Holland

Holland Nederland

Liggienge van Holland in Europa 51° 55' N, 5° 34' O
Officiële toale	Nederlands
Hoofdstad	Amsterdam
Stoatsvorm	Constitutionele monarchie
Stoatshoofd	Keunienk Willem-Alexander
Êerste minister	Dick Schoof
Ippervlak	41.543,37 ^[1] km²
Inweuners Bevolkiengsdichtheid	17.942.942 (januoari 2024) ^[2] 432 inw./km²
Munte	euro (EUR)
Tydzone	UTC+1 (zomertyd: UTC+2)
Landcode	NL, NLD
Telefongcode	(+31)
Internet-TLD	nl
Nationale fêestdag	27 april (keunienksdag)

Holland (Uutsproake: Olland) is e land juste ten nôordn va België die dêel uutmakt van 't Keunienkryk van de Nederlandn. In 't westn grenst 't an de Nôordzêe en in 't ôostn an Duutsland. Den hoofdstad is Amsterdam. De Caraïbische eilandn Bonaire, Sint Eustatius en Saba moakn as drie byzoundere gemêentn ôok dêel uut van 't land.

Strikt genoomn verwyst Holland allêne noa de westelikke provincies Nôord-Holland en Zuud-Holland, moa de benoamienge Olland wordt olhier gebruukt vo hêel 't land, dat eigentlik Nederland nomt (een zogenoamde pars pro toto). In sommigte gedêeltn van Holland keunn ze der nie mee lachn da je ze Hollanders nomt, lik in Nôord-Broabant, Limburg, Drenthe en Groniengn byvôorbeeld.

Bevolkienge en ippervlak

Holland (Europeesch dêel) et 18 miljoen inweuners (ogustus 2024). Per vierkante kilomèter weunn d'r 533 Hollanders (landippervlak, 2024), wuk da vele es. Vergelykt mo ne kêe met België, dat zelf ol êen van de dichstbevolkte gebiedn in de weireld es: 386 inw/km² (landippervlak, 2024, mo êerlik is êerlik: in Vloandern is de bevolkingsdichtheid 501 inw/km² (totoale ippervlak, 2024)).

Holland (Europeesch dêel) et e ippervlak van 41.543 km², woarvan 33.647 km² land (81,59%) en 7.896 km² woater (18,41%).^[1] Vergelykt met België, dat e ippervlak et van 30.689 km², woarvan 30.494 km² land (99,36%) en 195 km² woater (0,64%).

Bevolkiengsontwikkelienge
Holland ^[3]		België ^[4]
Joar	Inweuners	Inweuners	Joar
1850	3.084.000	4.337.000	1846
1900	5.107.000	6.694.000	1900
1950	10.027.000	8.512.000	1947
2000	15.864.000	10.296.000	2001
2024	17.943.000	11.764.000	2024

Toaln

De officiële toale in Holland is Nederlands. In de provinsje Friesland is Fries ôok erkend as officiële toale. Erkende streektoaln zyn Limburgs in Hollands Limburg en Nedersaksisch in 't nôordn en ôostn. Ip Bonaire wordt 't Papiaments geklapt en ip Saba en Sint-Eustatius klappen ze Ingels. 't Jiddisch en Romani hen 'n specioale minderheidsstatus. 't Zêeuws en 't West-Vlams in westelik Zêeuws-Vloandern wordn nie gezien als aparte toaln.

Godsdienst

Holland is van ôorsproung e christelik land. Moa nu zegt 40% van ol d' Hollanders da ze nie gelovig zyn. Van d'overige 60% lop et uutêen. De belangrykste godsdienstn zyn:

de Rooms-Katholieke kerke (5 miljoe)
de Protestansje kerke (2,5 miljoe)
de verschillige Gereformeerde kerkn (ol tegoare 700.000)
d'Islamietn (a peu prè 800.000)
d'Indoes (a peu prè 100.000)
de Boeddhistn (a peu prè 80.000)
de Joodn (a peu prè 40.000).

Administroasje

Holland bestoat uut twoalf provinsjes. Die provinsjes zyn vodder verdêeld in 342 gemêenten (2024). De provinsjes zyn:

Zie ook et artikel over Hollandsche provinsjes.

Neffest de provinsjes en gemêenten zyn d'r ook 21 woaterschappn. Die besteursvorm is uniek voer Holland.

