Wet van Hubble

De Wet van Hubble is een wet in den astronomie, die stelt dat sterrenstelsels under van mankoar verplatsn met een snelheid die evenredig is an den ofstand tusschn unders. Anders gezeid: hoe verder dan de sterrenstelsels van d' eirde stoan, hoe rapper dan z' under van ons wegbeweegn. 't Wôord "wet" is misschien wel straf uutgedrukt angezien dan de sterrenstelsels van de Lokoale Groep en 't Andromedasterrenstelsel nie van ons wegbeweegn, moa vo sterrenstelsels die verder van ons stoan schynt de wet wel up te goan.

Ôorsprounk van de wet

Edwin Hubble formulèrde de wet in 1929. J' ountdektigde de wet deur de rôodverschuvienge van 't lichtspectrum van sterrenstelsels te verkloarn an de hand van 't Dopplereffect. Den ofstand noa sterrenstelsels wierd geschat deur gebruuk te moakn van Cepheïdesterrn in die stelsels, woavan dat de verhoudienge tusschn luminositeit en flikkerperiode een goeien indikoasje is van under ofstand toet ons. Hubble maktig' een grafiek woardat je de snelheid volgens 't Dopplereffect teegn den ofstand van de Cepheïdesterrn uutzettigde, en je kreegd azo een lineaire verhoudienge. De constante van die lineaire verhoudienge wordt de Hubbleconstante genoemd.

Formulerienge van de wet

De wet kant deur een simpele formule uutgedrukt wordn:

$H_{0}={\frac {v}{d}}$

Woarda is

H_o de Hubbleconstante uutgedrukt in km/s/Mpc is,

d den ofstand toet an d' eirde in Megaparsec of Mpc (1 Mpc is omtrent 3,26 miljoen lichtjoar) en

v de snelheid (in km/s) woamee da 't sterrenstelsel hem van ons wegbeweegt.

Weirde van de Hubbleconstante

De weirde van de Hubbleconstante die ôorsprounkelijk deur Hubble zelve was berekend kwaamt up 500 km/s/Mpc. Der is lange over d' echte weirde gedebattèrd gewist, mè weirdn tusschn 50 en 100 km/s/Mpc. 't Hubble key project hèt uutendelik een weirde van 72 ± 8 km/s/Mpc gepublicèrd in meie 2001. Sedertdien is de weirde moa winnig veranderd, moa de nauwkeurigheid is verbetered noa 72 ± 4 km/s/Mpc.

't Ziet dernoar uut dat de Hubbleconstante met d'n tyd veranderd hèt, wa da meugeliks verkloard kan wordn deur recente woarnemiengn die derup duudn dat d' expansje van 't heelal an 't verrappern is.

De leeftyd van 't heelal en de Hubbleconstante

De Hubbleconstante wordt mêestol getoogd in kilometer per seconde per megaparsec (km/s/Mpc), en hèt dus de dimensje 1/tyd. 't Omgekêerde van de Hubbleconstante, 1/H, wordt de Hubbletyd genoemd: de leeftyd da 't heelal zoud hèn ot hèt bluuvn uutêenzettn met de snelheid da 't nu an t' uutzettn is.

Od een mens verounderstelt da 't heelal een constante expansje hèt, zou 't moetn een leeftyd van 10 miljard joar hèn. Od an de andere kant veroundersteld wordt dat d' expansje rapper gewordn is, kommn me an een leeftyd tusschn 11 en 20 miljard joar. Angezien dan der sterrn bestoan woardat er van gepeisd wordt dan ze 12 miljard joar oud zyn, kan d' expansje van 't heelal nie constant zyn, en dus moet de Hubbleconstante mettntyd klinder gewordn zyn.

Toepassienge van de Hubbleconstante

De Hubbleconstante wordt mêestol gebruukt vo den ofstand van sterrenstelsels te schattn deur under rôodverschuvienge te meetn.