Centroal-Frankischn Rymbybel
Den Centroal-Frankischn Rymbybel es en middeleeuws commentoar up den Bybel da surtout toalkundig van belang es. By uus es 't voorol interessant vo de studie van 't Oudnederlands.
Oorsproung en daterienge[bewerkn | brontekst bewerken]
Van da commentoar bluuvn d'r ollene moa enigste fragmentn over die gevoundn èn gewist tusschn 1866 en 1922.
De noame Centroal-Frankisch verwyst na den regio van erkomste van 't andschrift en nie na de toale. 't Andschrift zoe ofkomstig zyn uut wuk da nu Noordryn-Westfoaln (Duutsland) es, byvoorbeeld round Keuln of Werden.
De daterienge van middeleeuwse religieuze poëzie es oessan e moeilikke zoake. De schattiengn loopn uuteen van d'elfste eeuwe tot 1160.
Toale[bewerkn | brontekst bewerken]
De toale van de tekstn doe nie styf Nederlands an. 't Geheel komt eerder vroeg-Middeloogduuts over.
Da komt omdat et e roare miengelienge es van Middelfrankisch, Nederfrankisch en/of Saksisch (ook wel Nederduuts of Platduuts genoemd). Verzekers wos den oorsprounkelikkn tekst Middelfrankisch, en Oogduuts dialect, moa èt ze deur ne 'vertoaler' uut de streke van et Rynland erwerkt gewist. Dienen bewerker veranderde uutgangn, vervoegiengn en woordnschat an zyn eigen toale die 't middn oudt tusschn Oudoostnederfrankisch en Middelnederfrankisch.
Da wos in dienen tyd nie roar. In plekke van klakkeloos in 't Oogduuts te schryvn, verkoozn ze dikkers om ne bestoandn tekst gedeeltelik an te passn an under eigen toale. De toale van Hendrik van Veldeke es ook ofwisselend Nederlands of Duuts genoemd.
't INL (Instituut voor Nederlandse Lexicologie) vound den tekst in olle gevol belangryk genoeg om em up te neemn in under Corpus Oudnederlands (zie externe koppeliengn).
Fragment[bewerkn | brontekst bewerken]
D'n tekst goat over de veroordelienge van d'apostels Petrus en Paulus.
An 't woord es Simon, ne 'tovenoare' uut den tyd van keizer Nero, die under volksbedrog verwyt.
- ik havon mich bevunden in allen thesen thingen.
- thaz Petrus ande Paulus sagon, that wilt that sma volk war haven.
- nu saget mir einen kuning other greven, the an uren got wille gelouven.
- that se sagent, that ist gelogen, thes ist thaz arme volc bedrogen.
- Hungerich ande nacket se selve gen, alse man an in mag gesen.
- Petrus ande sin brother niet nehavoden, newar that se sich viscenes bedragoden,
- alse thise noch nehaven, newære that se sich eres predigenes dragen.
- so gedane liude volgoden eren herren, thes havode her luzzel eren.
- the volgoden eren herren Christum, the in anderen rath newisten.
- 'In ol die zoakens è 'k ik ervoarienge upgedoan.
- Wuk da Petrus en Paulus zeggn, da wilt 't geweune volk voe woar anveirdn.
- Noem my nu ne kee nen keunienk of groaf die in undern God wilt geloovn.
- Wuk dan ze zyder zeggn zyn leugens, d'oarme mienschn geroakn doardeure bedroogn.
- Zelve loopn ze oungerig en noakt round, lik da j'an under kut zien.
- Petrus en zyn broere addn nietn buutn 't gene dat ze viengn by 't visschn,
- juuste lik dan ze nog oessan nietn giengn èn buutn 't gene dan ze krygn deur under preekn.
- Oe zukke mienschn under meester zoudn volgn, zoudt 'n em doa gin ere van èn.
- Ze zoudn under meester Christus volgn omdat n'em vo under ginnen andern road en wiste.'
Referensjn[bewerkn | brontekst bewerken]
- David A. Wells, The Central Franconian Rhyming Bible ("Mittelfränkische Reimbibel"): An Early-Twelfth-Century German Verse Homiliary, Rodopi, Amsterdam - New York, 2004. Amsterdamer Publikationen zur Sprache und Literatur nr. 155. ISBN 90-420-0860-1