Dardanelln
De Dardanelln ofte de Hellespont (Turks: Çanakkale Boğazı, Grieks: Δαρδανέλλια) es e zêestroate tusschn Europa en Klêen-Azië, o de nôordwestkantn van Turkeye. De zêestroate es 'n underdêel van de verbindinge tusschn de Zwarte Zêe en de Middellandsche Zêe, en schidt 't Europeesche van't Azioatische stik van Turkeye. In't nôordôostn lôopt de stroate ôver in de Zêe van Marmara, in't zuudwestn komm'n de Dardanelln ut in d'Egeïsche Zêe.
De Dardanelln zyn a peu près 65 kilomèiters lank. De brêedte dervan verschilt ol mè de plekke, tusschn 1,2 en 6 kilomèiter. Gemiddeld es de zêestroate 55 mèiters diepe; 't Diepste punt ligt by 't smolste gedêelte van de Dardanelln by de plekke Çanakkale en e 103 mèiters diepe. O de noordwestkantn van de zêestroate lig et schiereyland Gallipoli (ip't Europeesche stik).
Noame
[bewerkn | brontekst bewerken]De benoamienge Hellespont komt van de noame dat de zêestroate ad in d'oudeyd, ton de Griekn ze Hellēspontos noemdigd'n, wa "zêe van Helle' wilt zeggn. Die noame komt van de prinsesse Helle ut de Griekse mythologie die bist da zè tôope mè eur broere Phrixus ip 'n goudn'n ramsbok ôver de zêestroate vloog, dervan tuumelde en zo in't woater verdrunk.
De noame Dardanelln komt ôorsprounkelyk van de noame Stroate van de Dardanelln en es van vele loater. Die noame zou verwyzn noar de twêe kastêeln die an de twêe kantn van de zêestroate stound'n vo ze te bewoakn en de Dardanell'n werd'n enoemd. Die noame komt ton zelve were van Dardanos, e plekke die in d'oudeyd an d' Hellespont lag, mo nu nie mêe bestoat.
D'uudige Turkse noame Çanakkale Boğazı, wa "stroate van Çanakkale" wilt zeggn, verwyst noa de plekke Çanakkale ip d'n Azioatischn kant van de zêestroate.
Geschiedenisse
[bewerkn | brontekst bewerken]De Dardanelln ofte d' Hellespont es ol van verre in d'Oudeyd vrêed belangrik gewist as e voarroute tusschn de Zwortn Zêe en de Middellandsche Zêe en ooversteekplekke tusschn Europa en Oazië. Ozowel vo de commerce of vo militaire doelend'n wos't interessant vo controlle t'en ôver de zêestroate. In d'oudeyd lag de stad Troje, die gekend es van de legendoarische vertelsels van Homeros, an de zuudelykn toegank van d' Hellespont. 't Es ton historisch juuster van te zeggn da de Trojoansche Ôorloge tusschn de Griekn en de Trojoan'n nietn van doen adde mè d'ountvoerienge van Helena lyk da Homeros 't vertelt, mo datta geweune wa vo de plekke te kunn'n annexeern.
De Dardanelln woarn ôok e strategische te veroovern plekke vo de g'allieerdn byst d'n Êestn Weireldoorloge die ezzo d'Ottomoan'n (die an de kant van de Duutsche stound'n) wild'n versloan en Istanboel woud'n veroovern en e deurgank richting Rusland wildn forceern. Doavo wierd hier van 25 april 1915 tot 9 januari 1916 de Slag by Gallipoli uutgevochtn, mo 't Turks-Ottomoansche leeger ounder leidinge van Mustafa Kemal Atatürk kost da verindern en et de g'allieerdn ip under dooze gegeevn. By de slag kwoam'n surtout ôok vêel soldoatn uut Australië en Nieuw-Zêeland omme, wa olle joare erdacht wird ip ANZAC Day, de 25stn april.
|
Ofbeeldiengn die ier by passn ku je vien in de categorie Dardanelles van Wikimedia Commons. |