Katte
| Katte | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 E katte | |||||||||||||
| Taxonomische indêlienge | |||||||||||||
| |||||||||||||
| Sôorte | |||||||||||||
| Felis silvestris catus L., 1758 |
De katte (Felis silvestris catus, ook wel uuskatte genoemd) is een van d' oudste uusdiern van de mens. De gedomesticeerde katte makt deel uut van de familie van de katachtigen (Felidae). De oude noame wos Felis domesticus, teegnwoordig is da vervangn deur Felis sylvestris catus.
Der is e bewys da de Egyptenoaren ol in 4000 v.Chr. de katte addn vo uusdier. Moa der woarn ook al boern i de nederzettiengn van Kleen-Azië die e katte addn en da wos nog e kè twiduuzd joar doavoorn. Up Cyprus zyn der zest kattn evoun in groavn die 9500 joar oud zyn. Die kattn trokkn wel nog meer up d'echte wilde kattn.
Omda de kattn goeie joagers zyn, zyn ze gedomisticeerd vo de groanvoorraadn va de mens teegn knaagdiern lik rattn en muuzn te beschermn. Tegenwoordig wordn ze voorol lik gezelschapsdier geoedn.
E mannelikke katte noemn ze ne koater of katrol, e vrouwelikke katte es e kattinne.
Gedroagienge
[bewerkn | brontekst bewerken]| Dit ôofdstik es geschreevn in 't Werviks. |
Kattn zyn liever leeg dan moe. Ze zittn of liggn geirn in de zunne en sloapn, 't liefst van ol up ne warmn ounderground. Dat es ook nodig vo under teetn goe te doen verteirn. De meeste kattn sloapn twee keers zo vele lik ne miens. Jeuste lik by de leeuwn en de tygers lekkn z'under eigen proper mè under tounge. Ze doen da geweunlik voor of achter dan ze goan goan sloapn. Z'èn olle doage bykans twee eurn nodig vo de verzorgienge van under vel. Ze doen datte mè under tandn, speugsel en vette die eut en kliere boven de steirt komt. E katte weegt tusschn de twee noawf en neegn kilos.
Euskattn zyn solitaire beestn jeuste lik d'andere katachtigen (mè eutzounderienge van de lêeuw die in ne groep leeft). 't Es wel zo dat er ne lossn band bestoat tusschn kattn die in e grodder territorium leevn en die familje zyn van mekoar. 't Es ook gin problème om verschkillende kattn lik eusdier t'oudn, want z'èn gauwe ne familjeband mè mekoar en verdeeln toun et territorium ounder mekoar.
Kattn in de kultuur (West-Vloandern)
[bewerkn | brontekst bewerken]- Kattestoet: olle drie joar in Yper
- De Kattige Kat: striep van Suske en Wiske, die nem ofspeelt in en round Yper en in 't nôorn van Vrankryk.
Uutdrukkingn
[bewerkn | brontekst bewerken]- In den doenkern zyn olle katt'n grysde, of ook: 's nachts zyn olle katt'n grauw: Os de situoatieje niet duudelik is, kuje nie goêd oardeeln
- E katte in den doenkern makt rare sproungn, of ook: e katte in't nauwe makt rare sproungn: Ost benauwd wordt doed e mêns rare diengen.
Externe koppeliengn
[bewerkn | brontekst bewerken]- Kattenencyclopedie
- Katten herkomst
- De honden en katten van de Belgen (Artikel van het Nationaal Instituut voor de Statistiek)
|
Ofbeeldiengn die ier by passn ku je vien in de categorie katte van Wikimedia Commons. |