Polletiek

Holland is e parlementaire, costitutionele monarchie. De regerienge en 't parlement (d'Hollanders noemn da Stoatn-Generoal) zyn tegoare de wetgevende macht. Die Stoatn-Generoal bestoat uut 2 koamers: Êestn Koamer (vergelykt by nuus mè de Senoat) en de Twiddn Koamer (wuk damme wyder noemn: de Koamer).
An 't hoofd van 't land stoat sins 30 april 2013 keunienk Willem-Alexander. Je volgde zyn moeder keuniginne Beatrix ip. De Premier (êeste minister) is Dick Schoof. E zetelt mè ze regerienge in Den Haag.

Twiddn Koamer

De zetelverdêlienge van de Twiddn Koamer ziet er ezô uut:^[5]

Party	2023 ^[6]	2021	2017	2012	2010	2006	2003	2002	1998	1994	1989
PVV	37	17	20	15	24	9
PvdA ¹	25	9	9	38	30	33	42	23	45	37	49
GL ¹		8	14	4	10	7	8	10	11	5	6
VVD	24	34	33	41	31	22	28	24	38	31	22
NSC	20
D66	9	24	19	12	10	3	6	7	14	24	12
BBB	7	1
CDA	5	15	19	13	21	41	44	43	29	34	54
SP	5	9	14	15	15	25	9	9	5	2
DENK	3	3	3
PvdD	3	6	5	2	2	2
FVD	3	8	2
SGP	3	3	3	3	2	2	2	2	3	2	3
CU ²	3	5	5	5	5	6	3	4	5	5	3
Volt	2	3
JA21	1	3
50+		1	4	2
BIJ1		1
LPF							8	26
LN								2
AOV										6
CD										3	1
U55+										1
Totoal	150	150	150	150	150	150	150	150	150	150	150
Ipkomst	78%	79%	82%	75%	75%	80%	80%	79%	73%	79%	80%

¹ 2023: PvdA + GL

² 1989-1998: CU = GPV+ RPF

Êestn Koamer

De zetelverdêlienge van de Êestn Koamer ziet er ezô uut:^[7]

Party	2023	2019	2015	2011	2007	2003	1999	1995	1991
BBB	16
PvdA ¹	14	6	8	14	14	19	15	14	16
GL ¹		8	4	5	4	5	8	4	4
VVD	10	12	13	16	14	15	19	23	12
CDA	6	9	12	11	21	23	20	19	27
D66	5	7	10	5	2	3	4	7	12
PVV	4	5	9	10
PvdD	3	3	2	1	1
SP	3	4	9	8	12	4	2	1
CU ²	3	4	3	2	4	2	4	2	2
JA21	3
SGP	2	2	2	1	2	2	2	2	2
FVD	2	12
Volt	2
50+	1	2	2	1
OPNL / OSF	1	1	1	1	1	1	1	1
LPF						1
AOV								2
Totoal	75	75	75	75	75	75	75	75	75

¹ 2023: PvdA + GL

² 1991-1995: CU = GPV+ RPF

Kabinettn

Hollandsche kabinettn sins 1945:^[8]

Kabinet	Joarn	Party	Party	Party	Party	Party
Schermerhorn-Drees	1945 – 1946	CDA (CHU, KVP) ¹		PvdA
Beel I	1946 – 1948	CDA (KVP)		PvdA
Drees I	1948 – 1951	CDA (CHU, KVP)		PvdA	VVD
Drees II	1951 – 1952	CDA (CHU, KVP)		PvdA	VVD
Drees III	1952 – 1956	CDA (ARP, CHU, KVP) ¹		PvdA
Drees IV	1956 – 1958	CDA (ARP, CHU, KVP)		PvdA
Beel II	1958 – 1959	CDA (ARP, CHU, KVP)
De Quay	1959 – 1963	CDA (ARP, CHU, KVP)			VVD
Marijnen	1963 – 1965	CDA (ARP, CHU, KVP)			VVD
Cals	1965 – 1966	CDA (ARP, KVP)		PvdA
Zijlstra	1966 – 1967	CDA (ARP, KVP)
De Jong	1967 – 1971	CDA (ARP, CHU, KVP)			VVD
Biesheuvel I	1971 – 1972	CDA (ARP, CHU, KVP)			VVD	DS'70
Biesheuvel II	1972 – 1973	CDA (ARP, CHU, KVP)			VVD
Den Uyl	1973 – 1977	CDA (ARP, KVP)	D66	PvdA		PPR
Van Agt I	1977 – 1981	CDA			VVD
Van Agt II	1981 – 1982	CDA	D66	PvdA
Van Agt III	1982 – 1982	CDA	D66
Lubbers I	1982 – 1986	CDA			VVD
Lubbers II	1986 – 1989	CDA			VVD
Lubbers III	1989 – 1994	CDA		PvdA
Kok I	1994 – 1998		D66	PvdA	VVD
Kok II	1998 – 2002		D66	PvdA	VVD
Balkenende I	2002 – 2003	CDA			VVD	LPF
Balkenende II	2003 – 2006	CDA	D66		VVD
Balkenende III	2006 – 2007	CDA			VVD
Balkenende IV	2007 – 2010	CDA		PvdA		CU
Rutte I	2010 – 2012	CDA			VVD	(PVV)
Rutte II	2012 – 2017			PvdA	VVD
Rutte III	2017 – 2022	CDA	D66		VVD	CU
Rutte IV	2022 – 2024	CDA	D66		VVD	CU
Schoof	2024 – nu				VVD	PVV, NSC, BBB

