Lêerproces
't Lêerproces is de ountwikkelienge van 't lêern.
Vanmet da me geboorn zyn lêern me peizn. 't Mêeste da me weetn van de peisprocessn by kinders èn me te dankn an Jean Piaget. Da wa ne Zwitsersn psycholoog die em doar me bezig ield. Binst dat 'n doar me bezig wa, et 'n zyn theorie ountwikkeld da zegt dat de ountwikkelinge van de kindergêest in vier foasn verlôopt.
De Sensomotorische Foase
[bewerkn | brontekst bewerken]Die foase vultrekt eur in de êerste twêe leevnsjoarn van 't kind. 't Kind lêert in die periode sourtout vele me zyn zintuugn. Ze roakn vanolles an, ze prouvn van olles en nog e twa, ze kykn noar olles, ze riekn an olles en ze ôorn vanolles. Den baby begunt vanolles t'erkenn, mo 't deurt nog en oalf joar tot e joar tegen da zyn geheugn genoug ountwikkeld es vo die vôorwerpn vo de gêest t'oaln an ze der nie zyn. De klêen begunt te beseffn dan de vôorwerpn nog oassan dezelfste vôorwerpn zyn, ol stoan ze ip en andere plekke.
De Pre-Operationele Foase
[bewerkn | brontekst bewerken]Die foase begunt ongeveer an 2 joar en deurt tot 't 7ste joar. Binst die foase ountwikkelt em de toale, de fyne motoriek, et inzicht en 't geheugn.
Ze lêern e vôorstellinge te moakn van under plekke in de ruumte. Oa je vroagt an e kind van 4 joar vo de weeg van uus noar schole te beschryvn, goat dien klêen antwoordn me aanwyzingn van de route. (vb. Binst da 't me zyn vienger de route tôogt zegt 't: Ik goa êest azo, en ton goa 'k azo,...) Mo oa je de klêen em e model tôont van 't ebeurchte, goat 't em gèn route kunn tôonn. Ne goat dus wel va langst om mêer dingn goan erkenn zonder dat 'n ze moet betastn. 't Inzich vo t'erkenn oe da nen andern dezelfste dingn ziet es ter wel nog nie. Ne klêen van 5 joar goat olsan anduudn wa da 't 'n zelve ku zien, oa j'em vroagt wa dat er etwien anders ziet van oal den andern kant. Tot de leeftyd van 6 joar bluuft 't ofankelik van êen gezichtspunt: da wat dat 'n zelve ziet.
Ne klêen vat nog gèn zukke dingn lik oeveelheid en oantal. Oa j' em e glas woater tôogt en da vôor zyn neuze vergiet in e langer en smoller glas, goat 'n peizn dat er mêer woater in da ander glas zit of dat er in 't oorsprounkelik glas zat. Zelfs ol et 't gezien da je der gin extra woater bygedoan et.
De Concreet Operationele Foase
[bewerkn | brontekst bewerken]Die foase begunt an 7 joar en deurt tot 11 joar. Binst die foase kan 't kind vôorwerpn telln, indêeln in groupn en ordern.
Oa je nen klêen van 5 joar zes peirdebloumn en zes tulpn tôont en vroagt of dan 't er mêer bloumn zyn of tulpn, goat 't antwoordn dan 't er van olletwêe eevnvele zyn. De klêen begunt te dutsn oa j' em vroagt of dan de peirdebloumn misschiens gèn bloumn zyn. De klêen beseft dan ze olletwêe bloumn zyn, mo ze kunn de hêle group nie overzien en vergelykn me mor e dêel dervan (de bloumn zounder tulpn). Nu lêern ze de dingn in te dêeln en kunn ze de dingn uutendelik rankschikkn.
De Formeel Operationele Foase
[bewerkn | brontekst bewerken]Die foase begunt an 11 joar en. In die latste foase lêert de klêen an dingn te peizn die nie in zyn omgevinge vôornkoomn en lêert 't te peizn over zyn eign gedachtn. Et lêert dingn zien die kunn ebeurn en nie nôodzoakelik moetn ebeurn.