Molluuskn

Molluuskn
Verschillige sôortn molluuskn
Taxonomische indêlienge
Ryk: Animalia (Bêestn) Ounderryk: Eumetazoa (Orgoanbêestn)
Stamme
Mollusca Linnaeus, 1758

De molluuskn of wêekbêestn (Mollusca) vormn e stamme van oengewervelde bêestn met e wêek lyf en in de regel een uutwendig kalkskelet (schelpe). Der zyn tusschn de 50.000 en 120.000 beschreevn sôortn. De studie over de molluuskn noemt de malacologie. Der zyn fossiele molluuskn bekend vanof 't Precambrium.

By de molluuskn bestoan der styf vele verschillige vormn moa z' èn wel e dêel kenmerkn gemêen, lyk de bouw van 't zenuwstelsel, de bloedsomloop en d' oentwikkelienge van 't embryo. Ze zyn oenderverdêeld in acht klassn, woavan de bekendste de slekkn (Gastropoda), de twêekleppign (Bivalvia) en de koppôotign (Cephalopoda).

De mêeste molluuskn leevn in 't woater en doarvan leeft 't grotste dêel in de zêe. E dêel van de slekkn leeft ip 't land.

Anatomie

't Lyf bestoat grofweg uut drie dêeln: de voet, d' orgoann en e mantel mè mêestal e schelpe die eigntlyk e product is van de mantel.

De mantel kan anzien wordn lyk e sôorte vel, moa vervult verschillige functies ofhankelyk van de groep. In de mantel zit de mantelholte, die de kamvormige kieuwn bevat en zorgt vo 't oasmn. De mantel dient vo beschermienge deur de slymcelln en speelt e grôote rolle by de vôortbewegienge (slekken), moa vele sôortn verplatsn under met de voet. De mantel produceert 't skelet by verre al de molluuskn en zorgt vo d' ipnoame van 't eetn (twêekleppign). An de buutnkant van de mantel zyn der celln die by de mêeste sôortn een hart pantser anmoakn, de schelpe.

Molluuskn zoender uutwendige schelpe zyn styf gevoelig vo veranderiengn in vochtigheid en temperateure omdan z' under wêek lyf nie kunn beschermn. De naktslekkn die ip 't land leevn, zyn allêene moa by nacht te zien of by styf vochtige weersomstandigheedn. Vele molluuskn èn e verborgn leevnswyze en leevn ingegroavn ip de bodem van de zêe.

Voedienge

Vo t' eetn èn de slekkn e schoafachtig orgoan, de rasptoenge of radula, die bestoat uut verschillige reekn microscopische moa styf scherpe tandjes. Doamee wordn loagsjes van 't eetn geschript. Zêeslekkn, lyk twêekleppign, joagn ip leevnde prôoin, boorn der gatjes in en zuugn den inhoud leeg. Twêekleppign èn gin rasptoenge. Vele sôortn leevn ingegroavn en filtern eetn uut 't woater. De koppôotign èn e scherpe, snoavelachtign bek.

Leevnswyze

Molluuskn zyn koudbloedig. Ze produceern zelve gin warmte en z' èn dezelfste temperateure lyk under omgevienge. Vele sôortn zyn gevoelig vo veranderiengn in zoutgehalte, vochtigheid en temperateure en ze woapenn under deur e loagsje slym an te moakn. E leevnd exemploar voelt nat, slymerig en koud an. Vele sôortn zyn twêeslachtig en by sôortn die in zêe leevn, ist er dikwyls gin copuloasje, moa d' ei-en zoadcelln wordn simpelweg uutgestootn en verspreid deur de zêestromienge. De mêeste molluuskn die in zêe leevn, moakn e vryzwemmend larvestadium deure die dikwyls dêel uutmakt van 't zoöplankton.

Classificoasje

Volgens World Register of Marine Species (11 april 2016) zyn der acht klassn molluuskn die nog in leevn zyn:

• Klasse Bivalvia (Twêekleppign) - oengeveer 15.000 sôortn
• Klasse Caudofoveata (Schildvoetign) - oengeveer 150 sôortn
• Klasse Cephalopoda (Koppôotign of intvissn) - oengeveer 750 sôortn
• Klasse Gastropoda (Slekkn of buukpôotign) - oengeveer 90.000 sôortn
• Klasse Monoplacophora (Mutsdroagers) - oengeveer 20 sôortn
• Klasse Polyplacophora (Keverslekkn) - 800 toet 1000 sôortn
• Klasse † Rostroconchia
• Klasse Scaphopoda (Tandschelpn) - oengeveer 350 sôortn
• Klasse Solenogastres (Wormmolluuskn)

Ofbeeldiengn die ier by passn ku je vien in de categorie Mollusca van Wikimedia Commons.