Wikipedia:Vormleer Brugs

Dit artikel es geschreevn in 't Brugs, en da zou best ozô bluuvn.

De spèllienge da m'ieër gebruukn wiek meugliks e bitj' of van d'olgemêene spèllienge ip de West-Vlamse Wikipedia. De reejden dovôor is dan azo bepolde typisch Brugse klanknuancen duudlikker angetôogd kunn wordn.

Vôornaamwôord'n

Persôonlikke vôornaamwôord'n

	1e ev.	2e ev.	3e ev. m.	3e ev. v.	3e ev. o.	1e mv.	2e mv.	3e mv.
Oenderwèrp	'k / ik / 'k...ik	je / gie / je...gie	je / je...tie	ze / zie / ze...zie	't	me / miender / me...miender	je / giender / je...giender	ze / ziender / ze...ziender
Vôorwèrp	me / mien	je / joen	em	ur / eur	't	ons / oens	joender / junder	under

Gesprèkk'n

'k Èn ik joen nie gezieën, wo zaat je giender wèl dè? J'è toch gewist?
- Ik heb jou niet gezien, waar waren jullie wel? Jullie zijn er toch naartoe geweest?

Oeë j'è mien nie gezieën? Me woarn miender do pertangs. Mo miender èn joender wèl gezieën wi. Èn ziender woarn dor ooke, mo z'èn ons ook nie teegngekomn. (Brugge)
- Hoezo je hebt mij niet gezien? Wij waren er nochtans. Maar wij hebben jullie wel gezien hoor. En zij waren er ook maar zij zijn ons evenmin tegengekomen.

J'eejt under gezeid datn mè joen nie kost komn.
- Hij heeft hen gezegd dat-ie niet met jou kon komen.

Bezittelikke vôornaamwôord'n

1e ev.	mien / m'n / me
2e ev.	joen / j'n / je
3e ev. m.	zien / z'n / ze
3e ev. v.	ur / eur(en)
3e ev. o.	zien / z'n / ze
1e mv.	ons / onze / miender...ons
2e mv.	joender / junder
3e mv.	under / ziender...under

Bezittelikke vôornaamwôord'n, zèlstandig gebruukt

	1e ev.	2e ev.	3e ev. m.	3e ev. v.	3e ev. o.	1e mv.	2e mv.	3e mv.
Die vint, j'is/'t is de(n) ...	mienen / mien'n	joenen / joen'n	zienen / zien'n	euren / eur'n / urzen	zienen / zien'n	onzen / onz'n	joenderen / joender'n	underen / under'n
Die vrowe, z'is de/d' ...	miene	joene	ziene	eure	ziene	onze	joendere	undere
Da meistje, 't is 't ...	miene	joene	ziene	eure	ziene	onze	joendere	undere
Die kienders, 't zien de/d' ...	miene	joene	ziene	eure	ziene	onze	joendere	undere

Anwiezende vôornaamwôord'n

ev. m.	ev. v.	ev. o.	mv.
die / dieënen / dieën'n / deejz(e/n) (vint)	die (vrowe)	da (meistje) / da(d)...ieër	die (kienders)

Anwiezende vôornaamwôord'n, zèlstandig gebruukt

ev. m.	ev. v.	ev. o.	mv.
(den)dieënen / (den)dieën'n / deejn	dedieë / dedeej	da / dad(de) / da(d)...ieër	dedieë / dedeej

Oenbepolde vôornaamwôord'n

iemand	niemand	iets	niets
e(n)twieën(e)	nieëman(d)	e(n)twa(d) / e(n)twadde	nieëten(t)

Vragende vôornaamwôord'n

wie	waar	wanneer	wat	waarom	hoe
wieën(e)	wo	wannêer(e)	wa / wadde	vowa(dde)	oe(ë)

Wederkêrende vôornaamwôord'n

"Zich" (AN) wordt in 't Brugs nie gebruukt. In de plèkke dovan gebruuk'n ze: me/mien, je/joen, èm, eur, èm, ons, joender en under.

Bevôorbild:

Je wast èm.
- Hij wast zich.

