Habsburgsche Nederlandn
Den tyd van de Habsburgsche Nederlandn begost in 1482, ’t joar da Maria van Bourgondië stierf. De periode endigde vo de Noordelikke Nederlandn in 1581 en vo de Zudelikke Nederlandn in 1795.
’t Begun
[bewerkn | brontekst bewerken]Maria van Bourgondië was getrouwd me de Habsburger Maximiliaan I, en achter heur dôod volgdeg’ under zeune Filips de Schôonn heur ip, êest nog tout in 1494 ounder ’t regentschap van z’n voader. Doadeure kwoamn de Bourgondische Nederlandn (zounder Bourgondië zelve) in Habsburgs bezit.
O Filips de Schôonn in 1506 ounverwacht stierf, was zyn zeune Karel nog te jounk vo te regeern en kwam Maximiliaan I were regent van de Nederlandn. Je stelde in 1507 zyn dochter Margaretha van Oostnryk an as êeste landvoogd van de Habsburgsche Nederlandn. Maximiliaan was ton ol Rooms-Duutsche keunienk en Aartshertog van Oostnryk, en in 1508 kwamt ie ook keizer van ‘t Hillig Rooms Ryk.
Ounder Maximiliaan I kwoamn der grôte rykshervormiengn. Je begost e groep stoatn binn ‘t Hillig Rooms Ryk ip te richtn, Kreitsn genoemd.
In 1500 wierdn der zes Kreitsn ipgericht, en in 1512 nog viere, w.o. de Bourgondische Kreits, die bestound uut de Habsburgsche Nederlandn en 't groafschap Bourgondië (nu Franche-Comté).
In 1515, o Karel V mêerderjoarig verkloard was, trok zyn tante Margaretha heur were, mor in 1516, achter den dood van Ferdinand II van Aragón (z’n grotvoader an moeders kant) vertrok Karel no Spanje vor hem ip te volgn, en Margaretha kwam were landvoogdesse.
In 1519 stierf Maximiliaan I, Karel z’n grotvoader an voaders kant. Karel was ol keunienk van Spanje en je kwam nu ook nog keizer van ’t Hillig Rooms Ryk. De Nederlandn kwoamn nu definitief oundergeschikt an de keizerlikke belangn van de Habsburgers. Margaretha van Oostnryk blêef landvoogdesse tout in 1530 en ze wierd ipgevolgd deur Karel zyn joungere zuster, Maria van Hongareye, weeuwe van Lodewyk II van Hongareye.
In 1543 kost Keizer Karel V de Bourgondische Kreits nog uutbreidn mè Gelre en Zutphen en begost de periode van de Zeventien Provinciën. Dien term wordt gebruukt vo de periode van 1543 tout 1581.
In 1555 stound Karel V de Nederlandn of an zyn zeune Filips II van Spanje en kwamt de noame Spoansche Nederlandn in gebruuk. De keizerskrône en d’Oostnryksche erflandn stound ie of an z’n broere Ferdinand I. Doadeure wierd ‘t weireldryk van de Habsburgers gesplitst in e Spoanschn tak en ’n Oostnrykschn tak.
Republiek der Zeevn Verenigde Provinciën
[bewerkn | brontekst bewerken]In 1581 wierd de Plakkaat van Verlatinghe getêeknd, d’ounofhankelikheidsverkloarienge van de Noordelikke Nederlandn. De Tachtigjoarign Oorlog (1568-1648) endigde met de Vrede van Münster, woaby da de Republiek der Zeevn Verenigde Provinciën officieel erkend wierd.
Van de Spoansche no d’Oostnryksche Nederlandn
[bewerkn | brontekst bewerken]Achter de de Spoansche Successieoorlog kwoamn in 1713, by de Vrede van Utrecht, de Zudelikke Nederlandn were ounder den Oostnrykschn tak van de Habsburgers en veranderdeg’ under noame van Spoansche in Oostnryksche Nederlandn. D’Oostnryksche Habsburgers zelve an winnig interesse vo de regio, mo ’t was ip andringn van d’Hollanders en Grôot-Brittannië, die ’t as e bufferstoat teegn Frankryk wildn.
Ende
[bewerkn | brontekst bewerken]In 1795 kwam ter ’n ende an de Habsburgsche Nederlandn on ze g'annexeerd wierdn deur de Fransche Republiek.