Paus

Van Wikipedia
Franciscus, êeste Latyns-Amerikoansche paus

De Paus is 't oofd van de Katholieke kerke en 't stoatsoofd van Vaticoanstad. Ols èèste paus wordt Petrus beschouwd omda Jezus teegn em gezeid eet dat y de sleuters van ze kerke an em toevertrouwdige en dat y de rotse was wo dat y z'n kerke ip bouwdige (Matt. 16:18). Den uudign paus is Franciscus.

't Conclaaf[bewerkn | brontekst bewerken]

Os de paus dôod goat ton moet er een nieuwe paus verkoozn wordn deur de kardinoaln. Die verkiezinge noemn ze 't conclaaf. Binst 't conclaaf, dat oltyd in Rome deuregot, moen de kardinoals regelmoatig kiezn. On ze der nie uut gegrogd zyn verbrandn ze de brieftjes en doen ze der een stofoasie by dat de rook zwart is. En on ze wel een nieuwe paus en kleurn ze de rook wit. De nieuwen paus komt ton zo rap meugelik ip 't balkon van de Sint-Pietersbasilieke en den kardinoal die de verkiezinge een bitje in goeie boan geleid eet zegt ton an de gelovigen die ip 't pling stoan "Habemus Papam" (M'en een paus) en z'n nieuwe name der by.

Lange tradisie[bewerkn | brontekst bewerken]

Angezien dat er in principe ol sedert 't joar 33 pausen zyn eet 't systêem ol veel ups en downs ged. Der zyn ol dikkels een ki teegnpausn gewist, der zyn der die deur omkopery paus gewordn zyn, der zyn der die kienders ged en, enz. Oender druk van de Fransche keuningn en ze zels een tyd in Avignon verbleevn in platse van in Rome.

Lyste van de pausn[bewerkn | brontekst bewerken]

33 toet 384[bewerkn | brontekst bewerken]

Paus Eigentlikke name Pontificoat Ipmerkinge
1. Petrus (H) Simon Bar-Jonas 33(?)–67(?) Apostel/Concilie van Zeruzalem
2. Linus (H) 67(?)–79(?) Stelde êeste 15 bisschoppn in 't westelikke Romeinse Ryk an
3. Anacletus I (H) 79(?)–88(?) Ook Cletus genoemd, mo meugeliks was dat een andre persoon/wydinge van d'êeste bisschoppn
4. Clemens I (H) 88(?)–97(?) Vaststellinge ritus van 't vormsel
5. Evaristus (H) 97(?)–105(?) Groundleggr College van kardinoaln
6. Alexander I (H) 105(?)–115(?)
7. Sixtus I (H) 115(?)–125(?)
8. Telesforus (H) 125(?)–136(?) Richtlynn vo de messe/invoeringe van de Vastntyd
9. Hyginus (H) 136(?)–140(?) Kerkn nor illigen vernoemn/instellinge van peetouders
10. Pius I (H) 140(?)–155(?)
11. Anicetus (H) 155(?)–166(?) Poasvieringe/vervolginge gnostici
12. Soter (H) 166(?)–175(?) Poasvieringe/zegeninge van uwelikkn
13. Eleuterus (H) 175(?)–189 Vervolginge gnostici
14. Victor I (H) 189199 Verkiezinge bisschop van Rome toet machtigste man/Latyn wordt kerktoale
15. Zefyrinus (H) 199217 Vervolginge gnostici/invoeringe van de ostieschoaln
   Hippolytus (H) 217235 Teegnpaus
16. Calixtus I (H) 217222 Absolusie van olle zoenden wordt meugelik
17. Urbanus I (H) 222230
18. Pontianus (H) 230235 Ende schisma van Hippolytus/ordeninge psalmn
19. Anterus (H) 235236
20. Fabianus (H) 236250 Zendinge no Frankryk
Sedisvacatie (15 moandn) 250251 Gin paus
   Novatianus 251-258(?) Teegnpaus
21. Cornelius (H) 251253 Christnvervolginge deur Decius
22. Lucius I (H) 253254 Christnvervolginge deur Valerianus I
23. Stefanus I (H) 254257 Schisma van Cyprianus over ketterdoop
24. Sixtus II (H) 257258 Verzoeningspoginge m.b.t. ketterdoop
Sedisvacatie (9 maanden) 258259 Gin paus
25. Dionysius (H) 259268 Verzoeninge ruze oovr ketterdoop
26. Felix I (H) 269274
27. Eutychianus (H) 275283
28. Cajus (H) 283296 Leekn kunn gin bisschop wordn
29. Marcellinus (H) 296304 Oogtepunt christnvervolginge
Sedisvacatie (4 jaar) 304308 Gin paus
30. Marcellus I (H) 308309 Verplichtinge celiboat
31. Eusebius (H) 309310
32. Miltiades (H) 311314 Edict van Milaan/Concilie van Arles
33. Silvester I (H) 314335 Concilie van Nicea I/gebruuk geloofsbelydenisse/Concilie van Antiochië
34. Marcus (H) 336 Eeste religieuze kalender
35. Julius I (H) 337352 Concilie van Sardica
36. Liberius 352366 Concilie van Arles II/Concilie van Milaan/Concilie van Sirmium/Concilie van Alexandrië
   Felix II 355365 Teegnpaus, toch dikkels in de tellinge meegereeknd
37. Damasus I (H) 366384 Concilie van Constantinopel I/Concilie van Laodicea
   Ursinus 366367 Teegnpaus