¹ ARP, CHU en KVP zyn de vôorlopers van 't CDA.

Premiers

Êestn ministers sins 1945:^[9]

Premier	Party	Termyn	Joarn
Wim Schermerhorn	VDB / PvdA	1945 – 1946	1
Louis Beel	KVP	1946 – 1948	2
Willem Drees	PvdA	1948 – 1958	10
Louis Beel	KVP	1958 – 1959	1
Jan de Quay	KVP	1959 – 1963	4
Victor Marijnen	KVP	1963 – 1965	2
Jo Cals	KVP	1965 – 1966	1
Jelle Zijlstra	ARP	1966 – 1967	1
Piet de Jong	KVP	1967 – 1971	4
Barend Biesheuvel	ARP	1971 – 1973	2
Joop den Uyl	PvdA	1973 – 1977	4
Dries van Agt	CDA	1977 – 1982	5
Ruud Lubbers	CDA	1982 – 1994	12
Wim Kok	PvdA	1994 – 2002	8
Jan Peter Balkenende	CDA	2002 – 2010	8
Mark Rutte	VVD	2010 – 2024	14
Dick Schoof	/	2024 – nu	0

Cultuur

Kunst

D' Ollandsche schilderkunst wordt verteegnwoordigd deur e grôot dêel mêesters. De bloeiperiode was in de goudn zeevntienste êeuwe mè schilders lik Rembrandt, Johannes Vermeer, Frans Hals en Jan Steen. Ook 't werk van de postimpressionistische schilder Vincent van Gogh is achter zyn dôod weireldbekend gekommn. Uut den êestn elt van de twientigste êeuwe dateert d' abstracte kunst van Piet Mondriaan. In 1948 wierd de kunstverênigienge Cobra ipgericht, mè leedn lik de Belg Pierre Alechinsky, de Deenn Asger Jorn en Carl-Henning Pedersen en de Hollanders Karel Appel, Constant en Corneille.^[10]

De bekendste verteegnwoordigers van d' Ollandsche literateure van de Goudn Êeuwe zyn Joost van den Vondel en Pieter Corneliszoon Hooft. In de neegntienste êeuwe beschrêef en bekritiseerde Multatuli de situoatie in Indonesië in zijn werk Max Havelaar. Louis Couperus was êen van d' êeste Ollandsche verteegnwoordigers van 't naturalisme. In de literateure van achter den oorloge wordt er geklapt van de grôte drie, verwyzend noa Willem Frederik Hermans, Harry Mulisch en Gerard Reve.

Cultureel en nateurlik erfgoed

Belangryke musea in Olland zyn 't Ryksmuseum Amsterdam, Van Gogh Museum, Mauritsuus, Museum Boijmans Van Beuningen, Paleis Het Loo en 't Kröller-Müller Museum.

't Nateurlik erfgoed van Olland bestoat vor e grôot dêel uut 't vlak nat landschap mè riviern, polders en meulens. De nateure in Olland is sterk beïnvloed deur de mens. Bekende vôorbeeldn zyn de Zuuderzêewerkn en de Deltawerkn. Belangryke nateurgebiedn zyn de Veluwe, de Waddneilandn, de Biesbosch en 't blommnpark de Keukenhof. Holland es vrêe gekend vo zyn tulpn: d'Hollanders zyn vrêe bedreevn in 't kwêekn van blommn.

Vervoer

Juuste gelik in België: e masse ottoroutn en stroatn (ol t'hope, voe 116.500 kilomeiters), e spôornetwerk (t'hope 2808 kilomeiters) en e vliegpling: Schiphol.

