Naar inhoud springen

Doeglas

Van Wikipedia
Doeglas
Pseudotsuga menziesii var. menziesii in Anacortes Community Forest Lands, Stoat Washington, USA.
Pseudotsuga menziesii var. menziesii in Anacortes Community Forest Lands, Stoat Washington, USA.
Taxonomische indêlienge
Ryk:Plantae (Plantn)
Ounderryk:Embryophyta (Landplantn)
Stamme:Pinophyta (Konifeern)
Klasse:Pinopsida
Orde:Pinales
Familie:Pinaceae (Pynboomachtign)
geslacht
Pseudotsuga
Carrière, 1867

Doeglas (Pseudotsuga) [1] is e geslacht van altydgroene konifeereboomn uut de famielje van de pynboomachtign . Ze wordn ook verkêerdlik doeglas-denn, doeglas-sparrn of Oregon-pynn genoamd. De geweune doeglas (Pseudotsuga menziesii) is wydverspreid in westlik Nôord-Amerika en is e belangryke bronne vo timmr-oet. Oovre 't antal sôortn istr veele betwistienge, mo twêe sôortn in westlik Nôord-Amerika en twêe toe vier sôortn in ôostlik Oazje wordn algemêen êrkend [2][3]. Neegtiende-eewsche plantkundign adn probleemn mê 't klasseern van de doeglasn, vo de glyknissn die dr zyn mê verschillnd andre konifeern die beetre gekend woarn in die tyd. Ze zyn by tyd en wyle geklasseerd gewist by Pinus, Picea, Abies, Tsuga, en zeifs by Sequoia. Vor undre duudlik verschillnde keegles wierdn de doeglasn ip 't ende geplatst in 't niew geslacht Pseudotsuga (tgêen betêeknt volsche tsuga) deur de Fransche plantkundige Elie-Abel Carrière in 1867. De noame wordt somtyds ook mêt e striptje geschreevn lik Pseudo-tsuga.

Noame

[bewerkn | brontekst bewerken]

De algemêen gebruukte noame doeglas êert David Douglas, de Schotsche plantkundige die vo 't êest Pseudotsuga menziesii kwikte in Scone Palace in 1827 . David Douglas is gekend vo veele konifeern uut Nôord-Amerika oovregebrocht 't ên nor Europa [4].

Beschryvienge

[bewerkn | brontekst bewerken]
Zoadkeegle van e kuste-doeglas, van e boom die gekwikt is uut de zoadkolleksje van David Douglas.

Doeglasn zyn middlgrôote toe uutzoenderlik grôote altydgroene boomn, 20–120 m ooge (aloewêl dat allêene mo de kust-doeglas zukke grôote oogte kan bereikn) [5]. De bloarn zyn plat, zochte lynvormig, 2–4 cm lank, in 't algemêen glyknd ip deeze van de denn, allêenstoande vôornkommnde iddre of in bundls; ze omriengn volledig de takn, tgêene kan nuttig zyn vo de sôortn 't êrkenn. De vrowlikke keegles angn no beneen, mê bluuvnde schubbn (in teegnstellienge mê de denn) en zyn gekenmerkt deur e lank trietandig schutblad da verre uutstikt oendre iedre schubbe ('t glykt ip den achtrste ruggekant van e muus mê twêe pootn en e steirt).

De kuste-doeglas êt ook oogtn bereikt van 120 m. Da was de geschatte oogte van de grotste konifeere ôojt goe beschreevn, de "Mineroal-boom", gemeetn in 1924 deur Dr. Richard E. McArdle [6], vroegre chef van de Bosdienst van de U.S.A.[7]. Den inoed van die boom bedroeg 515 kubieke meetrs. 't Grotste leevnde individu is de Brummitt-doeglas in Coos County, Oregon, 99,4 meetrs ooge [8]. Allêene mo Sequoia sempervirens [9] en Eucalyptus regnans bereikn grotr oogtn vôgns de teegnwôordige kennisse van leevnde boomn. In Quinault, Washington, is e hêele verzoamlienge gevoenn van de grotste doeglasn in êen gebied. De Quinault-reegnbusschn êrbergn de eeste van de tien grotste gekende doeglasn.

