Uranus

Fotto's van Uranus gemakt deur Voyager 2 in normoale (lienks) en volsche kleurn (reks), de gebruukte kanoalen zyn ultraviolet, violet en oraje).

Vergelykienge tusschen de groottes van d' Eirde en Uranus

Uranus is den ip twêe noa grôotstn en vanof de Zunne gezien de zevenste planete van ons zunnestelsel. Dienen ysreus is vernoemd no de god Uranos uut de Grieksche mythologie, de personificoasje van den emel.

Woarnemienge

Met 't blôote ooge is Uranus juuste nie te zien, ollêene os't je in opposiesje stoat, oender vrêe gunstig' omstandigheed'n en os 't geweetn is woar dat er gezocht moe wordn komt d'helderheid dichte by de grenze van wa nog met 't blôote ooge gezien ka wordn. Met een geweune verrekyker is Uranus wel te zien lik e zwak "sterretjie", moa zefs met e grôote telescoop bluuft Uranus nie mêer of e groenachtig schyvetje. Uranus was in d' oudheid dus ook nie bekend. 't Is d' êeste planete die oentdekt is sedert d'uutviendienge van de telescoop in de 16e eeuwe.

Oentdekkienge van Uranus

In 1690 is die planete voe 't êest woargenoom'n deur John Flamsteed. Dien Iengelschn astronoom veroenderstelde da 't over e sterre in 't sterrebeeld Stier (Taurus) gienk en noemde zyn oentdekkienge "34 Tauri". Roend 1769 wierd Uranus in totoal 12 kêers woargenoom'n deur Pierre Lemonnier, mor ôok dien astronoom peisde e sterre te zien. D'officiëlle oentdekkienge stoat ip naame van William Herschel die ip 13 moarte 1781 't object os planete kwalificirde. Je gaaf de planete de naame "Georgium Sidus", no den Iengelsche keunienk George III. Een andere naame die in dien tyd gebruukt wierd was "Herschel". Pas in 1850 wierd de êerder ol deur Johann Bode vôorngestelde naame Uranus officiël gebruukt.

Uranus in cyfers

• Gemiddelde boansnelheid : 6,8 km/secoende
• Hellienge van 't boanvlak tegenover 't boanvlak van d'eirde : 0,77°
• Sôortelikke massa (dichtheid) : 1,30 g/cm³
• Oentsnappiengssnelheid : 21,3 km/seconde

Boane en rotoasje

Uranus droait in 17 eur'n en 14 minuut'n roend zyn asse. Mo deur de ferme wiend'n in de boveste laag'n van d'atmosfeere van Uranus kan dat dêel van d'atmosfeere e rotoasje doen in oengevêer 14 eur'n.

Gekanteld'asse

Êen van d'ipvollenste eigenschapp'n van Uranus is den Evenoare, die een'oek van 98° êt me't vlak van d'ecliptica woarin dat'de planete roend'de Zunne droait. Da wordt d'obliquiteit van de planeete genoemd. (D'Eirde êt een obliquiteit van mo 23,45°.) Ê meugelikke verkloarienge doôvoarn is dat'ooit ê ki een inorme botsienge med'een ander grôot hemellichaam is geburd. Da'zoed oak ê verkloarienge kunn'n zyn voe 't grôot'antal moan'n roend die planeete. D'obliquiteit êt grôotn invloêed ip de sizoen'n: ip olle brêedtegroan is't er ê hêel grôat versschil tusschen wienter- en zômerdaglengtn. Een andere meugelikke verkloarienge voe de grôate obliquiteit van de planeete Uranus is dat'dadde 't gevolg is van de zwoartekrachtn die zyn gigantische gebeurs (Jupiter, Saturnus en Neptunus) en Uranus zelve ip mekoar uutoefen'n.

Samenstellienge

Tegoare mê Neptunus vertôont Uranus grote overêenkomstn met 't binneste van de gasreuzn Jupiter en Saturnus. 't Grôote versschil met die planeetn is de afwezihied van een oemriengende mantel van metallieke woaterstoffe. 't Binneste kern bestoa vermoedelik uut nikkelyzer en silicoaten mê dorroend ê mantel van woater, methoan, ammoniak en woarschynlik nog ê poar losse ilementn. Aan de buutenkant is't er a laage va vloeiboare woaterstoffe, elium en methoan, die, oe mêer danze no d'ippervlakte komm'n oe mêer gaasachtig wordn. Oendanks d'afwezigied van metallieke woaterstoffe roend 't midden, êt Uranus wel een magnetisch veld. 't Magnetisch veld van Uranus wor'gevormd durdat er oog gelêende diltjes diêpe in de vloeiboare mantl van de planete zyn.

Atmosfeere

Samenstelling atmosfeer
Woaterstoffe (H2)	82,5%
Helium (He)	15,2%
Methoan (CH4)	2,3%
Woaterstofdeuteride (HD)	148 ppm
Ammoniak (NH3)	sporen
Woater (H2O)	sporen

De voer Uranus karakteristieke cyaan toet blauwe klur wor verôorzaakt dur d'atmosfeere die relatief veel methoan (2,3%) bevat. Dad'absorbirt rôoe en oraje golflengtn uut 't zunlicht mor wirkatst blauw en hroen. Wolkn wordn vrywel niêt in d' atmosfeere woargenomm'n. Ollêene ip d'in de zunne geleegn diltjes roendom den evenoare kommn wolkeformoasjies wel ê ki vôorn. In d'ogere laagn van d' atmosfeere komm'n stormn vôorn woby dat de wiendsnelied ip ka loopn toet 720 km/u. D'atmosfeere van Uranus gelyjkt veele ip de dêe van d'andere gasreuzen, vorol de dîe van Neptunus.

Klimoat

't Klimoat van Uranus wordt sterk beïnvloed deur zyn gebrek an warmte en deur zyn gekanteld'asse, wodeure de siezoenn veel sterker variëren dan byvoorbild ip d'eirde.

Magnetisch veld

Ten opzichte van de rotoasjeasse vertôont 't magnetisch veld een oek van oengevêer 60°. Da magnetisch veld worrd vermoedelik verôorzaakt deur bewegende woaterysmassa's dîepe oender 't ippervlak. 't Magnetisch veld van Uranus is serieus verstôord deurdat't ys warmtestroalienge deureloat wodeure dan versschillnde magneetveldn ipgewekt wordn.

Maenen

Uranus êt 27 bekende moanen wovan dat'er veele zyn vernoemd no personages van William Shakespeare en uut 't gedicht The Rape of the Lock van Alexander Pope.

Ofbeeldiengn die ier by passn ku je vien in de categorie Uranus (planet) van Wikimedia Commons.