John Clare

Dat artikel es geschreevn in 't Noordelik West-Vlams.

John Clare (13 juli 1793 – 20 meie 1864) was 'n iengelsche dichtre, de zeune van e boereknecht, die bekend wierd vô ze prachtige vôorstelliengn van 't iengelsche buutnleevn en vô ze deirnisse oovre de telôorgank doavan ^[1]. Zyn dichtkunste oendregienk e belangryke ipwoardeerienge in de loate twientigste eeuwe en y is nu bekeekn lik êen van de belangrykste 19-e êewsche dichtrs ^[2]. Zyn leevnsbeschryvre Jonathan Bate gaf volgende tietle an Clare : "de grotste dichtre van werkmens-ofkomste die Iengland ôoit vôortgebrocht êt. Gin êen ê mê mêer zwier geschreevn oovre de nateure, e kiendertyd ip de buutn, en de vervrimde en sukklachtige eign persôon ^[3]".

Leevn

Joenge joarn

Clare wierd geboorn in Helpston, zes myln te nôorden van de stad Peterborough. Binst ze leevn was 't prochietje by Soke of Peterborough in Northamptonshire. Zyn gedenkstêenn noemn êm de "boeredichtre van Northamptonshire". Helpston ligt teegnwôordig in 't district Peterborough van Cambridgeshire. Y wierd e boereknecht otn nog e kiend was; pertanks kostn nor e sôorte kerkeschoole van Glinton goan toe datn twôf joar was. In zyn joenge tyd wierd Clare e knechtje in de oopnboare schoole van Blue Bell en wierdn verliefd ip Mary Joyce; mor eur voadre, e welstellnde boer, verbôod eur van êm te zien. Vervolgns wastn e bewoakr in Burghley House. Y gienk in 't leegre, trok mee mê de bojeemrs en werkte in Pickworth lik e kôk-brandre in 1817. 't Volgend joar wastn verplicht oendresteunienge te krygn van den Oopnboaren Oendrestand. Oendrevoedinge in zyn kiendretyd zal de belangrykste reedn gewist zyn van zyn klêene gestalte en zal wê ên bygedraagn toe zyn slichte gezoendheid ip loatre leeftyd.

Vroegste gedichtn

Clare ad e kopie gekocht van de dichtbundle "Sezoenn" (Seasons) van James Thomson en y begoste zelve gedichtn en sonnetten te schryvn. In e poogienge vô te belettn da zyn oedres uut uldre uus zoen gezet wordn, gaf Clare zyn gedichtn an e platslikke boekeverkoopre genaamd Edward Drury. Drury zoend Clare's dichtwerk nô zyn kozn John Taylor van de uutgeevery Taylor & Hessey, die werk van John Keats a loatn verschynn. Taylor gaf Clare's "Dichterlikke beschryvienge van 't leevn en 't landschap ip de buutn" (Poems Descriptive of Rural Life and Scenery) uut in 1820. Da boek wierd ooge pepreezn, en 't joar drip zag ook "Dorpsminnestrêele en andre gedichtn" (Village Minstrel and other Poems) 't daglicht.

Middelboare leeftyd

Y trowde mê Martha ("Patty") Turner in 1820. 'n Joargeld van 15 guineas van de Markies van Exeter, in wiens z'n dienst datn gewist ad, was verziene deur inschryvienge, zoda Clare in 't bezit kwam van joarliks £45, e somme mêer dan datn ôoit a verdiend. Achtr korte tyd, pertank, blêek zyn inkommn ounvoldoende, en in 1823 zatn ip droog zoad. De "Schaapherders-almenak" (The Shepherd's Calendar) (1827) voend weinig byval, tgêene nie verbeeterde mê zelve de verkoop te willn doen van de boekn. Wannêer datn weere in de veldn werkte verbeetrde zyn gezoendheid vor e tyddetje; mo rap wierdn serieus ziek. Den eedleman Earl Fitzwilliam schoenk êm e nieuw uus met e stiksje groend derby, mo Clare voelde zezelvn nie goe in zyn nieuw verbluuv. Clare was zoendr ipoedn verscheurd tusschn de twêe weirldn van lettrekundig Londn en zyn dikkersn oengelettrde gebeurs; tusschn zyn behoefte vô gedichtn te schryvn en de nôodzake vô ze kiendrs te klêen en eetn te geevn.

