Azyn
Azyn of azyl is e zeure vloeistoffe, gebruukt vo smoake te geevn an gerechtn, vor eetn te bewoarn of vo te kuuschn. 't Wordt geproduceerd deur gegiste productn lik wyn, cider, bier of andere gegiste drankn te loatn verzeurn. Alcolische verbiendiengn wordn deur azynbacteriën ommegezet in azynzeur.
De Fransche scheikundign en bioloog Louis Pasteur (1822-1895) hèt d' azynzeurbacteriën oentdekt.
't Frans woord vor azyn is vinaigre, wat da letterlik zeure wyn wil zeggn (vin aigre).
Geschiedenisse
[bewerkn | brontekst bewerken]Azyn wierd al gebruukt in 't oude Egypte vor eetn te bewoarn. 't Wordt ook vermeld in den Bybel. In de Middelêeuwn was azyn 't belangrykste zeur en 't wierd nie allêne gebruukt in de keukn, moar ook lik medicyne, vo verzorgienge van 't vel en vo te kuuschn.
Gebruuk
[bewerkn | brontekst bewerken]Culinair
[bewerkn | brontekst bewerken]E bekende toepassienge is de combinoasje van olie en azyn in sause vo salades.
Azyn kan verrykt wordn mè kruudn of kruudessences. Dragong, basilicum, citroen, bônekruud, tym, sjalotjes, suuker, zout, mierikswortel, laurierbloarn en rozemareyn zyn populaire toevoegiengn. Die azynsôorte wordt kruudazyn genoemd.
Kuuschienge
[bewerkn | brontekst bewerken]Azyn kan in huus vo vanalles gebruukt wordn. Azyn doe veisters, gloazn en chroom were blienkn en 't helpt vo kookpottn en couverts were proper te krygn. 't Bestrydt bacteriën en schimmels, 't verfrist de keukn en de badkoamer en 't oentkalkt de kaffiezetmachine. 't Helpt ook vo vlekkn weg te krygn lik vet, inte, kaffie, thee en wyn. In den hof kan 't gebruukt wordn teegn oenkruud.
Jukte
[bewerkn | brontekst bewerken]Azyn helpt teegn jukte van muggebeetn en tiengels (nittels).
|
Ofbeeldiengn die ier by passn ku je vien in de categorie Vinegar van Wikimedia Commons. |