Lidwôord'n

	ev. m.	ev. v.	ev. o.	mv.
oenbepold	e vint / een/'n ezel	e vrowe / een/'n iefrowe	e meistjie / een/'n iefrowtjie	-- (kienders)
bepold	de vint / den ezel	de vrowe / d'iefrowe	et/'t meistjie	de kienders

(Oenbepolde) biewôord'n

Vôorbilden:

ergens	nergens
e(n)twoar / e(n)two(r)	nieëvers(t) / nieëverangst(en)

Bievoeglikke naamwôord'n

Vôorbild: roar (eigenaardig, ongewoon)

Bievoeglik gebruukt

ev. m.	ev. v.	ev. o.	mv.
die roare vint	die roare vrowe	da roar meistje	die roare kienders

Zèlstandig gebruukt

	ev. m.	ev. v.	ev. o.	mv.
Anwiezend	die roar'n	die roare	--	die roare
Oenbepold	e roar'n	e roare	--	roare

Wèrkwôord'n

Stèrke wèrkwôord'n

Vôorbilden:

Teejgenwôordigen tied

	Klasse 1	Klasse 2a	Klasse 2b	Klasse 3a	Klasse 3b	Klasse 4	Klasse 5	Klasse 6	Klasse 7
	bluuv(e)n (blijven)	kieëz(e)n (kiezen)	zuug(e)n (zuigen)	zieng(e)n (zingen)	alp(e)n / èlp(e)n (helpen)	neejm(e)n (nemen)	geejv(e)n (geven)	sloan (slaan)	loat(e)n (laten)
ik	bluuv(e)n	kieëz(e)n	zuug(e)n	zieng(e)n	alp(e)n	neejm(e)n	geejv(e)n	sloan	loat(e)n
gie	bluuf(t)	kieës(t)	zuug(t)	zieng(t)	alp(t)	nim(t), neejm(t)	gif(t)	sloa(t)	l(o)at
je/zie/'t	bluuf(t)	kieës(t)	zuug(t)	zieng(t)	alp(t)	nim(t), neejm(t)	gif(t)	sloa(t)	l(o)at
miender	bluuv(e)n	kieëz(e)n	zuug(e)n	zieng(e)n	alp(e)n	neejm(e)n	geejv(e)n	sloan	loat(e)n
giender	bluuf(t)	kieës(t)	zuug(t)	zieng(t)	alp(t)	neejm(t)	gif(t)	sloa(t)	l(o)at
ziender	bluuv(e)n	kieëz(e)n	zuug(e)n	zieng(e)n	alp(e)n	neejm(e)n	geejv(e)n	sloan	loat(e)n

Verleejen tied

	Klasse 1	Klasse 2a	Klasse 2b	Klasse 3a	Klasse 3b	Klasse 4	Klasse 5	Klasse 6	Klasse 7
	bluuv(e)n (blijven)	kieëz(e)n (kiezen)	zuug(e)n (zuigen)	zieng(e)n (zingen)	alp(e)n / èlp(e)n (helpen)	neejm(e)n (nemen)	geejv(e)n (geven)	sloan (slaan)	loat(e)n (laten)
ik	bleeëv(e)n	kôoz(e)n	zôog(e)n	zoeng(e)n	ieëlp(e)n	naam(e)n	gaav(e)n	sloeg(e)n	lieët(e)n
gie	bleeëf	kôos	zôog	zoeng / zoenk	ieëlp	naam(p)	ga(a)f	sloeg	lieët
je/zie/'t	bleeëf	kôos	zôog	zoeng / zoenk	ieëlp	naam(p)	ga(a)f	sloeg	lieët
miender	bleeëv(e)n	kôoz(e)n	zôog(e)n	zoeng(e)n	ieëlp(e)n	naam(e)n	gaav(e)n	sloeg(e)n	lieët(e)n
giender	bleeëf(t)	kôos(t)	zôog(t)	zoeng(t) / zoenk(t)	ieëlp(t)	naam(p)(t)	ga(a)f(t)	sloeg(t)	lieët
ziender	bleeëv(e)n	kôoz(e)n	zôog(e)n	zoeng(e)n	ieëlp(e)n	naam(e)n	gaav(e)n	sloeg(e)n	lieët(e)n
vultôoid dêelwôord	gebleejv(e)n	gekooz(e)n	gezoog(e)n	gezoeng(e)n	golp(e)n	genoom(e)n	gegeejv(e)n	gesleejg(e)n	geloat(e)n

