Gaffelantilope
| Gaffelantilope | |||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Gaffelantilope (Antilocapra americana) | |||||||||||||||
| Taxonomische indêlienge | |||||||||||||||
| |||||||||||||||
| Sôorte | |||||||||||||||
| Antilocapra americana Ord, 1815 | |||||||||||||||
 Verspeidiengsgebiëd |
De gaffelantilope (Antilocapra americana), ook wel gaffelbuk of pronghorn genoemd, is 'n eevnhoevige zoogbêeste, ofkomstig van de prairie en de Sonorawoestyne van Nôord-Amerika. D'n Amerikoansche gaffelantilope is de latste nog leevnde verteegnwoordiger van de familie van de gaffelantiloopn (Antilocapridae). Alhoewel dat 'n doe peizn an d' antiloopn uut Afrika en Azië, makt 'n gèen dêel uut van hunder familie, d' holhôornign (Bovidae). De gaffelantiloopn (Antilocapridae) zyn woarschynlik 't nauwste verwant an de girafachtign (Giraffidae).
De gaffelantilope is e middelgrôte hoefbêeste met e klêene steirt en lange, slanke pôotn die angepast zyn vo styf rap te kunn loopn: lank, dinne en gespierd. Z' hèn twèe têens an hunder pôotn. Hunder snute is lank en smal en 't zicht is styf goëd oentwikkeld. De grôte oogn stoan hoge en diëpe in de schedel. Omdan z'an de zykantn van hunder kop stoan, hèn z' e gezichtsveld van 360°. Vor hunder oogn te beschermn teegn de zunne hèn ze lange wiempers. Hunder ôorn zyn lank en spits en z' hôorn styf goëd. Ook de reuke is goëd oentwikkeld.
D' inwendige orgoann zyn angepast an 't zêre loopn. Herte en loengn zyn goëd oentwikkeld. De lever en niern zyn relatief grôot. De lever kan stofn ofvoern die vôornkomn in prairieplantn en die vo vele andere bêestn giftig zyn. De niern zyn angepast an 't leevn in drogere streekn.
De vacht bestoat uut e wullign oendervacht en lange, harte dekhoarn. De rik en nekke zyn rôodbruun en de buuk is wit. Ip de nekke loopn twèe horizontoale, halvemoanvormige witte vlekn. In zyn oanzichte hèt de gaffelantilope e patrôon van witte en brune vlekn.
Zowel de ventjes of de wuvetjes hèn hôorns. Ze zyn verre noa vôorn ingeplant, boovn d' oogkasse. D' hôorns verschiln van d' hôorns van d' holhôornign deurda ze gevorkt zyn en bedekt met e loage van keratine (hôornschede), die van tyd toet tyd ofgesmeetn wordt. By 't ventje stopt d' hôornschede vanof augustus mè groein. In oktober, achter de bronsttyd, groeit er e nieuwe schede oender d'n oeden, die ton ofgesmeetn wordt. D' hôorns van 't ventje zyn 24–30 cm grôot en steekn boovn hunder ôorschelpn uut. Z' hèn e gaffelvorm woaran dat de bêeste zyn noame te dankn hèt. (E gaffel is e gewei mè twèe uutendn). D'n hôorn hèt twèe puntn, e scherpe punt die omhoge stèekt en an de top noar achtern buugt en e stevigere zytak die noa vôorn stèekt. D' hôorns bereikn hunder maximumgrotte achter drie toet vier joar. D' hoorns van 't wuvetje zyn klèinder, knobbeltjes of e simpeln oenvertaktn hoorn, nôois langer of hunder ôorn.
De gaffelantilope is d'n hêeln dag deure actief. D'n dag en de nacht bestoan uut periodes van eetn zoekn en rustn. 't Herkauwn gebeurt binst de rustperiode. Sloap is beperkt toet styf korte periodes van minder of tiën minuutn. Vor hunder eetn te zoekn, legt de kudde oengeveer 6 km per dag of. In 't vôorjoar eetn de gaffelantiloopn surtout kruudn en wilde blomn, plantn mè vele eiwitn, angevuld mè grasn. In 't noajoar en in de wienter eetn ze mêer bloarn van woestynstruukn en in sommigte gebiëdn ook cactusn. Gaffelantiloopn kunn overleevn in gebiëdn zoender e vaste woaterbronne, moar os 't meugelik is, drienkn z' êen kèe per dag, surtout in de zomer. Ze leevn nie in vaste kuddes, moa wisseln geregeld van groep.
-
Twèe wuvetjes -
Kudde gaffelantiloopn in de wienter -
De gaffelantiloopn zyn by de bêestn die 't rapst kunn loopn ter weireld, toet 100 km/h. By gevoar vluchtn ze weg
|
Ofbeeldiengn die ier by passn ku je vien in de categorie Antilocapra americana van Wikimedia Commons. |