À propos; 't moe wel gezeid zyn dat de wegen agunter van vêel betere kwaliteit zyn dan ier in België. Azo oal'n ze e propere 6.4 ip 7 (België: 4.4 ip 7) en kom'n z' ip d' êerste plekke in Europa.

D'Hollanders zyn zot van vélo's: z'ein 't weireldrecor van vélo's per inweuner.

Vele stoaties in Holland zyn styf specioal: lank en smol. Ip ieder perroeng stoppn der geweunlik drie trings achterêen. De trings moen ton wel à peu près t'hôpe toekommn en anzettn; de minste vertroagienge van êen van die trings en hêel 't boelke es in vertroagienge.

60 % van d' Hollandse oto's riedt olle doagen ip de route tussen Breda en Amsterdam. Resultoat: ne serieuzen traffiek van gemiddeld 300 kilomeiters ipstoppieng per dag (ciefers uut 2006), mêer dan 't dubbele van wuk da me ier en in België.

Sport

Voetbol is 'n belangrykstn sport. Peis mor an Ajax, PSV en Feyenoord. Oek populair is schatsn, zowel buutn (Elfstedentocht, at 't styf vriest) of binn. D' Hollanders zyn oek goed in vélokoerse, hockey en volleybol.

Referensjes

↑ ^1,0 ^1,1 Statistieken Nederland, AlleCijfers
↑ Bevolking op eerste van de maand; geslacht, leeftijd, migratieachtergrond, StatLine - CBS
↑ Bevolkingsatlas van Nederland, p. 29
↑ De volkstellingen in België sinds 1830, Statbel
↑ Zetelverdeling in de Tweede Kamer 1946-nu, nlverkiezingen
↑ Uitslagen Tweede Kamer 2023, NOS
↑ Zetelverdeling in de Eerste Kamer 1917-nu, nlverkiezingen
↑ Kabinetten sinds 1945, Rijksoverheid
↑ Alle premiers van Nederland, Historiek
↑ Cobra Museum cobra-museum.nl (gearchivêerd)

Externe koppeliengn

Mêer ofbeeldiengn die ier by passn ku je vien ip Holland ip Wikimedia Commons.

{{{ofb_links}}}	Europese Unie (EU)		{{{ofb_groot}}}
België \| Bulgareye \| Cyprus \| Denemarkn \| Duutsland \| Estland \| Finland \| Grieknland \| Holland \| Hongareye \| Ierland \| Itoalië \| Kroatië \| Letland \| Litouwn \| Luxemburg \| Malta \| Ôostnryk \| Pooln \| Portugal \| Roemenië \| Slovakeye \| Slovenië \| Spanje \| Tsjechië \| Vrankryk \| Zweedn			{{{ofb_groot}}}

{{{ofb_links}}}	Landn in Europa	{{{ofb_rechts}}}	{{{ofb_groot}}}
Albanië • Andorra • Armenië • Azerbeidzjan • België • Bosnië-Herzegovina • Bulgareye • Cyprus • Denemarkn • Duutsland • Estland • Finland • Georgië • Grieknland • Holland • Hongareye • Ierland • Itoalië • Kazachstan • Kosovo • Kroatië • Letland • Liechtnstein • Litouwn • Luxemburg • Malta • Moldoavië • Monaco • Montenegro • Noord-Macedonië • Nôorweegn • Oekraïne • Ôostnryk • Pooln • Portugal • Roemenië • Rusland • San Marino • Servië • Slovakeye • Slovenië • Spanje • Tsjechië • Turkeye • Vaticoanstad • Verênigd Keunienkryk • Vrankryk • Wit-Rusland • Ysland • Zweedn • Zwitserland			{{{ofb_groot}}}

[ipp-1] 1,0 ^1,1 Statistieken Nederland, AlleCijfers

[2] Bevolking op eerste van de maand; geslacht, leeftijd, migratieachtergrond, StatLine - CBS

[3] Bevolkingsatlas van Nederland, p. 29

[4] De volkstellingen in België sinds 1830, Statbel

[5] Zetelverdeling in de Tweede Kamer 1946-nu, nlverkiezingen

[6] Uitslagen Tweede Kamer 2023, NOS

[7] Zetelverdeling in de Eerste Kamer 1917-nu, nlverkiezingen

[8] Kabinetten sinds 1945, Rijksoverheid

[9] Alle premiers van Nederland, Historiek

[10] Cobra Museum cobra-museum.nl (gearchivêerd)

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]