In 2009 woarn de grotste gekende doeglasn in de weirld, vôgns inoed [10] :

Red Creek Tree (Red Creek, SW British Columbia) 349 m3
Queets Fir (Queets River Valley-Olympic National Park) 332 m3
Tichipawa (Quinault Lake Rain Forest-Olympic National Park) 308 m3
Rex (Quinault Lake Rain Forest-Olympic National Park) 290 m3
Ol' Jed (Jedediah Smith Redwoods State Park) 284 m3

Sôortn en varjeteitn

[bewerkn | brontekst bewerken]
Twygn van e kuste-doeglas.
Twygn van e Rotsgebergte-doeglas.

Verre de best gekende, en mêest verspreide nôordamerikoansche sôorte is de geweune doeglas (Pseudotsuga menziesii), e taksonoomiesch ingewikklde sôorte [11] verdêeld in twêe ooft-varjeteitn (beschowd lik ofzoenderlikke sôortn of oendresôortn deur sommigte plantkundign) : kuste-doeglas of groene doeglas; en Rotsgebergte-doeglas of binneland-doeglas, in 't westlik binneland van 't kontinent. Vôgns sommigte plantkundign strekt 't areoal van de Rotsgebergte-doeglas êm uut no 't Zuudn in Mexico vor al de Mexikoansche doeglas-popuuloasjes in te sluutn [12], oewel da andre verschillnde ofzoenderlikke sôortn ên vôorngesteld in Mexico [13][14][15] en veele varjeteitn in de Verênigde Stoatn. Morfologiesche en geneetiesche gegevns geevn den indruk da de Meksikoansche doeglasn woarschynlik zoe moetn beschowd wordn lik e verschillnde varjeteit van P. menziesii[16][17][18].

Al d'andre sôortn ên e beperkt areoal en zyn weinig gekend buutn undre respektievlik inêemsch weungebied, woa da ze dikkrs zeldzoam zyn mê versnipprd vôorkommn in gemienglde busschn; ziedre ên allemalle 'n oengunstige toestand van beoed. De taxonomie van d' oazjoatiesche doeglasn stoa nog oendre diskuusje [19], mo de mêest recente taxonomiesche stuudjes anveirdn vier sôortn : drie uut China en drie uut Japan [2][3]. De drie Chineesche sôortn ên noagelank beschowd gewist lik varjeteitn van Pseudotsuga sinensis[20] of ipgesplist in bykommnde sôortn en varjeteitn [21]. Vôgns de têegnwôordige ipvattiengn wordt de Chineesche sôorte oendreverdêeld in twêe varjeteitn : var. sinensis en var. wilsoniana.

Nôord-Amerika

[bewerkn | brontekst bewerken]
  • Pseudotsuga macrocarpa (Vasey) Mayr – Grôotkeeglige doeglas - zuudlik Californië
  • Pseudotsuga menziesii (Mirb.) Franco - westlik Noord-Amerika van Alaska toe Oaxaca
    • Pseudotsuga menziesii var. glauca (Beissn.) Franco – Rotsgebergte-doeglas
    • Pseudotsuga menziesii var. menziesii; Kuste-doeglas
    • Pseudotsuga lindleyana (Roezl) Carrière – Mexikoansche doeglas

Oazje

[bewerkn | brontekst bewerken]
  • Pseudotsuga brevifolia W.C.Cheng & L.K.Fu – Kortnoaldige doeglas
  • Pseudotsuga forrestii Craib – Junnan-doeglas
  • Pseudotsuga japonica (Shiras.) Beissn. – Japansche doeglas
  • Pseudotsuga sinensis Dode – Chineesche doeglas
    • Pseudotsuga sinensis var. sinensis
    • Pseudotsuga sinensis var. wilsoniana – Tajwaneesche doeglas