384 toet 1054[bewerkn | brontekst bewerken]

Paus Eigentlikke name Pontificoat Ipmerkinge
38. Siricius (H) 384399 Invoering decreet/Synode van Carthago
39. Anastasius I (H) 399401 Voadr van Innocentius I
40. Innocentius I (H) 401417 Zeune van Anastasius I
41. Zosimus (H) 417418 Verwerping van het pelagianisme
42. Bonifatius I (H) 418422
   Eulalius 418419 Teegnpaus
43. Celestinus I (H) 422432 Concilie van Efeze
44. Sixtus III (H) 432440
45. Leo I de Grote (H) 440461 Concilie van Chalcedon
46. Hilarius (H) 461468
47. Simplicius (H) 468483 Vol West-Romiense Keizerryk
48. Felix II (III) (H) 483492 Schisma van Acacius
49. Gelasius I (H) 492496 Canon van den Bybel
50. Anastasius II 496498
51. Symmachus (H) 498514
   Laurentius 498506 Teegnpaus
52. Hormisdas (H) 514523 Voadr van Silverius
53. Johannes I (H) 523526
54. Felix III (IV) (H) 526530
   Dioscurus 530 Teegnpaus
55. Bonifatius II 530532
56. Johannes II Mercurius 533535
57. Agapitus I (H) 535536
58. Silverius (H) 536537 Zeune van Hormisdas
59. Vigilius 537555 Vyand van Silverius/Concilie van Constantinopel II
60. Pelagius I 556561
61. Johannes III 561574
62. Benedictus I 575579
63. Pelagius II 579590
64. Gregorius I de Grote, O.S.B. (H) 590604
65. Sabinianus 604606
66. Bonifatius III 607
67. Bonifatius IV, O.S.B. (H) 608615
68. Adeodatus I (H) 615618 Ook Deusdedit genoemd
69. Bonifatius V 619625
70. Honorius I 625638
71. Severinus 640
72. Johannes IV 640642
73. Theodorus I 642649
74. Martinus I (H) 649655
   Eugenius I 654 Teegnpaus
75. Eugenius I (H) 655657
76. Vitalianus (H) 657672
77. Adeodatus II, O.S.B. 672676 Ook geweune Adeodatus genoemd (os Adeodatus I Deusdedit wordt genoemd)
78. Donus 676678
79. Agatho (H) 678681 Concilie van Constantinopel III
80. Leo II (H) 682683
81. Benedictus II (H) 684685
82. Johannes V 685686
83. Conon 686687
84. Sergius I (H) 687701
   Theodorus II 687 Teegnpaus
   Paschalis I 687692 Teegnpaus
85. Johannes VI 701705
86. Johannes VII 705707
87. Sisinnius 708
88. Constantinus I 708715
89. Gregorius II (H) 715731
90. Gregorius III (H) 731741
91. Zacharias (H) 741752
   Stefanus (II) 752 Stierf vo zyn inzegeninge, doarom in 1961 geschrapt ols paus
92. Stefanus II (III) 752757
93. Paulus I (H) 757767
   Constantinus II 767768 Teegnpaus
   Filippus 768 Teegnpaus
94. Stefanus III (IV) 768772
95. Adrianus I 772795 Concilie van Nicea II
