Brydevinvis
| Brydevinvis | |||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 E brydevinvis | |||||||||||||||||
| Taxonomische indêlienge | |||||||||||||||||
| |||||||||||||||||
| Sorte | |||||||||||||||||
| Balaenoptera brydei & B. edeni Olsen & Anderson, 1913 & 1879 |
Brydevinvisschn (Balaenoptera brydei & B. edeni) zyn walvisschn (Cetacea) van de familie van de vinvisschn (Balaenoptiidae). Van olle baleinewalvisschn is 't de sôorte woavan dat er 't minste eweetn is. 't Goa verzeker oek froai goed met de sôorte, deurdat er verre nie up ejoagd is, zyn der e goe 90 000 van over (van 'n blauwn vinvis zyn der bevôorbeeld mor e goeie 12 000 nemir over, woa dan der van die sôorte ollêne ol in de zêeën round Antarctica 300 000 woarn).
Noame
[bewerkn | brontekst bewerken]De noame brydevinvis komt van 'n Nôorschn consul in Zuud-Afrika, Johan Bryde (uutsproake: broede), die oek kapiting wos van e walvisvoarder.
Beschryvienge
[bewerkn | brontekst bewerken]Brydevinvisschn hen baleinn, mo ze leevn aars of olle aar sôortn vinvisschn. 't Zyn d'ênigste vinvisschn die echt joagn up vis (z'eetn eigntlik ollêne vis), woa dan d'aar sôortn ollêne mo kril en planktong eetn. 't Zyn oek d'ênigste vinvisschn die ollêne mor in gemoatigde en tropische zêeën leevn (mêer of 20 groadn, aar vinvisschn goan ollêne mo no de troopn voun e jounk te krygn) én ze zittn verre ossan in kustwoater.
't Zyn walvisschn met e kortn en brêedn kop me grôt' oogn, die toet 14 meiters lank kunn kommn. Z'hen e lank en dounkergryst lyf (ol zyn der oek aar kleurn). Ze weegn tusschn de 16 en de 25 000 kilo.
Ze joagn mêestol ollêne of in klêne groeptjes up vis lik hoariengn en sardienn. 't Is deur nunder lank en smol lyf dan ze zêre kunn zwemmn (30 ter eure) en ezo visschn kunn vangn. Z'eetn per dag à peu près 600 kilo vis, dan ze geweune inslokkn tope met e masse woater (nundern keelzak kut uuterokkn zyn toet at 'n drie keirs zo grôot is) en toune da woater were no buutn duwn deur nunder baleynn. De visschn bluuvn doarin vaste zittn en kunn toune upeetn zyn. 't Gebeurt toune oek dan der zêelêeuwn en marlynn meizwemmn voun te vichtn voun nunder eign dêel.
Brydevinvisschn kunn hêel 't joar round joungn krygn. Die joungn zyn vier meiters lank en weegn 1000 kilo.
Sôortn
[bewerkn | brontekst bewerken]De twêe sôortn Balaenoptera brydei en B. edeni (woavan dat de latste sôorte de klinste is en ollêne in 't ôostn van 'n Indischn en 't westn van de Stilln Oceoan vôornkommn) zyn oltemets wel en oltemets nie t'hope ereeknd deur verschillige weetnschappers. 't Is oek en aar sôorte, B. omurai, die vroeger ossan byn de brydevinvis ereeknd is, mo die nu egliek en aparte sôorte zoudt zyn. Oek in de Caraïbische Zêe zit er klindere sôorte, mo dedie is nie styf verwant met de klindere bêestn van de B. edeni en zoudn dus oek en aar sôorte kunn zyn.
Verspreidienge
[bewerkn | brontekst bewerken]Ze kommn vôorn in olle weireldzêeën, e bitje nôordelikker of de kreeftskêerkrienge en e bitje zudelikker of de stêenbokskêerkrienge. De grotste concentroasjn zittn an of round:
- 'n ôostkust van Zuud-Afrika en ezo vodder over Madagascar en d'eilandn in 't westelik dêel van 'n Indischn Oceoan
- 'n westkust van Zuudôost-Azië en Australië
- d'eilandn van 't westelik dêel van 'n Stilln Oceoan, in e zudelikke en e nôordelikke populoasje
- de Pacifische kust van Mexico
- de Pacifische kust van Middn-Amerika toet round Poaseiland
- de kust van Peru en Chili
- de kust van Brazilië
- Cuba en Hispaniola
- de westkust van Zuud-Afrika
Overlevieng
[bewerkn | brontekst bewerken]Up brydevinvisschn is er nôois vele ejoagd omdan ze gin dikke vetloage hen (dat en ze oek nie nôdig omdan ze in warmer woater bluuvn), woadeure dan der nog ossan vele zyn, e goeie 90 000.