Kalkoen
| Wilde kalkoen | |||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Wilde Amerikoansche kalkoen | |||||||||||||||
| Taxonomische indêlienge | |||||||||||||||
| |||||||||||||||
| Sôorte | |||||||||||||||
| Meleagris gallopavo Carolus Linnaeus, 1758 |
De kalkoen (Meleagris gallopavo) is e veugel uut de familie van de oenderachtign lik da 't kiekn dat ook is.
Kenmerkn
[bewerkn | brontekst bewerken]Kalkoenn èn e blote rooë kop mè lelln an weersekantn van under bek. Ze moakn e specioal geluud.
Benoamienge
[bewerkn | brontekst bewerken]Ons woord kalkoen is e samentrekkienge van Calcut-hoen. Calcut ligt in Zudelik Indië. In de Scandinoavische landn gebruukn ze 't zelfste woord. De Fransche noame verwyst ook nor Indië, dinde of dindon komt van poule d'Inde (kiekn van Indië). Moar in 't Iengels noemn ze 't turkey en in Portugal peru. Ook in 't 17de en 18de eeuwse West-Vlams klapten ze van turken.
Oorsproung
[bewerkn | brontekst bewerken]Kalkoenn zyn oenders die à-peu-près elf miljoen joar geleeën evolueerdn noar e zelfstandige soorte, los van andere die nu kiekns of patryzn noemn. ’t Zelfste lik dan de vooristorische Azioatn en Europeoann kiekns begostn t’oudn als uusdier, deeën d’Indioann van Middn-Amerika da mè kalkoenn. D’Azteekn en de Maya’s woarn zot van die beestn vor under schone steirtpluumn en under goe vlees en eiers.
Noar Europa
[bewerkn | brontekst bewerken]D'n eestn Europeoan die e kalkoen zag was Christoffel Columbus. Je landde in 1492 in Amerika moa je peisde dat ‘n in Indië was. Je noemde de grote veugel dat ’n nog noois gezien aad tuka, ’t woord dan de Zuud-Indische Tamils gebruuktn vo pauw. Amerika wierd lange West-Indië genoemd. Vandoar de connectie tusschn Indië en de kalkoen.
In 1519 veroverde de Spanjoard Hendando Cortès Mexico. Je leerde doa kalkoen eetn en zound 'n deel levende veugels noa Spanje. Ook de Portugeezn leerdn de kalkoen kenn moa ze peisdn verkeerdelik dan ze van de Inca's kwoamn. Vandoar de noame peru in 't Portugees.
In 1530 zoundn Ingelsche commercantn van uut ’t Middellands Zeegebied (ton ounder ’t Ottomoanse ryk) kalkoenn noar under land. Doadeure wierdn die commercantn Turkn genoemd en loater ook under veugels. Azo kwoamn ze an de noame turkey.
In 't begun van de 17e eeuwe trok d'r 'n groep Ingelsche religieuze separatistn, de Pilgrim Fathers noa Noord-Amerika. Ze noamn kalkoenn mee moa zoagn dat 'r doa 'n grote wilde soorte bestound nl. de wild turkey of agriocharis ocellata. In de US en Canada wordt die soorte traditioneel geetn mè Thanksgivingday, under nationale feestdag.
Achter de Twidde Weireldoorloge zyn m’ ier ook ounder invloed van d’Ingelsche en d’Amerikoann gevulde kalkoen begunn eetn mè kestdag.
Varia
[bewerkn | brontekst bewerken]- Cold Turkey (koude kalkoen) is de noame die gebruukt wordt voa de afkickverschynsels verôorzoakt deur het radicoal stoppn mè 't pakkn van drugs.
|
Ofbeeldiengn die ier by passn ku je vien in de categorie Turkeys van Wikimedia Commons. |