96. Leo III 795816 Kroant Karel de Grote toet Keizer
97. Stefanus IV (V) 816817
98. Paschalis I (H) 817824
99. Eugenius II 824827
100. Valentinus 827
101. Gregorius IV 827844
102. Sergius II 844847
   Johannes VIII 844 Teegnpaus
103. Leo IV, O.S.B. (H) 847855
   Anastasius III 855 Teegnpaus
104. Benedictus III 855858
105. Nicolaas I (H) 858867
106. Adrianus II 867872 Concilie van Constantinopel IV
107. Johannes VIII 872882
108. Marinus I 882884 Ten oenrechte ook wel Martinus II genoemd
109. Adrianus III (H) 884885
110. Stefanus V (VI) 885891
111. Formosus 891896
112. Bonifatius VI 896
113. Stefanus VI (VII) 896897
114. Romanus 897
115. Theodorus II 897
116. Johannes IX, O.S.B. 898900
   Sergius III 898 Teegnpaus
117. Benedictus IV 900903
118. Leo V 903
   Christoforus 903904 Legitimiteit ondudelik
119. Sergius III 904911
120. Anastasius III 911913
121. Lando 913914
122. Johannes X 914928
123. Leo VI 928
124. Stefanus VII (VIII) 928931
125. Johannes XI 931935
126. Leo VII, O.S.B. 936939
127. Stefanus VIII (IX) 939942
128. Marinus II 942946 Ten onrechte ook wel Martinus III genoemd
129. Agapitus II 946955
130. Johannes XII Octavianus 955964
131. Leo VIII 963965
132. Benedictus V 964
133. Johannes XIII 965972
134. Benedictus VI 973974
   Bonifatius VII Franco 974 Teegnpaus
135. Benedictus VII 974983
136. Johannes XIV Petrus Canepanova 983984
   Bonifatius VII Franco 984985 Teegnpaus
137. Johannes XV 985996 Begost met et formele illigverkloaringsproces
138. Gregorius V Bruno van Karinthië 996999
   Johannes XVI Johannes Philagathos 997998 Teegnpaus
139. Silvester II Gerbert van Aurillac 9991003
140. Johannes XVII Sicco 1003
141. Johannes XVIII Johannes Fasanus 10041009
142. Sergius IV Pietro da Albano 10091012
143. Benedictus VIII Theofylactus II van Tusculum 10121024
   Gregorius VI 1012 Teegnpaus
144. Johannes XIX Romanus van Tusculum 10241032
145. Benedictus IX Theofylactus III van Tusculum 10321044
146. Silvester III Giovani di Sabina 1045 Legitimiteit ondudelik
147. Benedictus IX Theofylactus III van Tusculum 1045
148. Gregorius VI Johannes Gratianus Pierleoni 10451046
149. Clemens II Suitger van Morsleben en Hornburg 10461047
150. Benedictus IX Theofylactus III van Tusculum 10471048 Legitimiteit ondudelik
151. Damasus II Poppo van Brixen 1048
152. Leo IX (H) Bruno van Egisheim-Dagsburg 10491054

1055 toet 1417[bewerkn | brontekst bewerken]