Zyn gezoendheid begoste te kwakklen, en y a vlaagn van diepe inzienkiengn, die ergre wierdn achtre de geborte van ze zesde kiend in 1830 en omda zyn gedichtn slicht verkochtn. In 1832, spraakn zyn moatn en zyn londnse beschermrs of, de famielje e grotr uus met een bitje groend te geevn in Northborough, nie verre van Helpston. Pertanks, y voelde zezelvn nog mêer vervrimd.

Zyn latste werk, de Landlikke Muuze (Rural Muse) uut 1835, wierd gunstig oentaald deur John Wilson en andre recensentn, mo da vulstoend nie vo wuuf en kienders te kunn oendroedn. De gêestlikke toestand van Clare gienk achtruut. Omda zyn alcoolverbruuk vergrotterde teglyk me zyn unvuldoan-zyn mê zn eign zelvn, wierd Clare's gedrag mêer en mêer verward. E typisch vôorbeeld van da gedrag kwam noaboovn by 't verstôorn van een ipvoerienge van "De Mersjang van Venetië" (The Merchant of Venice), woarin Clare de woekroare Shylock uutschold. Y was e last gewordn vo Patty en ze famielje en in juli 1837, ip anbeveelienge van zyn uutgeevre en moat, John Taylor, gienk Clare vrywillig (tegoare mê e vriend van Taylor) no 't privoat gesticht van Dr Matthew Allen High Beach, Loughton, in Epping Forest. Taylor a gezeid an Clare datn doa de beste geneeskundige zorgn zou krygn.

Loatre leevn en dôod

Binst de êeste joarn in 't gesticht in Essex (1837–1841), herschrêef Clare fameuze gedichtn en sonnetten van Lord Byron. Zyn eign intrepetoasje van Child Harold wierd a jammerklacht oovre verloorn liefde, en Don Juan, A Poem wierd e bittre, vrouw-ounvriendlik, oovresekst bombasties werk die 'n oudrewordende dandy uut dien tyd beschryft. Clare ield ze zeivn ook bizzig met de tonêelstikkn van Shakespeare, beweirnd datn zelve da Renaissance-zjenie was. "Ik zyn nu John Clare", zeid de dichtre teegn e gazette-uutgeevre, "moe vroegre wazze 'k ik Byron en Shakespeare" (I'm John Clare now, the poet claimed to a newspaper editor, I was Byron and Shakespeare formerly).

In 1841 liep Clare weg uut 't gesticht in Essex, nor uus, veroendrestellnde datn zyn êeste liefde zoe weerezien, Mary Joyce; Clare was overtuugd datn mê eur getrowd was en datn kienders ad zowêl van eur lik van Martha. Y geloofde eur famielje nie osse verteldn da ze veroengelukt was drie joar iddre in een brand van eur uus. Y wierd grust geloatn, mêestentyd tuus in Northborough, vo de volgnde vuuf moandn, mor ip 't ende aalde Patty dr de dokteurs by. Tusschn Kerstdag en Nieuwjoar in 1841, wierd Clare ipgeslootn in de krankzinnigeninstellienge van Northampton (nu St Andrew's Hospital). By Clare's ankomste in 't gesticht, wast dokteur Fenwick Skrimshire, die Clare a gevôgd sins 1820 ^[4], die de papieren greed makte. Ip de vraage "Was de ziekte vorofgegoan deur e serieuze of lankdeurige gêestlikke emoosje of inspannienge ?", vulde Dr Skrimshire 't vôgnde in : "Achtre joarn van gedichtn schryvn" ^[5]. Y blêef ier vo de reste van zyn leevn oendre de menschlikke behandlienge van Dr Thomas Octavius Prichard, angemoedigd en bygestoan vô te schryvn. Ier schrêefn zyn meuglik mêest fameus gedicht, "Ik Zyn" (I Am).

