Roomse keunienk

MAXIMILIANUS, DEI GRATIA REX ROMANORUM ip de stadstorre van Vöcklabruck in Ipper-Ôostnryk

In 't Duuts Hillig Rôoms Ryk wierdn de keuniengn êest verkoozn en ’n ende loater deur de paus gekrôond tout keizer. De periode vó die krônienge wierdn ze Rôomsche keunienk genoemd.

Sommigte Rôomsche keuniengn woarn ol dôod vór under keizerskrônienge, en zyn dus nôoit keizer gewist, lik Albrecht II en Ferdinand IV.

De Latynsche noame was Rex Romanorum, de Duutsche noame Römischer König of König der Römer. In de 18e êeuwe wierd ook König in Germanien of Germaniae Rex gebruukt. Moderne Duutsche schryvers gebruukn den term Römisch-Deutscher König (Rôoms-Duutsche keunienk).

’t Begun

In 911 stierf Lodewyk IV, de latste Karoliengische keunienk van Ôost-Francië.

Deurda Lodewyk IV nog e kiend was en doaby ook ziekelik, krêegn de verschillige stamhertogdommn Frankn (of Franconië), Saksn, Beiern, Swaabn en Lotharingen mêer en mêer macht. Den hertog van Franconië, Konrad I wierd verkoozn tout nieuwe keunienk van Ôost-Francië. Lotharingen wilde liever e Karolienger en doa koozn ze Karel de Simpeln van West-Francië.

Hêel de periode da Konrad I keunienk was hèt ‘n moetn vechtn teegn de groeiende macht van d’hertoogn van Saksn, Beiern en Swaabn. Je besefte da den hertog van Saksn den ênigstn was die capabel was vo ‘t keunienkryk tegoare t‘houdn en ip z’n sterfbedde kost ’n z’n broere Eberhard overhoaln vo de krône over te droagn an Hendrik I de Veugeloare, den hertog van Saksn, die hem ipvolgde in Ôost-Francië.

In 925 kost Hendrik I Lotharingen were ounder Ôost-Francië briengn. Ip 't ende van z’n leevn haad ‘n ol de stamhertogdommn verênigd en je wordt doadeure anzien als de stichter van ‘t middelêeuws Duutsland. ‘t Keunienkryk evolueerde ounder ’t Saksisch Huus van de Liudolfiengers (ook ‘t Ottoons Huus genoemd) no ‘t vervolg van ‘t Hillig Rôoms Ryk.

Van 924 wast er doa gin keizer mè gewist. Hendrik I zyn zeune, Otto I, wierd in 962 gekrôond tout keizer. 't Ottoons Huus, te begunn by keunienk Hendrik I, wordt doadeure anzien als d'êeste dynastie die de keizers van ‘t Hillig Rôoms Ryk achter de Karoliengers ipvolgde.

’t Ryk bestound nie ollêne uut ‘t keunienkryk Duutsland met Ôostnryk, Boheemn en ’t loatere Zwitserland, mor ook nog uut de keunienkrykn Italië en Bourgondië.

Habsburgers

Achter ‘n dôod van Sigismund stierf ‘t Huus Luxemburg uut. Z’n ênigste dochter Elisabeth erfde Hongareye, Duutsland en Boheemn. Ze trouwde mè den Habsburger, hertog Albrecht V van Ôostnryk. (Rudolf I van Habsburg (1273-1291) was e verre vôorvoader van hem).

De Duutsche keurvorstn (verkiezers van ‘t Hillig Rôoms Ryk) verkoozn Albrecht V als ipvolger van Sigismund, woamee dat ‘n keunienk Albrecht II kwam. Je was den êeste Rôomsche keunienk van den tak van d'Albertynen van d’hertoogn van Ôostnryk.

Met hem begost de lange reke van Duutsche keuniengn en keizers van 't Huus Habsburg (1438-1740).

Deur de verênigienge van Ôostnryk, Hongareye en Boheemn woarn de Habsburgers machtig genoeg gekommn vor under wille te kunn ipleggn an de keurvostn, en in 1438 kwam ’t keuniengschap erfelik. Achter Albrecht II wierdn ol de Habsburgsche keuniengn ook tout keizer gekrôond, uutgezounderd Ferdinand IV, die nog vó z’n voader stierf.

Achter Karel VI zyn dôod in 1740 stierf ‘t Huus Habsburg in mannelikke lyne uut. Mè z’n dochter Maria Theresia van Ôostnryk, die getrouwd was mè Frans I, begost ‘t Huus Habsburg-Lotharingen.

‘t Hillig Rôoms Ryk blêef bestoan tout in 1806. Frans II dêed ofstand ounder druk van Napoleong.

Ofbeeldiengn die ier by passn ku je vien in de categorie Romans and HRE German Kings van Wikimedia Commons.

Ofbeeldiengn die ier by passn ku je vien in de categorie Holy Roman Emperors van Wikimedia Commons.