Over de 7 klassen

In de toalkunde èn ze de gewènte voe de stèrke wèrkwoordn in 7 ablaut-klassen in te dêeln (zie ook Gotisch, Oudnoors, Oudiengels, Oudoogduuts). Die indêelienge is gebaseerd ip d'ôorsproenkelikke verbuugiengn van stèrke wèrkwoordn in 't Oedgermoans, èn me gebruukn z'ieër ook vor ol de meugelikke verbuugiengn in 't Brugs ip te somn.

Klasse	Subklasse (1)	Wèrkwôord'n
Klasse 1	ie-ee-ee-ee	biet(e)n (bijten), griep(e)n (grijpen), kiek(e)n (kijken), rieën (rijden), schien(e)n (schijnen), smiet(e)n (smijten), snieën (snijden), stieg(e)n (stijgen), zwieg(e)n (zwijgen)
Klasse 1	uu-ee-ee-ee	bluuv(e)n (blijven)
Klasse 2a	ie-oo-oo-oo	bieën (bieden), gieët(e)n (gieten), kieëz(e)n (kiezen), rieëk(e)n (ruiken), schieët(e)n (schieten), vlieëg(e)n (vliegen), vrieëz(e)n (vriezen)
Klasse 2a	ee-oo-oo-oo	weejg(e)n (wegen)
Klasse 2b	uu-oo-oo-oo	buug(e)n (buigen), fluut(e)n (fluiten), kruup(e)n (kruipen), sluup(e)n (sluipen), snuut(e)n (snuiten), snuuv(e)n (snuiven), stuup(e)n (buigen), stuuv(e)n (stuiven), zuug(e)n (zuigen), zuup(e)n (zuipen)
Klasse 3a	ie-oe-oe-oe	drienk(e)n (drinken), klienk(e)n (klinken), schienk(e)n (schenken), sprieng(e)n (springen), zienk(e)n (zinken), zieng(e)n (zingen)
	i-oe-oe-oe	biend(e)n (binden), viend(e)n (vinden)
	e-o-o-o	krèmp(e)n (krimpen), tèèrt(e)n (treden), trèkk(e)n (trekken)
	i-o-o-o	vicht(e)n (vechten)
	u-o-o-u	begunn(en) (beginnen)
Klasse 3b	e-ie-ie-o	èlp(e)n (helpen), wèrp(e)n (werpen)
Klasse 4	ee-a(a)-aa-oo	breejk(e)n (breken), neejm(e)n (nemen), spreejk(e)n (spreken), steejk(e)n (steken), steejl(e)n (stelen)
Klasse 4	o-a(a)-aa-o	komm(e)n (komen)
Klasse 5a	ee-a(a)-aa-ee	eejt(e)n (eten), geejv(e)n (geven), leejz(e)n (lezen), geneejz(e)n (genezen), meejt(e)n (meten), vergeejt(e)n (vergeten)
Klasse 5a	i-a(a)-aa-ee	ligg(e)n (liggen), zitt(e)n (zitten)
Klasse 5b	ie-a(a)-aa-ie	zieën (zien)
Klasse 6	oa-oe-oe-oa	stoan (staan)
	oa/aa-oe-oe-ee	sloan (slaan), draag(e)n (dragen)
	èè-oe-oe-oo	zwèèr(e)n (zweren)
Klasse 7	oa/aa-ie-ie-oa	bloaz(e)n (blazen), goan (gaan), loat(e)n (laten), slaap(e)n (slapen)
	oo-ie-ie-oo	loop(e)n (lopen)
	oe-ie-ie-oe/oo	oekd(e)n (houden), roep(e)n (roepen)
	a-ie-ie-a	ang(e)n (hangen), vang(e)n (vangen)

(1) De subklasse toogt de klankwiezigiengen dan iptreedn tussen infinitief - 3e p.ev. v.t. - 1e p.mv. v.t. - vultôoid dêelwôord.