Y stierf ip 20 meie 1864, in zyn 71ste joar. Zyn oovreblyfsels wierdn oovregebrocht noa Helpston vo begraavienge ip 't kerk'of van St Botolph. In uuze tyd paradeern de kienders van de John Clare Laagre Schoole van Helpston deur 't dorp en leggn undre 'midzoomre-kussens' roend Clare's graftombe (dat d' Ipschrifte êd "Ter erinnerienge an John Clare, De Boeredichtre van Northamptonshire" en "E Dichtre wordt geboorn nie Gemakt") ip zyn geboortedag, ter êere van undre mêest befaamde inweundre ^[6]. 't Uus mê e strôoien dek woa datn geboorn was wierd ipgekocht deur de stichtienge John Clare Education & Environment Trust in 2005 die 't uus êrstelt in zyn 18ste êeuwsche toestand.

Dichtkunste

In zyn tyd was Clare algemêen bekend lik "de boeredichtre van Northamptonshire". Omda zyn schoolsche ipleidienge beperkt was nam Clare de altyd mo mêer gestandardiseerde iengelsche sproakkunste en schryfwyze nie gemakklik oovre in zyn gedichtn en proza. Veele van zyn gedichtn bevattn wôordn uit de streektoale van Northamptonshire, lik 'pooty' (slekke), 'lady-cow' (pimpampoentje), en 'throstle' (lystre).

Binst zyn joenge joarn vochtn vor e platse te vienn vô zyn gedichtn in de verandrende lettrekundige moodn van zyn tyd. Y voelde ook datn nie paste by d'andre buutemenschn. Clare schrêef e kêe :

"Ik leevn ier tusschn de oenweetndn lik e verloorn mensch; lik êen woadat de reste lievre niks mee wilt te maakn ên — ze durvn mê moeite klappn ok dr by zyn uut schrik dak undre zoen vermeldn in me geschriftn en 'k vien mêer plezier in me wandliengn in de veldn of te zyn tusschen myn stille gebeurs die niks wa kan schiln tezy wroetn en dr oovre klappn en dadde zoendre reedns."

't Gebeurt dikkers datr gin puntn of komma's stoan in veele van Clare's andschriftn. Veele uutgeevrs voendn 't nôodig om dr an te verêlpn in 't grotste dêel van zyn werk. Clare batterde mêt undre oovre oe dat volgns êm moste vôorgesteld wordn an de leezrs.

Clare groeide ip in e tyd van grôote verandriengn zowêl in 't stad of ip de buutn omda de Industriêele Reevoluusje oovre Europa roasde. Veele vroegre boereknechtn, woaroendre kienders, veruusdn van de buutn noa d'oovrebevolkte steedn, vô te werkn in de fabrieke. De Landbouwreevoluusje dei de beikn ommeploegn, boomn en oetkantn rôojn, veengroendn droogelegn en 't gemêenschapplik land verkaavlen en omheinn. Die vernietegienge van êeuwenoede leefgeweuntn dei Clare veele verdriet. Zyn politieke en moatschapplikke inzichtn woarn oovreweegnd teegn alle verandriengn in landsbestier of in godsdienste ("I am as far as my politics reaches 'King and Country'—no Innovations in Religion and Government say I."). Y was zelfs nie geneigd om te klaagn oovre de oendregeschikte platse die de iengelsche moatschappy êm moa gunde, zeggende datn content was mê 't gêen da zyn vôoroudres altyd gêt adn ( "with the old dish that was served to my forefathers I am content.")^[7].

