Gestêentesôortn
Een gestêente is in de geologie e nateurlik vôortkommend vast aggregoat van verschillende mineroaln.
Den Eirde zyn butenste lage,de lithosfêer, is van gestêente gemakt. In 't olgemêen kunn'n stêenn in drie sôortn ounderverdêeld wordn, namelik vulkoanisch, sedimentair en metamorf gestêente. De wetenschappelike studie van gestêentn wordt petrologie genoemd.
Classificoatie
[bewerkn | brontekst bewerken]Gestêentn kunn'n ingedêeld wordn volgens under mineroalinhoud, under scheikundige soamenstellienge, under texteur, of de korrelgrôotte van de mineroaln. De mêest fundamentêele indêelienge wordt gemakt deur de maniere woarup dan de gestêentn gevormd word, en da wordt ton vulkoanisch, sedimentair en metamorf genoemd. Den overgank van 't êene sôorte gestêente noar een ander wordt beschreevn in een geologisch model da de "gestêentecyclus" genoemd wordt.
Vulkoanisch gestêente wordt gevormd ot gesmolten magma ofkoelt. Der zyn twê hoofdcategoriëen: d' eêste zyn intrusies of plutonische rotsn, die trage binn'n d'eirde zyn korst uutkristalliseern (bevôorbêeld graniete)d, binst dan d' andere ontstoan duerda magma an d' oppervlakte komt en doar as lava of "ejecta" stolt (vôorbêeldn zyn puumstêen en basalt).
Sedimentair gestêente wordn gevormd deur d' ofzettienge van sediementn, organisch materioal of chemische precipitoatie (gelik evaporietn). Achter compactie en diagenese (woarda de sedimentn deur cementoatie an menkoar vaste kommn te zittn) zettn de sedimentn under omme toet rotse. Sedimentaire gestêentn zyn voar omtrent 65% modderstêen, voar 20 - 25% zandstêen en voar 10 - 15% carbonoatn gelik kolkstêen of dolomiet.
Metamorf gestêente wordt gevormd deur een gestêente an hoge druk en temperateure blôot te stelln (wada dikwils tope goat met gebergtevormienge), wada een nieuw gestêente vormt dat in eigenschappn van 't oorsproukelike veranderdt (bvb. kolkstêen wordt marmer, en modderstêen wordt schalie of leistêen.
In de gestêentecyclus wordn d' êene sôorte gestêente dikwils in een ander omgezet :
- erosie van vulkoanisch gestêente zet em nere as sedimenten
- sedimentaire gestêentn ordn metamorfe stêenn onze diepe bedolvn wordn gedeurende gebergtevormienge
- by subductie wordn sedimentn met de tektonische ploatn in d' eirde meegesleept, woadan ze smeltn
- intrusieve vulkoanische stêenn smeltn de rotsn woadan ze deure kommn, en zettn de stêenn derdicht teegn omme toet metamorfe stêenn
West-Vloandern
[bewerkn | brontekst bewerken]Beholve in een poar plekkn woarda vulkaonische intrusies ên platse gevoundn is de geologie van West-Vloandern an d' uppervlakte hêeltegansten upgemakt van ongeconsolideerde sedimentn, en teegn de Franse grenze, sedimentair gestêente.