Slag by Nieuwpoorte
De Slag by Nieuwpoorte wos e directe confrountoasje tusschn d'Ollanders en de Spanjoardn in 1600 da bepoalend èt gewist vo de voddere betrekkiengn tusschn de upstandige Noordelikke Nederlandn en de Spanjoardn in de Zudelikke Nederlandn.
Anleidienge
[bewerkn | brontekst bewerken]An 't ende van de XVIe eeuwe wos den Spoanschn keunienk Filips II de Lege Landn van de Zeventien Provinciën gildig beu. Ol joarn ad ie d'r styf vele legertroepn en geld in gestookn, en je zat nog osan vulup in oorloge mè 't Fransche en mè Olland.
Vo em nie te vele mè van die probleemn te moetn antrekkn, goft ie ze lik uwelikscadeau an zyn dochter, de infanta Isabella en eurne vint ertog Albrecht van Oostnryk. D'ofsproake wos dan ze zynder ounofankelik over de Nederlandn mochtn regeern. Moar mochtn ze zynder gin jounges en krygn toun zoudn de Nederlandn direct were keern na de Spoansche krone (wuk da in 1621 ôok gebeurd es).
De aartsertoogn Albrecht en Isabella (reg. 1598 - 1621) wistn da de bevolkienge den oorloge mêer dan beu wos, en ze probeerdn vrede te sluutn mè d'upstandige Noordelikke Nederlandn. Want d'Ollanders lietn genoeg ziene dan ze nog osan van plan woarn vo de Zudelikke Nederlandn te bevryen van de Spanjoardn.
D'Ollanders zoagn da voorstel lik een teekn van zwakte van de twee landvoogdn. Ze zoatn ôok constant geploagd mè koapers die under scheepn roofdn. Die koapers opereerdn surtout vanuut de Vlamsche oavnsteedn Duunkerke en Nieuwpoorte. En d'Ollanders, die den oorloge ook meer dan moe woarn, peinsdn dan ze nu keure kreegn vo de Spoansche bezetters vo goed buutn te kuuschn uut de Lege Landn. Ip 20 mè 1600 beslootn d'Ollandsche Staten-Generaal voe Vloandern vanuut de zee an te volln. Ze vroegn an prins Maurits van Oranje voe 't Stoatenleger an te voern.
't Gevicht
[bewerkn | brontekst bewerken]
D'Ollanders zettnden de grote middels in: meer dan duusd scheepn mè 13 000 infanteristn en bykans 3.000 peirdn an boord. Moa ol van in 't begun viel et langs olle kantn teegn. Ten êeste addn ze gerekend up en warme ountvangste van de platselikke bevolkienge moa da viel serieus tegen, controarje zelfs. Z'addn under ook mispakt an de platselikke situoasje want ze kendn de streke veel te letter en doadeure verloorn ze veel tyd. 't Slichtste van ol wos dan ze Albrecht en Isabella serieus ounderschat ein. D'aartsertoogn addn 't wel gauwe deure da 't serieus wos en zoundn under Spoansche troepn in e weke tyd van over 't hele land na de kuststreke. Surtout Isabella makte ne grootn indruk en ze koste zy eur soldoatn styf enthousiast moakn vo tegen d'indriengers te goan vichtn.
D'Ollanders addn under verzoameld up et strand by Nieuwpoorte en 't wos under gelukt vo d'eerste anvolln van de Spanjoardn of te sloan. Resultoat: 4000 Spanjoardn en bykan 2000 Ollanders en Iengelsche (die mè d'Ollanders mèvochtn) dood. De prins van Oranje wos nu gereed vo e beleg te begunn up Nieuwpoorte. Moa je wos mè moeite begunn of je zog et ol nie mè zittn. Achter elf doagn gaft y 't beleg up en je stuurde zyn troepn were na under scheepn, richtienge Olland. De Stoatn-Generoal kostn d'r nie mè lachn want z'addn em pertank gevroagd vo nie ollene Nieuwpoorte moar surtout Duunkerke te goan verovern.
Voewuk èt prins Maurits ofgeziene van da beleg? D'r zyn verschillende redens.
- Ten êeste viel 't were serieus tegen. Dat es gin triviaal gegeevn oe je wit da de soldaatn en d'artillerie den heeln tyd vaste zoatn in 't slyk van under loopgroavn, wuk da de troepn styf demoraliseerde.
- Je realiseerde em ook da de Spanjoardn oundertusschn continu versterkiengn an 't zendn woarn na Nieuwpoorte.
- Eigentlik èt 'n noois voorstander gewist van dien oorloge, je wos d'r an begunn meer teegn zyn goestienge dan mè. Je vound dat 't veel te riskant wos vo mè zyn toamelik kleen leger zo verre in 't zuudn te goan vichtn.
De gevolgn
[bewerkn | brontekst bewerken]
't Gevolg van de Slag by Nieuwpoorte wos da Albrecht en Isabella d'r sterker uut gekommn zyn en under zelvn e sterke reputoasje ein gegeevn.
Moa surtout bleek da de Zudelikke Nederlandn, lik een zelfstandig besteurd land, wel entwodde in under mars addn. Ze kostn under verweirn tegen d'Ollanders die begostn te beseffn dan ze d'r noois in zoudn sloagn voe de Zudelikke Nederlandn van de Spanjoardn te verlossn. En ze wistn dan z'under ope voe de Lege Landn ooit were te verenigen nu bykans vo goed moestn upgeevn.
Doarby kwam nog da d'Ollanders mè 't probleem zoatn dat de legerleidienge ounder prins Maurits in tweiste lag mè Johan van Oldenbarnevelt, den belangrykstn bestuurder van de nog jounge Republiek. Den dramoatischn ofloop es welbekend: Maurits liet zynen rivoal in 1618 gevangn neemn. E joar loater wos van Oldenbarnevelt geëxecuteerd.
't Es moa in 1609 dan de Noordelikke en Zudelikke Nederlandn tot en akkoord gerocht zyn mè 't Twolfjoarig Bestand.
Referensjn
[bewerkn | brontekst bewerken]- Dorsman, Leen. 1600: Slag bij Nieuwpoort. Nummer 10 uut de reekse "Verloren Verleden". Uitgevery Verloren, Hilversum, 2000. ISBN 90-6550-451-6
|
Ofbeeldiengn die ier by passn ku je vien in de categorie Slag by Nieuwpoorte van Wikimedia Commons. |