Uranus

Fotôo's van Uranus gemakt deur Voyager 2 in normoale (lienks) en voalsche kleurn (reks), de gebruukte kanoalen zyn UV, violét en oraje).

Vergelykienge tusschen de groottes van d Eirde en Uranus

Uranus is den ip twee nô groôtste en vanaf de Zunne geziêen de zevende planete van ons zunnestelsel. Dienen ysreus is vernoemd no de god Uranus, ôak wel Ouranous, de personificoasjie van den'emel, uut de Griekse mythologie.

Waarnemienge

Met 't bloate ooge is Uranus juuste nie te ziên, aollêene ostje in opposisjie stoat, oender vrêe gunstig omstandihed'n en os 't geweetn is woar dat'er gezocht moe wordn komt d'helderied dichte by de grênze van wat nog met 't blôote oage gezien ka wordn. Met een geweune verrekyker is Uranus wel te ziên os ê zwak "sterretjie", moa zêfs met ê grôote [tiliscoop]] bluuft Uranus nie mêer dan ê groênachtig schyvetje. Uranus was in de oedheid dus ook nie bekend. 't Is d' êerste planete die sedert d'uutviendienge in de 16e eeuwe van de tiliscoop is oentdekt.

Ontdekking van Uranus

In 1690 is die planete voe 't êest woargenomm'n deur John Flamsteed. Dien Engelsen astronoom veroenderstelde dat'over ê sterre in 't sterrenbeeld Stier (Taurus) gienk en noemde zyn oentdekkienge "34 Tauri". Roend 1769 wierd Uranus in totoal 12 kêers woargenomm'n deur Pierre Lemonnier, mor oak dien astronôom peisde ê sterre te ziên. D'officielle oentdekkienge stoat ip naeme van William Herschel die ip 13 moarte 1781 't object as planete kwalificirde. Je gaaf de planete de naame "Georgium Sidus", no ded Iengelses keunienk George III. Een andere naame die in dien tyd gebruukt wierd was "Herschel". Pas in 1850 wierd'de êerder ol deur Johann Bode vôarengestelde naame Uranus offisiel in gebruukt.

Uranus in cyfers

• Gemiddelde boansnelied : 6,8 km/secoende
• Hellienge van 't boanevlak tegenover 't boanevlak van d'eirde : 0,77°
• Soortelikke massa (dichtied) : 1,30 g/cm³
• Oentsnappingssnelied : 21,3 km/seconde

Boane en rotoasje

Uranus drooit in 17 eur en 14 minuten roend zyn as. Mor omdat'er zôe ferme wiend'n in de boaveste laag'n van d'atmosfêere van Uranus zy, kan'ta dêel van d'atmosfeere ê rotoasjie doên in oengevêer 14 eur'n

Gekanteld'asse

Êen van d'ipvollenste eigenschapp'n van Uranus is den Evenoare, die een'oek van 98° êt me't vlak van d'ecliptica woarin dat'de planete roend'de Zunne droait. Da wordt d'obliquiteit van de planeete genoemd. (D'Eirde êt een obliquiteit van mo 23,45°.) Ê meugelikke verkloarienge doôvoarn is dat'ooit ê ki een inorme botsienge med'een ander grôot hemellichaam is geburd. Da'zoed oak ê verkloarienge kunn'n zyn voe 't grôot'antal moan'n roend die planeete. D'obliquiteit êt grôotn invloêed ip de sizoen'n: ip olle brêedtegroan is't er ê hêel grôat versschil tusschen wienter- en zômerdaglengtn. Een andere meugelikke verkloarienge voe de grôate obliquiteit van de planeete Uranus is dat'dadde 't gevolg is van de zwoartekrachtn die zyn gigantische gebeurs (Jupiter, Saturnus en Neptunus) en Uranus zelve ip mekoar uutoefen'n.

Samenstellienge

Tegoare mê Neptunus vertôont Uranus grote overêenkomstn met 't binneste van de gasreuzn Jupiter en Saturnus. 't Grôote versschil met die planeetn is de afwezihied van een oemriengende mantel van metallieke woaterstoffe. 't Binneste kern bestoa vermoedelik uut nikkelyzer en silicoaten mê dorroend ê mantel van woater, methoan, ammoniak en woarschynlik nog ê poar losse ilementn. Aan de buutenkant is't er a laage va vloeiboare woaterstoffe, elium en methoan, die, oe mêer danze no d'ippervlakte komm'n oe mêer gaasachtig wordn. Oendanks d'afwezigied van metallieke woaterstoffe roend 't midden, êt Uranus wel een magnetisch veld. 't Magnetisch veld van Uranus wor'gevormd durdat er oog gelêende diltjes diêpe in de vloeiboare mantl van de planete zyn.

Atmosfeere

Samenstelling atmosfeer
Woaterstoffe (H2)	82,5%
Helium (He)	15,2%
Methoan (CH4)	2,3%
Woaterstofdeuteride (HD)	148 ppm
Ammoniak (NH3)	sporen
Woater (H2O)	sporen

De voer Uranus karakteristieke cyaan toet blauwe klur wor verôorzaakt dur d'atmosfeere die relatief veel methoan (2,3%) bevat. Dad'absorbirt rôoe en oraje golflengtn uut 't zunlicht mor wirkatst blauw en hroen. Wolkn wordn vrywel niêt in d' atmosfeere woargenomm'n. Ollêene ip d'in de zunne geleegn diltjes roendom den evenoare kommn wolkeformoasjies wel ê ki vôorn. In d'ogere laagn van d' atmosfeere komm'n stormn vôorn woby dat de wiendsnelied ip ka loopn toet 720 km/u. D'atmosfeere van Uranus gelyjkt veele ip de dêe van d'andere gasreuzen, vorol de dîe van Neptunus.

Klimoat

't Klimoat van Uranus wordt sterk beïnvloed deur zyn gebrek an warmte en deur zyn gekanteld'asse, wodeure de siezoenn veel sterker variëren dan byvoorbild ip d'eirde.

Magnetisch veld

Ten opzichte van de rotoasjeasse vertôont 't magnetisch veld een oek van oengevêer 60°. Da magnetisch veld worrd vermoedelik verôorzaakt deur bewegende woaterysmassa's dîepe oender 't ippervlak. 't Magnetisch veld van Uranus is serieus verstôord deurdat't ys warmtestroalienge deureloat wodeure dan versschillnde magneetveldn ipgewekt wordn.

Maenen

Uranus êt 27 bekende moanen wovan dat'er veele zyn vernoemd no personages van William Shakespeare en uut 't gedicht The Rape of the Lock van Alexander Pope.

Ofbeeldiengn die ier by passn ku je vien in de categorie Uranus (planet) van Wikimedia Commons.