Paus Eigentlikke name Pontificoat Ipmerkinge
153. Victor II Gebhard van Dollnstein-Hirschberg 10551057
154. Stefanus IX (X), O.S.B. Frederik van Lotharingen 10571058
155. Nicolaas II Gerard van Bourgondië 10581061
   Benedictus X Giovanni Mincio van Tusculum 10581059 Teegnpaus
156. Alexander II Anselmo da Baggio 10611073
   Honorius II Pietro Cadalus van Parma 10611064 Teegnpaus
157. Gregorius VII, O.S.B. (H) Hildebrand van Sovana 10731085 Investituurstryd
   Clemens III Wibert van Ravenna 10841100 Teegnpaus
158. Victor III, O.S.B. (Z) Dauferius 10851087
159. Urbanus II, O.S.B. (Z) Odo de Chatillon 10881099 Eeste kruustocht (1095-1099)
160. Paschalis II, O.Cist. Raniero di Bieda 10991118
   Theodoricus Theoderik 1100 Teegnpaus
   Albertus Albert van Sabina 1102 Teegnpaus
   Silvester IV Maginulf 11051111 Teegnpaus
161. Gelasius II, O.S.B. Johannes van Gaeta 11181119
   Gregorius VIII Mauritius Burdinus 11181121 Teegnpaus
162. Calixtus II Guido van Bourgondië 11191124 Concilie van Lateranen I
163. Honorius II Lamberto Scannabecchi 11241130
   Celestinus II Tebaldo Buccapecus 1124 Teegnpaus
164. Innocentius II Gregorio Papareschi di Guidoni 11301143 Concilie van Lateranen II
   Anacletus II Pietro Pierleoni 11301138 Teegnpaus
   Victor IV Gregorio Conti van Ceccano 1138 Teegnpaus
165. Celestinus II Guido de Castello 11431144
166. Lucius II Gerardo Caccianemici dal Orso 11441145
167. Eugenius III, O.Cist. (Z) Bernhard Paganelli di Montemagno 11451153 Twêede kruustocht (1147-1149)
168. Anastasius IV Corrado della Suburra 11531154
169. Adrianus IV, O.S.A. Nicolas Breakspear 11541159
170. Alexander III Orlando Bandinelli 11591181 Concilie van Lateranen III
   Victor IV Octaviano de Montecello 11591164 Teegnpaus
   Paschalis III Guido van Crema 11641168 Teegnpaus
   Calixtus III Johannes van Struma 11681178 Teegnpaus
   Innocentius III Lando van Sezze 11791180 Teegnpaus
171. Lucius III Ubaldo Allucingoli 11811185
172. Urbanus III Humbert Crivelli 11851187
173. Gregorius VIII Albertus de Morra 1187
174. Clemens III Paolo Scolari 11871191 Begin Derde kruustocht (1189)
175. Celestinus III Giacinto Bobone 11911198 Ende Derde kruustocht (1192)
176. Innocentius III Lotharius van Segni 11981216 Vierde kruustocht (1202-1204)/Kienderkruustocht (1212)/Concilie van Lateranen IV
