Naar inhoud springen

Veugel: verschil tussen versies

17 bytes verwijderd ,  16 jaar geleden
k
geen bewerkingssamenvatting
Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
Meuzel (discuusjeblad | bydroagn)
kGeen bewerkingssamenvatting
Regel 8:
|klasse=[[Aves]] (Veugels)}}
 
'''Veugels''' ''(Aves)'' zyn e biologische klasse van [[chordabêestn]]. Z'èn ollemoale dezelstn eigenschap: z'èn vleirn. De meeste veugels keunn vliegn, moa sommigste nie, surtout de groddere soortn (lik de [[struusveugel]]).
 
 
==Oorsproenk==
Meer dan 140 miljoen jaar geleen ontwikkeldenontwikkeldn veugels uut reptieln. Nog assan en ze der vele gelykenissengelykenissn mee. Azo leggen zowel veugels als reptieln eiers, en en ze alle twee nen eitand.
't Oedste fossiel van ne veugel wier gevoen in Beiern, en is wel 130 miljoen jaar oed. Ie kreeg de name "Archeaopteryx". Ie al al pluumpluumn, mo vodder van de reste a de Archeaopteryx nog e reke kenmerkn van reptieln: ie a tantann, ze stêrt was lank, en a wel 20 wervels, ze vlêrkenvlêrkn endigdenendigdn ip drie scherpe klauwn. 't Was ook nog gin echte vlieger: de kam ip zen borstbeen (voe d'anhechtinge van de bostspierenbostspiern) was nog nie ontwikkeld. ZenZyn bottenbottn warenwaarn wel al oldig. Der wordt van uut gegaan dat 't beestje alleszins al koste zwevenzweevn.
 
==Verspreidingsgebied==
Overal ter êrde zyn der veugels te vien. Z'en under an alle meugelikemeugelikke biotopenbiotoopn angepast. Ze levenleevn zowel in de woestyn, tropische regenwoudn, dicht bevolkte gebien, savannes, an de noord- en zuudpolenzuudpole...
Al no gelang de verschillendeverschillnde biotopenbiotoopn en levenswyzenlevenswyzn en de veugels een verschillend uutzicht ontwikkeld. Loopveugels lik struusveugels pastenpastn under an an een levendleven ip de grond: ze kunkunn goed lopenloopn, mor under vlerkenvlerkn en alles die met vliegenvliegn tope gaat, stelt nie vele nie meer voorn. Pinguins en under angepast an een leven in 't water en in de koede.
De bek leert vele over de levenswyze van veugels: zaagbekken en ne snavel die angepast is an 't vissenvissn, snippensnippn en enorm vele zenuwen in under bek wodeure da ze in 't slyk rap alle meugelikemeugelikke beestjes kunkunn were vienvienn. Roofveugels en ne gekromde bek womee da ze vlees kunkunn scheuren. SpechtenSpechtn en snavels lik betels womee da ze boomstamboomstammn kunkunn bewerkenbewerkn, enzovors.
Ook over under potenpootn kan 't zelfste gezeid worn.
 
==Typisch voe veugels==
===PluumPluumn===
KunKunn vliegenvliegn is nie typisch voe veugels, want ook heelvele wat insecteninsectn lik vlienders en zelfs sommigte zoogdierenzoogdiern lik vleermuzenvleermuuzn kun ookkunn vliegenvliegn.
PluumPluumn zyn wél typisch, gin één ander levend wezenweezn et pluumpluumn lik veugels. PluumPluumn dien zowel als isolatie, en ook dikkers als bescherminge tegen water, als camoeflaze, en voe de show, bevoorbeeldbyvoorbeeld voe 't versierenversiern van e wuuvje.
De meeste veugels en twee soortensoortn pluumpluumn: butenstebuutnste pluumpluumn en donspluumtjes. Die butenstebuutnste pluumpluumn gevengeevn de veugel zenzyn vorm, zenzyn uutzicht. De grote, sterke pluumpluumn van de vlêrkenvlêrkn en van de stêrt worn penpenn genaamd. De binste pluumtjes, de donspluumtjes, diendienn in eeste plekke voor isolatie, om de veugel warme t'oen.
PluumPluumn verslytenverslytn. 't Is nie azo dat pluumpluumn azo mo bluvenbluuvn deure groeiengroein lik aar. Jaarliks gaan veugels under pluumpluumn verliezen,verliezn en groeiengroein der nieuwe in de platse. Da naamt verpluumverpluumn.
===HolleOlle beenbeenn===
Om te kunkunn vliegenvliegn met "redelikeredelikke" vlerkenvlerkn, moetenmoetn veugels lichte zyn. Under skelet is zodanig gebouwd dat 't sterk genoeg is, en toch nie vele weegt, met holleolle beenbeenn dus.
===Broen===
Veugels zyn warmbloedige beestenbeestn die eiers leggenleggn. Die eiers broen z'uut dankzijdankzy de "broedplekkenbroedplekkn" da z'en ip under onderlichaam. Beist dat de broende veugel em ip zenzyn eiers nere zet, makt em of zy dat er blote plekkenplekkn zyn ip zyn of eur onderlichaam zodanig dat d'eiers in contact kom met 't bloot vel voe maximale warmte-overdracht. Die kletse plekkenplekkn kun bevoorbeeldbyvoorbeeld ontstaan deur dat de veugel in kwestie zelve de donspluumtjes daar uuttrekt om een warm nest te maken. [[Aan]]n en [[wild'aan]]n doen dadde bevoorbeeldbyvoorbeeld. BroedplekkenBroedplekkn zyn gespecialiseerd vel: der kom beist 't broen meer bloedvaatjes in wodeure dat er gemakkelikergemakkelikker warmte kan geproduceerd worn.
 
==Meer info==
3.116

bewerkingen