Viezn
Viezn of vierzn (bioluminescentie), is 't fosforesceern van de zêe veroorzakt deur êencellige algsjes (dinoflagelloatn). Deur da ze in anroakinge kommn met zeurstoffe (vb. deur de slag van een boare) oundergoan ze een chemische reactie die een luchtflitse ipwekt die blauw-groen van kleur is. Je ziet ton miljoenn luchtpuntjes in 't woater. De chemische reactie wordt veroorzakt in gespecialiseerde celln van de dinoflagelloat.
Ip zwoele zomeroavondn kan de zêe goan luchtn ip alle plekkn woa dat 't woater bewogen wordt, in de boaren, a je deur 't woater lopt of zwemt of ip 't nat zand stapt. Da fenomeen is vo 't êest ipgemerkt by 't zêevounksje in 1800.
Vo 't moment is 't geweetn dat er mêerdere zêeorganismen bestoan die kunn viezn. Verschillige diepzêebêestn gebruken bioluminescentie vor under prooi te lokkn, vo sôortgenootn an te trekkn, vo vyandn of te schrikkn of als communicoatiemiddel.
't Proces
[bewerkn | brontekst bewerken]Lucht wordt ipgewekt deur een chemische reactie. De productie van lucht by dinoflagelloatn en andere vieznde organismen wordt veroorzakt deur een chemoluminiserende reactie woaby luciferine wordt geoxideerd en energie vrykomt in de vorme van lucht. By de mêeste dinoflagelloatn wordt bioluminescentie geregeld deur een biologische klokke.
Noame
[bewerkn | brontekst bewerken]'t Woord viezn of vierzn is een typisch West-Vlamsche "-zen"-ofleidinge van "vieren" (AN: vuren, lichten). (Te vergelykn me diezn, dierzn).