Pense
De pense is een voormage by de erkauwers lik koeien, schapen en buffels.
In de pense kunn die beesten gas (graminea) vertêern en alle meugelik plantaardig materiaal die ruwe celstoffe bevat deur de vele soorten bacteriën, protozoa en schimmels die doa leven. Bevoorbeeld de melkzeurbacteriën breken ruwe celstoffe of toet melkzeur. Da melkzeur kan den herkauwer resorberen, en gebruken voe te groeien of voe melk te maken.
Deurdat vele van die microbiële afbraakprocessen in de pens exotherm zyn, dat er dus warmte vrykomt, en koeien gelik van binn in under lyf een eigen chauffage-systêem. Ze moeten continu warmte ofvoeren van diene pens. Da makt da erkauwers in 't algemeen een heel ander koudegevoel en dan mensen. Deur die warmte, geproduceerd in de pense, voelen koeien under ip under best by temperateuren tusschen de -5 °C en +23 °C.
Die andere temperateurscomfortzones da runders en deur under pense jaagt dikkers dierenbeschermers ounterecht ip tegen koeiboeren. Der zyn dikkers dierenbeschermers lik van bevoorbeeld Veeweide die proberen ip de tillevisie te geraken met filmptjes over koeien die nog buten lopen by 't vriespunt. Ze spelen do by in ip de emoties van de mensen die van koeien in 't bezounder en van herkauwers in 't algemeen niet kenn.
Met probiotica is 't meugelik om herkauwers te laten leven ip minderwêerdige producten. In extensieve landbouwstreken lik in Australië krygen de runders vele probiotica wo mee da ze oud gas en van alle soorten ounkruud en struken kunn vertêeren. Met probiotica worn surtout melkzeurbacteriën lik Lactobacillus farciminis en gisten angeduud. 't Principe achter probiotica is da je in de pense extra vele goeie bacteriën en gisten binn bringt wodeure dat er ip de wanden van de pense minder anhechtingspleksjes zyn voe ziekteverwekkende bacteriën enerzyds en anderzyds dat die toegediende micro-organismen al die taaie stengels vul me ruwe celstoffe ommezetten voe 't rund naar melkzeur en microbiële eiwitten.
Varia
[bewerkn | brontekst bewerken]En pense wordt ôok in het West-Vlamsch gebruukt om ne bolg, biertunne of simpelweg nen dikkn buuk an te duden.
Pensejoagers zyn gasten die in den duuk wild vangn, stropers dus. Ze jagen meestal ip klêen wild, eigenlik stelt 't financieel niet voorn. Pensejagen is surtout een spelletje da ze spelen met de lokale autoriteiten: 't is geêstig voun etwuk te doen die nie mag.