177. Honorius III Cencio Savelli 12161227 Vuufde kruustocht (1218-1221)
178. Gregorius IX Ugolino van Segni 12271241 Zesde kruustocht (1228-1229)
179. Celestinus IV, O.S.B. Goffredo Castiglione 1241 Stierf vo z'n inzegeninge
Sedisvacatie (2 jaar) 1241 - 1243
180. Innocentius IV Sinibald Fieschi 12431254 Zevenste kruustocht (1248-1254)/Concilie van Lyon I
181. Alexander IV Rainald Segni 12541261
182. Urbanus IV Jacques Pantaléon 12611264
183. Clemens IV Guido Fulcodi 12651268
Sedisvacatie (3 jaar) 12681271 Geen paus/Achtste kruustocht (1270)
184. Gregorius X, O.Cist. (Z) Tebaldo Visconti 12711276 Gebruuk conclaaf/Negenste kruustocht (1271-1272)/Concilie van Lyon II
185. Innocentius V (Z) Pierre de Tarantaise 1276
186. Adrianus V Ottobono Fieschi 1276 Stierf vo z'n inzegeninge
187. Johannes XXI Petrus Juliani 12761277
188. Nicolaas III, O.S.B. Giovanni Gaetano Orsini 12771280
189. Martinus IV Simon de Brion 12811285
190. Honorius IV Giacomo Savelli 12851287
191. Nicolaas IV, O.F.M. Girolamo Masci 12881292
Sedisvacatie (2 jaar) 12921294
192. Celestinus V, O.S.B. (H) Pietro del Murrone 1294 Afgetreedn
193. Bonifatius VIII Benedetto Caetani 12941303 Aartsvijand van de liberoalen tak van de Welfen
194. Benedictus XI Nicolaas Boccasini 13031304
195. Clemens V Bertrand de Got 13051314 Sinsn 1309 in Avignon/Concilie van Vienne
Sedisvacatie (2,5 Jaar) 13141316
196. Johannes XXII Jacques Duèse 13161334 In Avignon
   Nicolaas V Pietro Rainalducci 13281330 Teegnpaus in Avignon
197. Benedictus XII, O.Cist. Jacques Fournier 13341342 In Avignon
198. Clemens VI Pierre Roger 13421352 In Avignon
199. Innocentius VI Étienne Aubert 13521362 In Avignon
200. Urbanus V, O.S.B. (Z) Guillaume de Grimoald 13621370 In Avignon
201. Gregorius XI Pierre Roger de Beaufort 13701378 In Avignon
202. Urbanus VI Bartolomeo Prignano 13781389
   Clemens VII Robert van Genève 13781394 Teegnpaus in Avignon
203. Bonifatius IX Pietro Tomacelli 13891404
   Benedictus XIII Pedro de Luna 13941409 en 1417 Teegnpaus in Avignon
204. Innocentius VII Cosimo dei Migliorati 14041406
205. Gregorius XII Angelo Correr 14061415 Afgetreedn/Concilie van Konstanz
   Alexander V Pietro Philargi 14091410 Teegnpaus in Pisa
   Johannes XXIII Baldassare Cossa 14101415 Teegnpaus in Pisa

