Suyker
Suyker is de verzoamelnoame vo zoet smoaknde, iplosboare koolhydroatn, woarvan dan der vele in de voedynge wordn gebruykt. Toafelsuyker, kristalsuyker of geweune suyker verwyst noa sacharose, e disacharide soamngesteld uyt glucose en fructose.
Simpele suykers, ook wel monosachariedn genoemd, omvatn glucose, fructose en galactose. Soamngestelde suykers, ook wel disachariedn of dubbele suykers genoemd, zyn molecuuln die soamengesteld zyn uyt twèe monosachariedn die verboendn zyn deur e glycosidische byndynge. Voorbeeldn zyn sacharose of sucrose (toafelsuyker) (glucose + fructose), lactose (glucose + galactose) en maltose (twèe molecuuln glucose). In 't lichoam wordn soamngestelde suykers gehydrolyseerd toet simpele suykers.
Langere keetns van monosachariedn wordn nie anzien lyk suykers en worden oligosachariedn of polysachariedn genoemd. Zetmeel is e glucosepolymeer die in plantn wordt gevoendn en is de meest voornkomnde energiebronne in menschelyke voedynge. Sommigte andere chemische stofn, lyk glycerol en suykeralcol, kunn e zoete smoake hèn, moa wordn nie geclassificeerd lyk suyker.
Suykers wordn gevoendn in de weefsels van de meeste plantn. Zeem en fruyt zyn nateurlyke bronn van simpele suykers. Sacharose of sucrose is surtout geconcentreerd in suykerriet en suykerbeetn, woardeure dan z' ideoal zyn vo geraffineerde suyker van te moakn. Maltose kan worden geproduceerd deur groan te moutn. Lactose is d' enigste suyker die nie uyt plantn kan wordn g'hoald. 't Is allene te vyndn in melk en in sommigte zuyvelproductn. E goekope bronne van suyker is glucosesirope, industrieel geproduceerd deur maïszetmeel omme te zetn in suykers, lyk maltose, fructose en glucose.