Vôorbild voe geejv(e)n (geven, klasse 5a) : geejven - ga(a)f - gaaven - gegeejven => subklasse = ee-a(a)-aa-ee.

Uutzoenderiengen

Sommigte stèrke wèrkwôorden kunn in't Brugs ook zwak verboogn worden, uutgezoenderd van 't vultôoid dêelwôord.

Vôorbilden:

Verleejen tied

	kieëz(e)n (kiezen)	zuug(e)n (zuigen)	alp(e)n (helpen)
ik	kieësd(e)n	zuugd(e)n	alpt(e)n
gie	kieësde	zuugde	alpte
je/zie/'t	kieësde	zuugde	alpte
miender	kieësd(e)n	zuugd(e)n	alpt(e)n
giender	kieësde	zuugde	alpte
ziender	kieësd(e)n	zuugd(e)n	alpt(e)n
vultôoid dêelwôord	gekooz(e)n	gezoog(e)n	golp(e)n

Zwakke wèrkwôord'n

Vôorbilden:

Teejgenwôordigen tied

	droaien (draaien)	kats(e)n (kaatsen)	maak(e)n (maken)	durv(e)n (durven)
ik	droai(e)n	kats(e)n	maak(e)n	durv(e)n
gie	droai(t)	katst	mak(t)	durf(t)
je/zie/'t	droai(t)	katst	mak(t)	durf(t)
miender	droai(e)n	kats(e)n	maak(e)n	durv(e)n
giender	droai(t)	katst	mak(t)	durf(t)
ziender	droai(e)n	kats(e)n	maak(e)n	durv(e)n

Verleejen tied

	droai(e)n (draaien)	kats(e)n (kaatsen)	maak(e)n (maken)	durv(e)n (durven)
ik	droaid(e)n	katst(e)n	ma(a)kt(e)n	durfd(e)n
gie	droaide	katste	makte	durfde
je/zie/'t	droaide	katste	makte	durfde
miender	droaid(e)n	katst(e)n	ma(a)kt(e)n	durfd(e)n
giender	droaide	katste	makte	durfde
ziender	droaid(e)n	katst(e)n	ma(a)kt(e)n	durfd(e)n
vultôoid dêelwôord	gedroaid	gekatst	gemakt	gedurfd

Uutzoenderiengen

Sommigte zwakke wèrkwôorden kunn in't Brugs ook stèrk verboogn worden, uutgezoenderd van 't vultôoid dêelwôord.

Vôorbilden:

Verleejen tied

	maak(e)n (maken)	durv(e)n (durven)
ik	mieëk(e)n	dieërv(e)n
gie	mieëk	dieërf
je/zie/'t	mieëk	dieërf
miender	mieëk(e)n	dieërv(e)n
giender	mieëk	dieërf
ziender	mieëk(e)n	dieërv(e)n
vultôoid dêelwôord	gemakt	gedurfd

Oenreejgelmoatige wèrkwôord'n

Vôorbilden:

Teejgenwôordigen tied

	èn (hebben)	zien (zijn)	doeën (doen)	weejt(e)n (weten)	durv(e)n (durven)	kann(en) / kunn(en) (kunnen)	mag(ge)n (mogen)	moe(t)(e)n (moeten)	word(e)n (worden)	brieng(e)n (brengen)	koop(e)n (kopen)	wèrk(e)n (werken)	zoek(e)n (zoeken)	-- (zullen)
ik	èn	zien	doeën	weejt(e)n	durv(e)n	kann(en)	mag(ge)n	moet(e)n	word(e)n	brieng(e)n	koop(e)n	wèrk(e)n	zoek(e)n	*()**
gie	è / èt	zie(t)	doeë(t)	wit	durf(t)	kan(t)	mag(t)	moe(t)	wor(dt)	brieng(t)	kop(t)	wèrk(t)	zoek(t)
je/zie/'t	eej(t)	is	doeë(t)	wit	durf(t)	kan(t)	mag(t)	moe(t)	wor(dt)	brieng(t)	kop(t)	wèrk(t)	zoek(t)
miender	èn	zien	doeën	weejt(e)n	durv(e)n	kann(en)	mag(ge)n	moet(e)n	word(e)n	brieng(e)n	koop(e)n	wèrk(e)n	zoek(e)n
giender	è / èt	zie(t)	doeë(t)	wit	durf(t)	kan(t)	mag(t) / meug(t)	moe(t)	wor(dt)	brieng(t)	kop(t)	wèrk(t)	zoek(t)
ziender	èn	zien	doeën	weejt(e)n	durv(e)n	kann(en)	mag(ge)n	moet(e)n	word(e)n	brieng(e)n	koop(e)n	wèrk(e)n	zoek(e)n

