Janka Koepala

Janka Koepala

Janka Koepala of Janka Kupała (Wit-Russisch: Я́нка Купа́ла), pseudoniem van Ivan Daminikavitsj Loetsevitsj (Іва́н Даміні́кавіч Луцэ́віч), (Minsk, 25 juni 1882 - Moskoe, 28 juni 1942), was e Wit-Russische schryver en dichter. Je wier anziên voer ene van de grotste Wit-Russische schryvers van de 20e eeuwe.

Biografie

Jeugd

Geboortehuus van Janka Koepala

Koepala wier geboren in Viazynka, een nederzettienge in d'omgevienge va Minsk. Zyn vooroeders woaren Szlachta (van oadel), mo zyn ouders werkten olle tweê os leênboer, want de menoage aa zeive gin land. Koepala kreegd een traditionille ipleidynge woar dat y mee gedoan aad in 1989. Achter den dôod van ze voader in 1902 haa Koepala veel kleêne werkstjies, woroender oenderwyzer, wynkelbediênde en schryver.

Koepala's eêrste serieuze literaire stap zettege tie me Ziarno, een in 't Pools geschreven gedicht dat y oender 't pseudoniem "K-a." ofgewerkt het in 1903 of 1904. Zyn eêrste in 't Wit-Russisch geschreven werk (Maja Dolja) draagt den doatum va 15 juli 1904. Ip 11 mei 1905 verscheen zyn eêste gepubliceerde gedicht, Muzjyk ("Boer"), in de gazette Severo-Zapadni Krai. In 1906 en 1907 verscheen'n verschillende gedichten in de gazette Nasja Niva.

In Vilnius en Sint-Petersburg

In 1909 veruusde Koepala no Vilnius, woar dat y ze carrière van dichter voôrtzette. Dazelfde joar verscheen zyn eêrste dichtbundel: Zjalejka ('De kleêne Fluute'). Dien bundel wierd dur de tsaristische regerienge ols provoquerend anziên en in beslag genoomn. 't Arrestoasjebevel tegen Koepala wierd in 1909 erroepen mor een twidde druk wierd weere geconfisquird, die kè dur de platselike autoriteitn. Koepala stopte mé zyn werk voe de Nasja Niva voe de reputoasje van de gazette niet te ruïneren.

Nog oltyd in 1909 vertrok Koepala no Sint-Petersburg. 't Joar drip wierdn verschillende werken gepubliceerd, woroender 't gedicht Advetsjnaja pesnja (Eeuwig lied) dad in juli 1910 in boekvorm verscheen. Son na koergane (Droom ip een euvel), gereêd in augustus 1910, stoend symbool voe den ormtierigen stoat van Koepala's Wit-Russisch voaderland. In 1913 keêrde Koepala were no Vilnius. Een van de menschen die Koepala in dien tyd beïnvloed ét was Maksim Gorki.

Bist het Sovjettydperk

Achter de Russische Revoluusje va 1917 kreeg'n Koepala's werken een optimistischere toôn. Oender de vele vertoaliengen dat'ie nor 't Wit-Russisch makte was den deen van 't Marxistisch volksliêd D'Internationoale. Niettegenstoande dadde, oenderhiêld Koepala oak connecsjes mé anti-Russische vluchteliengn uut de Volksrepubliek Wit-Rusland, die hem bist een butenlandse reize in 1927 anzetten van hem in balliengschap in Tsjecho-Slovakeye by under an te sluut'n. Thuus wierd ie dur d'autoriteit'n med argusoôgen bekeekn, omdat se werk te nationalistisch zoe zyn. Zukke kritiek'n kwaam'n oak in de pers. Da stopte achter da Koepala in de joaren dertig een openbaore verontschuldigienge publiceerde.

In 1941 kreeg Koepala de Leninorde voe zyn dichtbundel Ad sertsa (Uut het herte).

Achter de bezettienge va Wit-Rusland deur nazi-Duutsland in 1941 verhuusde e vreê ziêken Koepala eerst no Moskoe en tonne noa Tatarstan. Je bleef wél gedichtn schryven vo de Russische partizoanen t'ondertsteun'n die vocht'n tegen nazi-Duutsland.

In 1942 gieng'tie dôod, achter dat'ie van den trap gevollen was, in het Hotel Moskva in Moskou. D'officiëlle dôodsoorzake was een oengeluk, mo 't wordt nog oltyd gespeculird over e meugelike moard of zelfmoard.

Koepala is uutgegroeid toe 't symbool voe de Wit-Russische cultuure bist 't Sovjettydperk. 't Museum dat deur toedoên van zyn weduwe in 1945 in Minsk opende is 't belangrykste literair museum va Wit-Rusland. In Hrodna wierd in 1978 de Yanka Koepala Stoatsuniversiteit gesticht.

Referensjes

Ofbeeldiengn die ier by passn ku je vien in de categorie Yanka Kupala van Wikimedia Commons.