Wikipedia:Vervoegienge van ja, nêe en ols
In’t West-Vlams es ja, nêe en ols bykans nie gebruukt: doarom en artikel omtrent de Vervoegienge van ja, nêe en ols. Omdat de affirmoatie of ountkennienge in verschillende ‘’sterkten” bestoat en datter ôok nog vele verschillen bestoan van streke noa streke, eime ne tableau met vele meuglykeden.
Vervoegienge van Ja, Nêe en Ols ?
[brontekst bewerken]Vô ja kud je ook 'jup' zegg’n (vgl. Iengels "yep/yup"). "Nêe" of “nin” azo zegg’n we mêestal ot er eigentlik gêen vroage gesteld is. "Nin, bluuft doar of!" byvôorbeeld.
Over 't algemèen moe'je ja, nêe en ols vervoegen gelik da j'n werkwoord vervoegt. "Ja" azo zeggn we mêestal ot er eigenlik gêen vroage gesteld is. "Ja lap, 't is were van da" bevoorbeeld.
Gebruuk
[brontekst bewerken]Ier eije sommigste vervoegiengn van 'ja', 'nêe' en 'ols':
| Persôon | Ienkelvoud | Mêervoud |
|---|---|---|
| 1ste | joak | jaaw/jow |
| 2de | joag/joaj | joj |
| 3de | joan/joas/joat | joas |
| 1ste | nink | nêew |
| 2de | nêej(e)/nêeg | neij(e) |
| 3de | nêen/nêes/nint | nêes |
| 1ste | oak | oamme |
| 2de | oaje | oaje |
| 3de | oatie, oasse, oat' | oanze |
De boasisregel is eigentlik simpel: Je giet j'n antwoord in e zinne. Je nimt et ounderwerp van die zinne, en in die persôon vervoeg je je 'ja'.
Een voorbeeldje: De vroage is "Zy je gy zot?"
- Je wil zegg’n van ja.
- Et antwoord zoe zyn: "Ja, ik zin zot"
- Wien is't er zot? 'IK'.
- Dus: êerste persôon enkelvoud.
- Je verkort' antwoord is dus: Jaak
Eigentlik trek je dus j'n affiermoatje en e persôonlik voornaamwoord tôpe.
- Jaak = Ja ik
- Joag = Ja gy
Let trouwes ne kêe up voe volgende nuaansche:
- Ja, ik zyn zot
- Jaak, 'k zyn zot
Et êeste word allêne gebruukt o't er klemtoone up ligt.
Et lykt allemoale vrê simpel, en da ist’ôok. 't Is allêen de gewente om et goe te gebruken binst dajje ant klappen zyt. Beginlieng’n voln ier assan deur de mande.
En ander voorbeeldje vô de nêe: De vroage is "Zy je gy zot?"
- Je wil zeggn van nêen.
- Et antwoord zoe zyn: "Nêen, ik zyn nie zot"
- Wien is't er nie zot? 'IK'.
- Dus: êerste persôon ienkelvoud.
- Je verkort' antwoord is dus: Nink
Eigentlik trek je dus j'n ountkennienge en e persôonlik voornoamwoord saamn.
- Nink = Nêen ik
- Nêeg = Nêen gy
Let trouwes ne kêe up voe volgende nuaanse:
- Nêen, ik zyn nie zot
- Nink, 'k zyn nie zot
Et êeste word allêne gebruukt o't er klemtoone up 'ik' ligt.
Nog e klêen voorbeeldje vô 't licht of te legg’n:
- E je et licht uut gedoan? - Nink! (Joak)
- Ist licht uut? - Nint! (Joat)
(Noar origineel van auteur: Gebruker:Aergn)
- 1e persôon ienkelvoud = joak
- 2e persôon ienkelvoud = joah, joaj(e), joag
- 3e persôon ienkelvoud m = joaj, joan
- 3e persôon ienkelvoud v = joas
- 3e persôon ienkelvoud o = joat
- 1e persôon mêervoud = joam, joaw
- 2e persôon mêervoud = joah, joaj(e), joag
- 3e persôon mêervoud = joa(n)z
Nin
[brontekst bewerken]- 1e persôon ienkelvoud = nink
- 2e persôon ienkelvoud = njih, nèj(e), nih, niehe, neig
- 3e persôon ienkelvoud m = nin, ninie, nei, njieh
- 3e persôon ienkelvoud v = nins
- 3e persôon ienkelvoud o = nint
- 1e persôon mêervoud = niw, njiw, nim
- 2e persôon mêervoud = njih, nèj(e), nih, niehe, neig
- 3e persôon mêervoud = ni(n)s
Overtreffende trappe va jawel
[brontekst bewerken]- 1e persôon ienkelvoud = emobakendoe
- 2e persôon ienkelvoud = emobahendoet, emobajendoet
- 3e persôon ienkelvoud m = emobajendoet, emoba'doet
- 3e persôon ienkelvoud v = emobazendoet
- 3e persôon ienkelvoud o = emobatoet
- 1e persôon mêervoud = emobamendoen
- 2e persôon mêervoud = emobahendoet, emobajendoet
- 3e persôon mêervoud = emobazendoen
Ossekik/ank(e)
[brontekst bewerken]- 1e persôon ienkelvoud = oak, ank(e)
- 2e persôon ienkelvoud = oaje, aj(e)
- 3e persôon ienkelvoud m = oaty, atn
- 3e persôon ienkelvoud v = ozzezy, asse
- 3e persôon ienkelvoud o = oatet, at
- 1e persôon mêervoud = oame, amme
- 2e persôon mêervoud = oaje, ajje
- 3e persôon mêervoud = oanze, âs, âze
Jaak da doe kik toch
[brontekst bewerken]- 1e persôon ienkelvoud = bakdoe, jokdoe
- 2e persôon ienkelvoud = bajoagt, bagedoet
- 3e persôon ienkelvoud m = bajdoet
- 3e persôon ienkelvoud v = bazdoes
- 3e persôon ienkelvoud o = ba-toet
- 1e persôon mêervoud = bamndoen
- 2e persôon mêervoud = bahndoet
- 3e persôon mêervoud = boanzedoen, bajoa(n)s
Nink, da doe kik nie
[brontekst bewerken]- 1e persôon ienkelvoud = bakkendoenie, jakkendoenie, jokk'ndoen, bannink
- 2e persôon ienkelvoud = baggendoehie, johhendoenie, johhendoet, banei
- 3e persôon ienkelvoud m = bajendoenie, jojndoet, banín
- 3e persôon ienkelvoud v = bazzendoes, jozndoet, banni(n)s
- 3e persôon ienkelvoud o = batndoet, jotndoet, bannint
- 1e persôon mêervoud = bammendoenie, jowwendoenie, banniwwe
- 2e persôon mêervoud = johidderdoenie, baggendoet, banjeeh
- 3e persôon mêervoud = jozzndoenie, jozzndoen, banni(n)s
Tochwel
[brontekst bewerken]Overtreffende trappen van toet:
- (ba)toet – Tetoet – Toettoet – Toettoettoet