(*) Kiekt e ki wa da m' ieër over "zullen" te zègn èn.

Verleejen tied

	èn (hebben)	zien (zijn)	doeën (doen)	weejt(e)n (weten)	durv(e)n (durven)	kann(en) / kunn(en) (kunnen)	mag(ge)n (mogen)	moe(t)(e)n (moeten)	word(e)n (worden)	brieng(e)n (brengen)	koop(e)n (kopen)	wèrk(e)n (werken)	zoek(e)n (zoeken)	zoen (zouden)
ik	aan	woar(e)n / was	deejn	wist(e)n	dost(e)n	kost(e)n	mocht(e)n	most(e)n	wieër(e)n	brocht(e)n	kocht(e)n / kopt(e)n	vrocht(e)n	zocht(e)n	zoen
gie	aa(d)	woar(t) / was	deej	wist	dost	kost	mocht	most	wieër	brocht	kocht / kopte	vrocht	zocht	zoe(t)
je/zie/'t	aa(d)	was	deej	wist	dost	kost	mocht	most	wieër	brocht	kocht / kopte	vrocht	zocht	zoe(t)
miender	aan	woar(e)n	deejn	wist(e)n	dost(e)n	kost(e)n	mocht(e)n	most(e)n	wieër(e)n	brocht(e)n	kocht(e)n / kopt(e)n	vrocht(e)n	zocht(e)n	zoen
giender	aa(d)	woart	deej	wist(e)	dost	kost	mocht	most	wieërd	brocht	kocht / kopte	vrocht	zocht	zoe(t)
ziender	aan	woar(e)n	deejn	wist(e)n	dost(e)n	kost(e)n	mocht(e)n	most(e)n	wieër(e)n	brocht(e)n	kocht(e)n / kopt(e)n	vrocht(e)n	zocht(e)n	zoen
vultôoid dêelwôord	gèd	gewist	gedoan	geweejt(e)n	gedost	gekann(en) / gekunn(en)	gemag(ge)n	gemoet(e)n	geword(e)n	gebrocht	gekocht	gevrocht	gezocht	--

'Zullen' in 't Brugs

Da wèrkwôord wordt ollêne in de verleejen tied gebruukt. In de teejgenwôordigen tied is't olsan goan dan ze gebruukn, lik in:

- 't Go noaste weejke weejre reejgen'n. (Het zal volgende week weer regenen.)

Trappen van vergeliekienge

Vôorbilden:

steln	vergrottern	overtrefn	zèlstandig gebruukt
goeë(d) (goed)	beetr	bèst	--
slicht (slecht)	slichter	slich(t)st	--
oge (hoog)	oger	oogst	d'oogte
leeëge (laag)	leeëger	leeëgst	de leeëgte
veejle (veel)	meeër	meeëst	--
winnig (weinig)	minder	minst	--
grôot (groot)	grotter	grotst	de grotte
kleeën (klein)	klinder	klinst	--
vèrre (ver)	vèrder	vèrst	de vèrte
dichte (dichtbij)	dichter	dichst / noast	--
zeeëre (vlug)	zirder	zirst	--
traage (traag)	traager(der)	traagst	--
breeëd (breed)	bridder	bridst	de britte
smol (smal)	smoll(d)er	smolst	de smolte
dinne (dun)	dinner	dinst	--

Verkleeënwôord'n

Verkleeënwôord'n mak je deur an 't zèlstandig naamwôord ienkelvoud een achtervoegsel bie te voegn. Da kan "-je", "jie", "-(s)tje" of "-(s)tjie" zien.