Zyn vroegste werk goat oovre de verblydienge in de nateure en in de kriengloop van 't landlik joar. Gedichtn lik Winter Evening (wienteravend), Haymaking ( ôoimaakn ) Wood Pictures in Summer (Busbeeldn in de zoomre) êern de schôoneid van de weireld en de zeekreedn van 't landlijk leevn, woa dat de bêestn moetn gevoejerd wordn en de ôogstn binnhaald. Gedichtn lik Little Trotty Wagtail (witte kwiksteirt) toogn de scherpe woarneemienge van de diernweireld, oewêl da The Badger (de das) 't gebrek aan meedeleevn toogt vô de bêestn ip de buutn. In die tyd gebruuktn dikkers dicht-vormn lik 't sonnet en 't rymende koeplêt. Zyn loatre dichtwerk is mêer beschouwnd en gebruukt vormn die glykn ip de volksliedren en ballaadn uut zyn joenge joarn. E vôorbeeld doavan is Evening (avend).

Zyn kennisse van de nateur-weireld was veele grotre dan de deze van d' andre romantiesche dichtrs. Pertanks, gedichtn lik I Am ên e metafysiesche diepte ip êen lyne met de dichtrs van zyn tyd en veele van de gedichtn van vôor datn in 't gesticht was, zyn toalkundige peireltjes. Zyn 'bird's nest poems' ( veuglenest-gedichtn), toogn zelfbewustzyn, en de bezeetneid oovre 't scheppiengsverloop dat de romantiekers boeide. Clare was d' invloedrykste dichtre, buutn Wordsworth vô te werken in 'n oedre vorm ^[8].

Ipleevienge van de belangstellienge in de twientigste êeuwe

Clare was taamlik vergeetn in de loatre 19ste êeuwe, moa dr kwam nieuwe belangstellienge vô zyn werk deur Arthur Symons in 1908, Edmund Blunden in 1920 en John en Anne Tibble in undre belangryke twêedêelig uutgave van 1935. Benjamin Britten gebruukte e stik van 'May' (meie) van A Shepherd's Calendar in zyn Spring Symphony (lentesymfonie) van 1948, en nam 'n verwerkienge ip van The Evening Primrose (de teunisblomme) in zyn Five Flower Songs (vuuf blom-gezangn).

Kopieerrecht van veele van zyn werk wierd ipgeist vanof 1965 deur den uutgeevre van 't Verzaameld Werk (9 dêeln, 1984-2003), Prof. Eric Robinson oewel da die eisn wierden bestreen. De latste joarn weigrn d' uutgeevrs den eis van allêenrecht 't anveirdn (byzoenderlijk in uutgaavn van de latste tyd van Faber & Carcanet) en dr kan mê reedn gezeid wordn dat 't kopieerrecht nu vervoln is ^[9]^[10]^[11].

De John Clare Verêenigienge verwierf 't uus van Clare in Helpston in 2005, vor het te bewoarn vô de toekomste. In meie 2007 bekwam de Verêenigienge de somme van £ 1,27m van 't Heritage Lottery Fund en gaf ipdracht an de firma Jefferson Sheard Architects om d' omgeevienge en 't Bezoekerscentrum, woaroendre e café, e wienkle en e tentôonstelliengsruumte in te richtn. 't Uus wierd êrsteld mê gebruuk van tradiesjonêele middels en werkwyzn en oopngesteld vô 't publiek. De grotste verzaamlienge van d' ôorsproenklikke andschriftn is te vienn in Peterborough Museum, woa da ze ip ofsproake kunn bekeekn wordn.

Sins 1993 êt de John Clare Sosjeteit van Nôordamerika joarlikse zittiengn g'oedn van stuudjes oovre John Clare in 't koadre van de joarlikse Konvensje van de Assosjoasje vô Moderne Toaln van Amerika (Modern Language Association of America) ^[12].

