Huus Wittelsbach

Van Wikipedia
't Woapn van Wittelsbach:
De lêeuw krêegn ze van 't paltsgroafschap in 1214 en et blow-wit geruut woapn van 't groafchap Boogn in 1242
't Hillig Rôoms Ryk (1273-1378)
Gebiedn van 't Huus Habsburg (oranje)
Gebiedn van 't Huus Luxemburg (purper)
Gebiedn van 't Huus Wittelsbach (groen)

't Huus Wittelsbach is een oude Duutsche dynastie. De Wittelsbachs leeverdn lange tyd groavn, hertoogn en keuniengn van Beiern en vormdn loater een Europeesche keunienklikke familie.

't Hoofd van de familie is siddert 1996 Franz, hertog van Beiern.

Deurda de verschillige takkn dikwils gedêeld en tegoare gevoegd wierdn, en under land ton an den overleevndn tak kwam, giengn under bezittiengn bykan nôoit verloorn.

Leedn van de familie regeerdn als hertoogn, keurvorstn en keuniengn van Beiern (1180–1918), Paltsgroavn an de Reyn (1214–1803 en 1816–1918), markgroavn van Brandenburg (1323–1373), en groavn van Holland, Zêeland en Henegouwn (1345–1432)

Ze leeverdn ook twi keizers van 't Hillig Rôoms Ryk (1328–1347/1742–1745) en êen Rôoms-Duutsche keunienk (1400–1410), twi Anti-keuniengn van Boheemn (1619–20/1742–43), êen keunienk van Hongareye (1305–1309), êen keunienk van Denemarkn, Noorweegn en Zweedn (1440–1447), keuniengn van Zweedn (1654–1720) en êen keunienk van Grieknland (1832–1862).

Geschiedenisse[bewerkn | brontekst bewerken]

In 't joar 1180 gaf keizer Frederik Barbarossa et hertogdom Beiern in lêen an groaf Otto VI van Wittelsbach, achter dat ie 't ofgepakt haad van Hendrik de Leeuw, den hertog van Saksn en Beiern.

Otto was den êestn hertog van Beiern van 't Huus Wittelsbach en je liet hem van ton Otto I van Beiern noemn. Zyn noakommeliengn blêevn nog tout in 1918 hertog en loater keunienk van Beiern.

Zyn zeune Lodewyk de Kelheimer trouwde me de weeuwe van de groaf van Boogn. Van doa komt et blow-wit geruut woapn van Beiern.

Achter 'n dôod van paltsgroaf Hendrik VI van Brunswik in 1214, kwam Lodewyk ook paltsgroaf an de Reyn. Je wierd in 1231 vermôord en zyn zeune Otto II volgdeg hem ip.

Ounder zyn bewiend kwoamn de domeinn van de groavn van Boogn, Andechs en Ortenburg in handn van 't hertogdom Beiern, omda de platselikke dynastien doar uutgestorvn woarn in 1242.

Achter zyn dôod in 1253 wierd Beiern ipgedêeld in Ipper-Beiern en Neder-Beiern.

Keuniengn en keizers van 't Huus Wittelsbach[bewerkn | brontekst bewerken]

Portreit Noame Titel Regeerperiode Nota's
Lodewyk IV
Lodewyk den Beier
(Ludwig der Bayer)
Keunienk
Keizer
1314-1347
1328-1347
Margaretha van Holland en Henegouwn was zyn twidde vrouwe. Achter 'n dôod van heur broere Willem IV kwam 't groafschap Holland ounder 't gezag van Beiern. Met die ipvolgienge begostn de Hoekse en Kabbeljowse ruuzjes
Karel VII
(Karl VII)
Keunienk
Keizer
1742-1745
1742-1745
Schonzeune van keizer Jozef I
Keurvorst van Beiern.
Antikeunienk teegn Maria Theresia binst 'n Ôostnryksche Successieoorloge
Portreit Noame Regeerperiode Nota's
Ruprecht I
(Ruprecht von der Pfalz)
1400-1410 Je was als Paltsgroaf êen van de vier keurvorstn die keunienk Wenceslaus ofgezet haan en in 1400 wierd ie zelve verkoozn
Portreit Noame Regeerperiode Nota's
Frederik V van de Palts
1619-1620 In 1618 kwoamn de protestantsche Boheemn in ipstand teegn keizer Ferdinand II, die vo de contrareformoasje was, en begost in Praag de Dertigjoarign Oorloge. De Boheemschn oadel wilde Frederik V van de Palts ip de trôone. Je wordt de wienterkeunienk genoemd omdat ie moar e wienter keunienk was. Keizer Ferdinand II kost zyn gezag were herstelln achter dat 't Boheems leger versleegn wierd binst de Slag ip de Wittn Berg (8-11-1620).
Karel VII 1741-1743 Ook keizer van 't Hillig Rôoms Ryk (1742-1745)
Portreit Noame Regeerperiode Nota's
Béla V
(Otto III van Beiern)
1305-1307 Hertog van Neder-Beiern (1290-1312)
  • Keunienk van Denemarkn, Noorweegn en Zweedn (1440-1448)
    • Christoffel III van Beiern
  • Keuniengn van Zweedn (1654-1720)
    • Karel X Gustaaf van Zweedn
    • Karel XI van Zweedn
    • Karel XII van Zweedn
    • Ulrike Eleonora van Zweedn
  • Keunienk van Grieknland (1832–1862)
    • Otto I van Grieknland

Andere belangryke leedn van 't Huus Wittelsbach[bewerkn | brontekst bewerken]

  • Sophie van Beiern, vrouwe van eirtshertog Frans Karel van Ôostnryk en de moeder van keizer Frans Jozef I
  • Elisabeth Amalie in Beiern (Sisi), hertoginne in Beiern, prinsesse van Beiern, en deur heur huwelik me keizer Frans Jozef I keizerinne van Ôostnryk. Ze was ook keuniginne van Hongareye.
  • Elisabeth Gabriele, hertoginne in Beiern, prinsesse en keuniginne van België deur heur huwelik me keunienk Albert I van België
Wikimedia Commons