Bv.: broek/broekstj(i)e, uus/uuzetj(i)e, blad/ bladj(i)e, stoeël/stoeëltj(i)e, stroate/strètj(i)e, pèèrd/pèrretj(i)e

(broek, huis, blad, stoel, straat, paard)

Ciefers

Oofdciefers

1	2	3	4	5	6	7	8	9	10
eeën	twi	drieje	vieëre	vuuve	zèsse	zeejvn / zeejfden	achte	neejgn	tieëne
11	12	13	14	15	16	17	18	19	20
èlve / alve	twolve	dertieëne	veeërtieëne	viftieëne / vigtieëne	zèstieëne	zeejvntieëne	achttieëne	neejgntieëne	twientig
30	40	50	60	70	80	90	100	1000	1 000 000	1 000 000 000
dèrtig	veeërtig	viftig / vigtig	tsèstig	tseejvntig	tachentig	tneejgntig	oenderd	duusd	mieljoeën	mieljèèr

Ciefers in de reejke

	1e	2e	3e	4e	5e	6e	7e	8e	9e	10e
ev.m.	eeëstn	twidn	dèrdn	vieërdn	vuufdn	zèsdn	zeejvstn	ach(t)stn	neejgnstn	tieënstn
ev.v. /ev.o. /mv.	eeëste	twidde	dèrde	vieërde	vuufde	zèsde	zeejvnste	ach(t)ste	neejgnste	tieënste
	11e	12e	13e	14e	15e	..	20e	30e	40e	..
ev.m.	èlfstn / alfstn	twolfstn	dèrtieënstn	veeërtieënstn	viftieënstn / vigtieënstn	..	twientigstn	dèrtigstn	veeërtigstn	..
ev.v. /ev.o. /mv.	èlfste / alfste	twolfste	dèrtieënste	veeërtieënste	viftieënste / vigtieënste	..	twientigste	dèrtigste	veeërtigste	..

Ja/neeën

	Ja		Neeën
1e ev.	jaa'k	ba jaa'k	neeë'k / nin'k	ba neeë'k / ba nin'k	ja 'k en doeën	ba 'k en doeën
2e ev.	joa j' / joa je	ba joa j' / ba joa je	nee j(e) / ni j(e)	ba nee j' / ba ni j(e)	ja j'en doeët	ba j'en doeët
3e ev. m.	joa j' / joa je	ba joa j' / ba joa je	nee j(e) / ni j(e)	ba nee j' / ba ni j(e) / ba nee j' nie	ja j'en doeët	ba j'en doeët
3e ev. v.	joa z'	ba joa z'	neeë z' / nin z'	ba neeë z' / ba nin z'	ja z'en doeët	ba z'en doeët
3e ev. o.	joa't	ba joa't	neeë't / nin't	ba neeë 't / ba nin 't	ja 't en doeët / ja 't oeët	ba 't en doeët / ba 't oeët
1e mv.	jaa m(e)	ba jaa m(e)	neeë m(e)	ba neeë m'	ja m'en doeën	ba m'en doeën
2e mv.	joa j' / joa je	ba joa je	nee je / ni je	ba nee je / ba ni je	ja j'en doeët	ba j'en doeët
3e mv.	joa z' / joan z'	ba joa z' / ba joan z'	neeë z' / nin z'	ba neeë(n) z' / ba nin z'	ja z'en doeën	ba z'en doeën
	(1)	(2)	(3)	(4)	(5)	(6)

Os (+) antwôord ip e (+) vrage of e bevestigende zinne.
Os verstèrkend (+) antwôord ip e (+) vragende zinne èn os (+) antwôord ip e (-) vrage.
Os (-) antwôord ip e (+) of (-) vrage.
Os verstèrkend (-) antwôord ip e (+) of (-) vrage.
Os (-) antwôord ip e bevestigende zinne of os (+) antwôord ip een ontkènnende zinne.
Verstèrkende vorme van (5).