Sinsn 1417[bewerkn | brontekst bewerken]

Paus Eigentlikke name Pontificoat Ipmerkinge
206. Martinus V Oddone Colonna 14171431 Oprichting K.U. Leuven in 1425
   Clemens VIII Sanchez Munoz 14231429 Teegnpaus in Avignon
   Benedictus XIV Bernard Garnier 14251430 Teegnpaus in Avignon
207. Eugenius IV, O.S.A. Gabriele Condulmaro 14311447
   Felix V Amadeus VIII van Savoye 14391449 Teegnpaus
208. Nicolaas V, O.P. Tommaso Parentucelli 14471455
209. Calixtus III Alfonso Borgia 14551458
210. Pius II Enea Silvio Piccolomini 14581464
211. Paulus II Pietro Barbo 14641471
212. Sixtus IV, O.F.M. Francesco della Rovere 14711484 Bouw Sixtynse Kapelle
213. Innocentius VIII Giovanni Battista Cibo 14841492
214. Alexander VI Rodrigo Borgia 14921503
215. Pius III Francesco Todeschini Piccolomini 1503
216. Julius II, O.F.M. Giuliano della Rovere 15031513 Bouw Sint-Pietersbasiliek/Concilies van Lateranen V/versieringe Sixtynse Kapelle
217. Leo X Giovanni de' Medici 15131521 Excommunicatie van Luther
218. Adrianus VI Adriaan Floriszoon Boeyens 15221523 Enigste paus uut de Nederlandn en latste niet-Italioansen toet 1978
219. Clemens VII Giulio de' Medici 15231534
220. Paulus III Alessandro Farnese 15341549 Concilie van Trente
221. Julius III Giovanni Maria Ciocchi del Monte 15501555
222. Marcellus II Marcello Cervini 1555
223. Paulus IV Gianus Pietro Carafa 15551559
224. Pius IV Giovanni Angelo Medici 15591565 Ratificeringe en besluut, plus uutgave van de catechismus van et Concilie van Trente
225. Pius V, O.P. (H) Antonio Michele Ghislieri 15651572 Codificoatie Tridentynse liturgie
226. Gregorius XIII Ugo Buoncompagni 15721585 Invoeringe Gregorioanse kalendr 4 oktober 1582 gienk over ip 15 oktober 1582. Der vieln 10 dagen uut.
227. Sixtus V, O.F.M. Felice Peretti di Montalto 15851590
228. Urbanus VII Giovanni Battista Castagna 1590 Kortste pontificoat uut de geschiedenisse (mo 12 daagn)
229. Gregorius XIV Niccolò Sfondrati 15901591
230. Innocentius IX Giovanni Antonio Facchinetti 1591
231. Clemens VIII Ippolito Aldobrandini 15921605
232. Leo XI Alessandro Ottaviano de' Medici 1605
233. Paulus V Camillo Borghese 16051621
234. Gregorius XV Alessandro Ludovisi 16211623
235. Urbanus VIII Maffeo Barberini 16231644 Voltooiinge Sint-Pietersbasiliek, veroordelinge van Galileo Galilei
236. Innocentius X Giovanni Battista Pamfili 16441655
237. Alexander VII Fabio Chigi 16551667
238. Clemens IX Giulio Rospigliosi 16671669
239. Clemens X Emilio Altieri 16701676
240. Innocentius XI (Z) Benedetto Odescalchi 16761689
241. Alexander VIII Pietro Ottoboni 16891691
242. Innocentius XII Antonio Pignatelli 16911700
243. Clemens XI Giovanni Francesco Albani 17001721
244. Innocentius XIII Michelangelo dei Contiaus 17211724
245. Benedictus XIII, O.P. Pietro Francesco Orsini 17241730
246. Clemens XII Lorenzo Corsini 17301740
247. Benedictus XIV Prosper Lambertini 17401758 Ervormde den illigenkalender en sloot verschillende concordoatn
248. Clemens XIII Carlo della Torre Rezzonico 17581769
249. Clemens XIV, O.F.M. Conv. Lorenzo Ganganelli 17691774
250. Pius VI Giovanni Angelo Conte Braschi 17751799
251. Pius VII, O.S.B. Barnabà Chiaramonti 18001823 Concordoat van 15 juli 1801 me Napoleon
252. Leo XII Annibale Sermattei della Genga 18231829
253. Pius VIII Francesco Saverio Castiglioni 18291830
254. Gregorius XVI Bartolomeo Alberto Cappellari 18311846
255. Pius IX, O.P. (Z) Giovanni Maria Mastai-Ferretti 18461878 Eeste Vaticoans Concilie
256. Leo XIII Vincenzo Gioacchino Pecci 18781903 Stryd teegn liberalisme: encycliek Rerum Novarum
257. Pius X (H) Giuseppe Sarto 19031914 Bestreed et Modernisme, invoeringe Communie vanaf leeftyd van 7 joar
258. Benedictus XV Giacomo della Chiesa 19141922 Paus binst den Êeste Weireldoorloge
259. Pius XI Achille Ambrogio Damiano Ratti 19221939 Têeknde 't Verdrag van Lateranen (1929)
260. Pius XII Eugenio Maria Giuseppe Giovanni Pacelli 19391958 Maria Tenhemelopneming ols dogma (1950)
261. Johannes XXIII (H) Angelo Giuseppe Roncalli 19581963 Begin Twêede Vaticoans Concilie (1962)
262. Paulus VI Giovanni Battista Enrico Antonio Maria Montini 19631978 Einde Twêede Vaticoans Concilie (1965)
263. Johannes Paulus I Albino Luciani 1978 Styf kort pontificoat (moa 33 daagn)
264. Johannes Paulus II (H) Karol Józef Wojtyła 1978-2005 Eêste Poolse paus
265. Benedictus XVI Joseph Alois Ratzinger 2005 - 2013 Ofkomstig van Duutsland en ofgetreedn den 28ste februoari 2013
266. Franciscus Jorge Mario Bergoglio 2013 - nu Ofkomstig van Argentinië. Eêste Latyns-Amerikoansche paus en jezuïet
Wikimedia Commons