Eksterne koppliengn

[bewerkn | brontekst bewerken]
Wikimedia Commons

Verwyziengn

[bewerkn | brontekst bewerken]

<references>

  1. ↑ Sunset Western Garden Book, 1995:606–607
  2. ↑ 2,0 2,1 (en) Flora of China: Pseudotsuga.
  3. ↑ 3,0 3,1 (en) The Gymnosperm Database: Pseudotsuga.
  4. ↑ (en) E. L. 1953 : Check List of native and naturalized trees of the United States (including Alaska), USDA Agricultural Handbook, U.S. Department of Agriculture, Washington D.C.
  5. ↑ (en) Carder Al 1995 : Forest Giants of the World Past and Present ,pages 3–4.
  6. ↑ (en) Forest Giants of the World Past and Present by Al Carder 1995, pg. 3-4.
  7. ↑ (en) Richard McArdle Bio, USFS History, Forest History Society (Foresthistory.org)
  8. ↑ (en) Gymnosperm Database: Pseudotsuga menziesii var. menziesii (2006)
  9. ↑ (en) Sequoia sempervirens (The Gymnosperm Database).
  10. ↑ (en) Van Pelt Robert 2001 : Forest Giants of the Pacific Coast, University of Washington Press, p. 44, ISBN 0-295-98140-7
  11. ↑ (en) Peng, Li & W. T. Adams 1989 : Rangewide patterns of allozyme variation in Douglas-fir, Canad. J. Forest Res., 19/2, pages 149–161-022
  12. ↑ (en) Little E.L. 1952 : The genus Pseudotsuga (Douglas-fir) in North America, Leafl. Western Botany, 6, p. 181–198
  13. ↑ (fr) Flous F. 1934 : Deux espèces nouvelles de Pseudotsuga Américains, Bulletin de la Société d'histoire naturelle de Toulouse, 66, p. 211–224
  14. ↑ (fr) Flous F. 1934 : Diagnoses d'espèces et variétés nouvelles de Pseudotsuga Américains, Bulletin de la Société d'histoire naturelle de Toulouse, 66, p. 329–346
  15. ↑ Martínez M. 1949 : Las Pseudotsugas de México, Anales del Instituto de Biología, 20, p. 129–184
  16. ↑ (en) Earle C.J. The Gymosperm Database: Pseudotsuga lindleyana
  17. ↑ (en) Reyes-Hernández VJ; Vargas-Hernández JJ; López-Upton J; Vaquera-Huerta H 2006 : Phenotypic similarity among Mexican populations of Pseudotsuga Carr, Agrociencia, 40/4, p. 545–556
  18. ↑ (en) Gugger, Paul F.; González-Rodríguez, Antonio, Rodríguez-Correa, Hernando, Sugita, Shinya, Cavender-Bares, Jeannine 2011 : Southward Pleistocene migration of Douglas-fir into Mexico: phylogeography, ecological niche modeling, and conservation of 'rear edge' populations, New Phytologist, 189/4, p. 1185–1199
  19. ↑ (en) Gernandt D.S. & Liston, A. 1999 : Internal transcribed spacer region evolution in Larix and Pseudotsuga (Pinaceae), American Journal of Botany, 86/5, p. 711–723
  20. ↑ (en) Farjon A. 1990 : Pinaceae: drawings and descriptions of the genera Abies, Cedrus, Pseudolarix, Keteleeria, Nothotsuga, Tsuga, Cathaya, Pseudotsuga, Larix and Picea, Koeltz Scientific Books, Königstein
  21. ↑ (en) GRIN Species Records of Pseudotsuga, Germplasm Resources Information Network, United States Department of Agriculture.
Overgenomen van "https://vls.wikipedia.org/w/index.php?title=Doeglas&oldid=309839"