden.

't Anzien van zwoardn is ook duddelik te ziên deur under centrale rolle in olle soôrten mythologieën. Een antol zwoarden kreeg'd ên eign name. Bekende vorbilden zyn: "Excalibur" ('t zwoard van keunienk Arthur), 't zwoard van François Grimaldi van Monaco, "Caladbolg" in d' Iersche mythologie, "Nothung" in den opera Siegfried, Peters zwoard "Rhindon" in de boekn van C.S Lewis, "Prik" (of Stieng) van Frodo en "Anduril" van Aragorn in In de Ban van de Rieng van J. R. R. Tolkien.

Misverstandn over zwoarden

• Zwoardn woaren nie oenverwoêstboar. Ze woarn absoluut nie bedoêld voer arde materioalen te splyten of te deurboôrn, gelik harnassn. Er was oltyd ê compromis tusschen scherpte en duurzaamhied; Oe scherper de snee, hoe rapper dat'die beschoadigd wierd.
• Ê zwoard van ê zachter metoal boog, moa brak over 't olgemeen niêt, of te woare dat'er fout'n in de klienge zaatn (slakkn, barsten, holten etc.) of ot de klienge ê slechte verbiendieng met 't handvat aad.

Goedkope moderne zwoarden van roestvast stoal breekn wel.

• Sommigte zwoardn ên ê groeve die over (ê gedeêlte van) de lengte van de klienge lopt.

Die wordt vaak verkeêrtd een 'bloêdgeule' genoemd, wat daten indruk gift dat't bedoêld zou zyn voe 't bloêd uut ê woende af te voern. D'eênige reedn van ê bloêdgleuve is 't gewichte te vermindern.

Symboliek

• 't Zwoard is ê symbool va macht of weêrboaried.
• Tweê gekruuste zwoardn symboliseren ê strdd.
• Ê verticoal geplatst zwoard metde punt no beneên is ê kruussymbool.
• In sommigte cultuurn kost etwiên toet ridder worden benoemd deur de zogezeide zwoardslag, je kreeg ton ê ridderslag met ê zwoard (meêstal ê kleênen tik ip de linnkerschoure).
• Binn'n de vrymetselary is 't zwoard ê symbool voer ê "vry vint" te zyn. En vryen vint mag zzchzelen en zyn woardn verdedign.

Externe links

• Celtic Britain
• Het Japans samurai zwaard
• Sword Facts Benelux
• zwaardvechten.nl

Ofbeeldiengn die ier by passn ku je vien in de categorie Swoards van Wikimedia Commons.