Titiaan

Tiziano di Gregorio Vecellio (Nederlandsche noame Titiaan) (Pieve di Cadore, ca. 1488 – Venetië, 27 ogustus 1576), was êen van de belangrykste Italioansche kunstschilders uut d’Hoogrenaissance, de grotste mêester van de Venetioansche Schole en de groundlegger van de moderne schilderkunst. Je was ôok e goein commercant, ountwerper van houtsneedn en zilverwerk en me z’n houtsneedn en kopergraveurn kost ’n z’n eign werk reproduceern.

Zyn leevn

Titiaan is geboorn an de voet van d’Alpn, in Pieve an ’t riviertje Cadore, an de nôordelikke grenze van de Republiek Venetië.

D’r is discuusje over z’n geboortejoar en da komt gedêeltelik deur Titiaan zelve, deurdat ’n in e kloagbrief an Filips II geschreevn aad dat ‘n 95 joar oud was. J’a z’n leeftyd verzekers overdreevn vo compasje ip te wekkn, omdat de keunink z’n geleverde schilderyen rapper zou betoaln. O z’n leeftyd in z’n brief juste was, zou ’n in 1477 moetn geboorn zyn. Mo d’r is mo sproake van z’n werk van in 1508. Je schilderde ton fresco’s in Venetië, tegoare me Giorgione. Je zou ton 31 joar oud gewist zyn. En vor etwien me zovele talent is da styf loate, in vergelykienge me wa da Rafaël ol gepresteerd aad an z’n 20 joar. Doadeure schattn ze z’n geboortedoatum tusschn 1488 en 1490.

Titiaan kwam uut e familie woa da kunst gin grôte rolle speelde. Zyn voader Gregorio was jurist en militair en zyn moeder Lucia was ofkomstig uut Venetië. J’aad ‘n oudere broere Francesco en twi zusters Catarina en Orsola.

O Titiaan 9 joar oud was vertrokt ‘n me z’n broere Francesco no de Venetië stad, woa dat under nounkel weunde, vor in de lêer te goan. Zyn lêermêesters woarn: Sebastiano, Zuccato, Gentile Bellini, Giovanni Bellini en je was e tyd-en studiegenôot van Giorgione (1477-1510). In z’n vroege periode en ze makoar styf beïnvloed, woadeure dat ’t moeilik is van under werk uut dien tyd uut makoar t’oudn en Titiaan zou Giorgiones ounvoltooide werkn ofgemakt en achter z’n dôod in 1510.

In 1525 ist ’n getrouwd me Cecilia. Z’aan twi zeuns en êen dochter. In 1530 makte Titiaan z’n êeste portret van Keizer Karel V en in ’t zelfste joar stierf z’n vrouwe.

Gallerye
Vincenzo Mosti (1520), Galleria Pitti, Firenze
Vint met anschoe (1523), Musée du Louvre, Parys
Ranuccio Farnese (1542), National Gallery of Art, Washington
De joungn Ingelsman (1545), Galleria Pitti, Firenze
Isabella van Portugal, vrouwe van Keizer Karel V (1548)
Keizer Karel V (1548)
Filips II van Spanje (1551)
den hertog van Alva (1549)

Zyn werk

Titiaan wordt de mêester van de kleurn genoemd. De warme kleurn van z’n begunperiode gingn loater over no dounkerder met e diepe gloed.

Je was e bekend portretschilder en in z’n landschappn wierd de schôoneid van mens en nateure verênigd. Je miek ôok mythologische– en religieuze ounderwerpn me taferêeln over ’t leevn van Christus.

Achter den dôod van Rafaël (1520) wierd Titiaan de mêest gevroagde portretschilder en kreegt ’n veel ipdrachtn van verschillige keuningn, hertoogn, kardinoaln en de paus. Je miek noame over hêel Europa.

In 1530 kwamt ’n in dienst ols hofmêester van Keizer Karel V, die in Bologna verblêef.

In 1552 begost ’n schilderyen, in ipdracht van Karel V en Filips II, no ’t Spoans hof te zendn. Doadeure angn d’r nu zo veel werkn in ’t Prado van Madrid.

Filips II bestelde surtout mythologisch, erotisch getint werk.

Titiaan is styf oud gekommn en j’aad, in teegnstellienge me Giorgione die jounk stierf, veel tyd vo t’evolueern. Die evolutie is dudelik te zien o je ’t werk van z’n jeugdjoarn vergelykt me z’n loater werk. Zyn loater werk is minder lineair en veel levendiger deurdat de kleurn in makoar overvloein en in de landschappn zit er ôok veel mêer leevn en sfeer.

Rubens aad e grôte bewounderienge vo Titiaan en je copieerde zelfs z’n Ountvoerienge van Europa en z’n Adam en Eva. En de Venus van Urbino inspireerde Manet vo z’n Olympia uut 1863.

D’r zyn werkn van Titiaan te zien in:

Museum vo Schône kunstn in Antwerpn
Scuola del Santo, Padua
National Gallery, Londn
National Gallery of Scotland, Edinburgh
Santa Maria Gloriosa dei Frari en Galleria dell' Accademia, Venetië
Galleria Borghese, Rome
Prado, Madrid
Galleria degli Uffizi en Galleria Pitti, Firenze
Kerke Santi Nazzaro e Celso, Brescia
Museo Civivo, Ancona
Musée du Louvre, Parys
Kerke van San Giovanni Elemosinario, kerke San Salvatore en Jezuïtekerke, Venetië
Galleria Nazionali di Copodimonte, Napels
Kunsthistorisches Museum en Akademie der bildenden Künste, Wenen
Pinacoteca di Brera, Milaan
Staatliche Museen, Berlyn
Bayerische Staatsgemäldesammlungen, München

Titiaan is ip 27 ogustus 1576 gestorvn in Venetië, verzekers van de pest. Z’n lêerliengn woarn o.a. Tintoretto en Veronese. Je beïnvloedde veel schilders w.o. Rubens, Tintoretto, Velasquez, Poussin, Van Dyck, Rembrandt, Watteau, Delacroix en zelfs d’impressionistn Manet en Renoir.

Ofbeeldiengn die ier by passn ku je vien in de categorie Titiaan van Wikimedia Commons.