Dichtbundls van Clare (vôgns tydstip)

Poems Descriptive of Rural Life and Scenery. Londn, 1820.
The Village Minstrel, and Other Poems. Londn, 1821.
The Shepherd's Calendar with Village Stories and Other Poems. Londn, 1827
The Rural Muse. Londn, 1835.
Sonnet. Londn 1841
First Love
Snow Storm.
The Firetail.
The Badger – Gin tydstip gekend

Werkn oovre Clare (vôgns tydstip)

Martin, Frederick 1865 : The Life of John Clare.
Cherry, J. L. 1873 : Life and remains of John Clare.
Gale, Norman 1901 : Clare's Poems.
Wilson, June 1951 : Green Shadows: The Life of John Clare.
Bond, Edward 1975 : The Fool.
Dendurent, H. O. 1978 : John Clare: A Reference Guide. G. K. Hall, Boston.
Storey, Edward 1982 : A Right to Song: The Life of John Clare. Methuen, Londn.
Brownlow, Timothy 1983 : John Clare and Picturesque Landscape.
MacKenna, John 1993 : Clare : a novel. - The Blackstaff Press, Belfast ISBN 0-85640-467-5 (Ingebeelde leevsbeschryvienge)
Haughton, Hugh, Adam Phillips, and Geoffrey Summerfield 1994 : ohn Clare in Context. Cambridge University Press. ISBN 0-521-44547-7.
Moore, Alan, Voice of the Fire (allêene oofstik 10), Victor Gollancz, Grôot-Britanje.
Goodridge, John, and Kovesi, Simon eds. 2000 : John Clare: New Approaches, John Clare Society.
Bate, Jonathan 2003 : John Clare. Picador, Londn.
Sinclair, Iain 2005 : Edge of The Orison: In the Traces of John Clare's "Journey Out of Essex", Hamish Hamilton.
MacKay, John 2006 : Inscription and Modernity: From Wordsworth to Mandelstam. Indiana University Press, Bloominton. ISBN 0-253-34749-1
Powell, David 2009 : First Publications of John Clare's Poems. John Clare Society of North America ^[13].
Akroyd, Carry 2009 : Natures Powers & Spells': Landscape Change, John Clare and Me, Langford Press. ISBN 978-1-904078-35-7
Allnatt, Judith 2010 : The Poet's Wife, Doubleday (ingebeeld ver'aal). ISBN 0-385-61332-6
Foulds, Adam 2010 : The Quickening Maze, Penguin.
Moore, DC 2010 : Town (tonêelstik) ^[14].

E proevrtje

An Mary

Ôorsproenklyke tekste ^[15]

Westvlamsche "êrdichtienge" ^[16]

I sleep with thee, and wake with thee,
And yet thou art not there;
I fill my arms with thoughts of thee,
And press the common air.
Thy eyes are gazing upon mine
When thou art out of sight;
My lips are always touching thine
At morning, noon, and night.

I think and speak of other things
To keep my mind at rest,
But still to thee my memory clings
Like love in woman's breast.
I hide it from the world's wide eye
And think and speak contrary,
But soft the wind comes from the sky
And whispers tales of Mary.

The night-wind whispers in my ear,
The moon shines on my face;
The burden still of chilling fear
I find in every place.
The breeze is whispering in the bush,
And the leaves fall from the tree,
All sighing on, and will not hush,
Some pleasant tales of thee.

'k Slaapn en waakn ik mê joen
En toch ku 'k j' ier nie vien
'k Peinzn en droomn ik va joen
'k Oasm jen oasm uut de wien
Joen oogn kykn zôo noa myn
Oj zy zo verre, nie te doene
Uuze lipn altyd gnaaknd zyn
By nachte, nuchtnd, noene

'k Klappn ik moa van andre zaakn
Vor an myn gêest ruste te geevn
Toch ist gy die myn bluuvt raakn
Lik da liefde doe vo vroweleevn
'k Steeknt 't aal weg vor iedre ooge
En 'k veinzn ik hêel andre gedachtn,
Mo wiend komt stille van omooge
En lisplt : Mary, 'k smachtn.

