Miern
| Miern | |||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Viermiern (Solenopsis) | |||||||||||
| Taxonomische indêlienge | |||||||||||
| |||||||||||
| Famielje | |||||||||||
| Formicidae Latreille, 1809 |
Miern zyn eusosjoale insektn van de famielje Formicidae en, tegoare mê de verwante wespn en byn, ôorn ze by d' orde van de vliesvleuglign. Miern oentwikkldn uut wesppachtige vôorvoadrs binst 't Middn-Kryttydperk tusschn 110 en 130 miljoen joarn geleen en ze spesjaliezeerdn undre achtre 't ipkommn van de blommeplantn. Mêer of 12 500 van e geschat totoal van 22 000 sôortn zyn beschreevn [1][2]. Ze zyn gemakklik 't êrkenn deur undre voelsprietn mêt 'n "ellebooge" en deur de kenmerknde knoopachtige strukteure die undre smolle leenn vormt.
Miern vormn koloonjes die varjeern in ofmeetienge van e poar dozynn ienkliengn die leevn in klêene nateurlikke oltn toe ooge gordnde koloonjes die grôote gebiedn bezettn en miljoenn ienkliengn omvattn. Grotre koloonjes bestoan mêesta uut wuuvetjes zoendre vleugls die de kaste van de "werkrs", "soldoatn", of andre gespesjaliezeerde groepn uutmoakn. Bykans al de mierekoloonjes ên ook e poar vruchtboare vintjes "darn" genoamd en êen of mêer vruchtboare wuuvetjes keuneginn gêetn. De koloonjes wordn beschreevn lik superorganiesmn omda de miern werkn lik êen êeneid vo de koloonje 't oendresteunn [3][4].
De miern ên bykans iedre stik land ip eirde veroovrd. D' êenigte plekkn wo datr gin inêemsche miern zyn is Antarctica en e poar vêrofgeleegn oenêrbergzoame eilandn. Miern geneirn undre in de mêeste ekostelsls en kunn 15–25% vormn van de biomassa van ol de bêestn [5]. Undre wêlsloagn in zoveele sôortn omgeeviengn wordt toegeschreevn an undre sosjoale organiezoasje en undre vermoogn vo leefgebiedn te wyzign, vo bestoansmiddels te vienn, en vor undre eign te verwêern. Undre lange gemêenschapplikke oentwikklienge mê andre sôortn e geleid toe verschillende uutêenloopnde reloasjes : mimicry (noabôotsienge van plantn of bêestn), kommensaliesme (profiteern zoendre noadeel te geevn an 'n andre sôorte), parazitiesme (profiteern en schoa geevn vor 'n andre sôorte) en mutualiesme (profiteern en vôordeel geevn an 'n andre sôorte) [6].
Mieregemêenschappn kenn werkverdêelienge, kommuniekoasje tusschn ienkliengn, en e vermoogn vor ingewikklde problêemn ip te lossn . Die glyknisse mê de menschlikke matschappy is aa lange tyd e bronne van inspieroasje en 'n oendrewerp van stuudje. Veele menschlikke beschoaviengn maakn gebruuk van miern in de keukn, vo medikamentn en by rietuêeln. Sommigte sôortn wordn gewoardeerd vor undre rolle by de bioloogiesche bestrydienge van ploagn . Undre vermoogn vor alle sôortn voedslbronn te gebruukn briengt undre in botsienge mê de mensch omda ze kunn in gebown binndriengn en têeltn beschoadign. Sommigte sôortn lik Solenopsis invicta, wordn bekeekn lik ipdriengrige ekzootn, die undre eign kunn in stand oedn ozze etwoa per oengeluk binngebrocht zyn .
|
Ofbeeldiengn die ier by passn ku je vien in de categorie Formicidae van Wikimedia Commons. |
Verwyziengn
[bewerkn | brontekst bewerken]<references>
- ↑ (en) Hymenoptera name server. Formicidae species count, Ohio State University
- ↑ Agosti D; Johnson, N F 2003 : La nueva taxonomía de hormigas, pp. 45–48 in Fernández, F. Introducción a las hormigas de la región neotropical, Instituto Humboldt, Bogotá
- ↑ (en) Oster GF, Wilson EO 1978 : Caste and ecology in the social insects, Princeton University Press, Princeton, p. 21–22 ISBN 0-691-02361-1
- ↑ (en) Flannery Tim 2011 : A Natural History of the Planet, Grove/Atlantic, Inc., p. 79 ISBN 9780802195609
- ↑ (en) Schultz Ted R. : In search of ant ancestors
- ↑ (en) Hölldobler & Wilson 1990, p. 471