Vos

Dit artikel es geschreevn in 't Ypers, en da zou best ozô bluuvn.

Vos

E rôodn vos

Domein:	Eukaryootn
Ryk:	Animalia (Beestn)
Stamme:	Chordata (Chordabeestn)
Klasse:	Mammalia (Zoogbêestn)
Orde:	Carnivora (Roofdiern)
Familie:	Canidae (Oundachtigen)
Geslacht:	Vulpes (Vos)

Sorte

Vulpes vulpes
Linnaeus, 1758

Vossn zyn de grotste roofdiern die vôornkommn in West-Vloandern. Ze zyn deur vele menschn (zeker dedie die henn henn) nie geirn ezien omdan ze e slichte reputoasche en voun zounder reedns olle kiekns in en hennekot dôod te bytn.

Leefgebied

Vossn kommn vôorn in Nôord-Amerika, hêel Europa (buutn Ysland), 't nôordn van Afrika en bykan hêel Azië. In Australië zyn z'uutezet voun de keuneploage die der wos (ouk achter dan dedie uutezet zyn deur de menschn voun derup te joagn), mo ze pakkn buutn keuns ouk e masse endemische bêestn, die verre ollemoale vele troagerder zyn of keuns. Ezô zyn der ol e masse bêestn die 't moelik henn. Zest zounder de grôte populoasche in Australië, is er gin êen landroofdier met zuk e grôte verspreidienge lik de rôodn vos.

Van biotoop leevn vossn eigentlik overol. Ze leevn in oopn land en in busschn, mor oundertusschn leevn der ouk ol e masse in de mêeste grôte steedn.

Leevnswyze

Teetn

Vossn eetn lik dan ze leevn: ze zyn van nietnt vies. Z'eetn olle sôortn bêestn (veugels lik fazantn, muuzn en rattn, keuns en hoazejoungn en zest grôte kevers. Z'eetn ouk oas en fruut (lik beiers)).

An ze joagn, doen ze dadde mêestol ollêne en oul hier mêestol a 't schemert of ol dounker is.

Leevn en vôortplantieng

Vossn leevn in klêne grouptjes van 1 vintje, êentige wuvetjes en de joungn. Van de joungn meugn ollêne de wuvetjes bluuvn, de vintjes joagn ze weg. Z'hen en hol, mo dat is ollêne gebruukt deur wuvetjes die in verwachtieng zyn. Hoevele joungn dat e wuvetje krygt, hangt of van d'omstandigheedn (at er vele teetn is of nie), mor in 1 nest kunn ze 10 joungn henn.

Die joungn kunn nog nie zien an ze ebôorn zyn, mo dat deurt mor e weke of twêe. Ze zyn vulgroeid an ze 6 moandn zyn en kunn zevve voe joungn zorgn an ze 10 moandn oud zyn.

Vossn kunn e joar of tiene oud komn, mo 't zyn der styf vele die vele jounger dôod goan, deur overreen te zyn van otto's, deur de jacht en deur stropery.

Uutzicht

Van kleur zyn de mêeste vossn rôod (ze noemn nem oek wel rôodn vos) vanboovn en wit vanounder. Nundern steirt is dikke en nunder pôotn zyn zwort.

Vossn kunn bykan e meiter lank kommn (zounder nundern steirt, die ouk nog en hoolvn meiter lank ku zyn) en ze weegn round de 10 kilo.

Vossn in de cultuur

Van den vos Reynaerde: middelêeuws bêestnepos
De Vos en de Roave: e foabel van Jean de la Fontaine
Lowieke de Vos, e personoage uut de Ollansche tv-serie de Fabeltjeskrant (Hatsikidee zeidt 'n ossan)

Uutdrukkiengn

't Is e lêepn vos: e kent olle truuksjes.
Os de vos de passie prikt, boer past up je ganzn: os e sluw persôon schône vertelliengsjes verkopt, voert 'n etwot in zyn schild
E vos verliest wel zyn hoar, mo nie zyn streekn: Mettntyd verandert 't anzien, moa niet 'n oard van de bêeste
Wuk dat de vos nie wit, wit den hoaze ouk nie: 't is moeilik etwot te weetn os ze 't joun noois verteld hen

Kykt ouk e ki

Reinaert, e biersôorte

Ofbeeldiengn die ier by passn ku je vien in de categorie Vulpes vulpes van Wikimedia Commons.