De nacht-wiend begunt te fluustrn
De moane is aa verschêen
Koed' angste is mee an 't luustrn
An 't loern in spleetn en rêen
De brieze zucht deur al de twygn
En bloarn volln van de boomn,
Moa zuchtn vôort en kunn nie zwygn
Va joen en van joen droomn.

Eksterne koppliengn

Verwyziengn

↑ Geoffrey Summerfield, in introduction to John Clare: Selected Poems, Penguin Books 1990, pp 13–22. ISBN 0-14-043724-X
↑ Sales, Roger (2002) John Clare: A Literary Life; Palgrave Macmillian ISBN 0-333-65270-3
↑ Bate, Jonathan (2003) John Clare: A biography; Farrar, Straus and Giroux
↑ Geoffrey Summerfield, Hugh Haughton, Adam Phillips, "John Clare in context", Cambridge University Press, 1994, ISBN 0-521-44547-7, p.263
↑ Margaret Grainger (ed), "The natural history prose writings of John Clare", Oxford English Texts, Oxford University Press, 1983, ISBN 0-19-818517-0, p.34
↑ Festival celebrated poet's life and work; Rutland and Stamford Mercury
↑ "Man Out of Time" by Christopher Caldwell; Slate, 17 Oct., 2003
↑ Fowler, Alastair 1989 : The History of English Literature, Harvard University Press, 250 p., ISBN 0-674-39664-2
↑ The John Clare Page website 'copyright' section: full list of recent reactions to the copyright dispute
↑ "Poor Clare" by John Goodridge, an article summarising the copyright issue
↑ Letter to the Guardian: Robinson's most recent public declaration of ownership of copyright, February 2003.
↑ MLA Session organized by the John Clare Society of North America
↑ David Powell, First Publications of John Clare's Poems. 2009.
↑ 22 June 2010 Guardian review of Town by D. C. Moore
↑ To Mary (Wikisource)
↑ geschuufld deur e busveugle

Ofbeeldiengn die ier by passn ku je vien in de categorie John Clare van Wikimedia Commons.

[1] Geoffrey Summerfield, in introduction to John Clare: Selected Poems, Penguin Books 1990, pp 13–22. ISBN 0-14-043724-X

[2] Sales, Roger (2002) John Clare: A Literary Life; Palgrave Macmillian ISBN 0-333-65270-3

[3] Bate, Jonathan (2003) John Clare: A biography; Farrar, Straus and Giroux

[4] Geoffrey Summerfield, Hugh Haughton, Adam Phillips, "John Clare in context", Cambridge University Press, 1994, ISBN 0-521-44547-7, p.263

[5] Margaret Grainger (ed), "The natural history prose writings of John Clare", Oxford English Texts, Oxford University Press, 1983, ISBN 0-19-818517-0, p.34

[6] Festival celebrated poet's life and work; Rutland and Stamford Mercury

[7] "Man Out of Time" by Christopher Caldwell; Slate, 17 Oct., 2003

[8] Fowler, Alastair 1989 : The History of English Literature, Harvard University Press, 250 p., ISBN 0-674-39664-2

[9] The John Clare Page website 'copyright' section: full list of recent reactions to the copyright dispute

[10] "Poor Clare" by John Goodridge, an article summarising the copyright issue

[11] Letter to the Guardian: Robinson's most recent public declaration of ownership of copyright, February 2003.

[12] MLA Session organized by the John Clare Society of North America

[13] David Powell, First Publications of John Clare's Poems. 2009.

[14] 22 June 2010 Guardian review of Town by D. C. Moore

[15] To Mary (Wikisource)

[16] schuufld deur e busveugle

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]