Frans Jozef I van Ôostnryk

Krônienge van Frans Jozef met Elisabeth Amalie in de Matthiaskerke in Budapest

Frans Jozef I (Schloss Schönbrunn Weenn, 18 ogustus 1830 – Weenn, 21 november 1916), van ’t Huus Habsburg-Lotharingen, was e zeune van Frans Karel van Ôostnryk, e joungere broere van keizer Ferdinand I. Frans Jozef is bekend by veel menschn deur de filmtrilogie Sissi over ‘t huwelik me zyn nichte Elisabeth Amalie in Beieren, die Sisi genoemd wierd.

Je volgde zyn nounkel Ferdinand ip als keizer van Ôostnryk en apostolische keunienk van Hongareye. In ’t revoluusjejoar 1848 haan ze Ferdinand ofgezet. Ferdinand zyn joungere broere, Frans Karel, zag of van de trône ounder zwoarn druk van zyn vrouwe Sophie van Beiern. Azo kwam under 18-joarign oudste zeune ip de trône.

Frans Jozef droeg ook nog veel andere titels lik keunienk van Boheemn, van Dalmatië, Krowoasje, Slavonië, Galicië en keunienk van Jeruzalem. Je was ook aartshertog van Ôostnryk, grôothertog van Toscane en Krakow…

Den 8ste juni 1867, ’t joar van ‘t begun van de dubbelmonarchie Ôostnryk-Hongareye, wierd ie gekrôond in de Matthiaskerke in Budapest.

Vrouwe en jounges

O Frans Jozef 23 joar oud was ha zyn moeder Sophie e goeie trouwkandidoate vor hem gevoundn, Helene, de dochter van heur zuster Ludovika van Beiern en heur vint hertog Maximiliaan Jozef in Beiern. Helene, die 19 joar oud was, kwam met heur moeder en heur jounger zusje Elisabeth (Sisi) tegoare in Ischl (nu Bad Ischl) in Ôostnryk, woa da Frans Jozef zyn 24ste verjoardag vierde. Mo Frans Jozef ha mêer oge vo ‘t 15-joarig zusje en algouwe woarn ze verloofd. Zes moandn loater trouwdn ze in Weenn.

Frans Jozef en Elisabeth haan vier jounges:

• Sophie Frederika Dorothea (1855-1857)
• Gisela Louise Marie (1856-1932), getrouwd me prins Leopold van Beiern
• Rudolf (1858-1889), krôonprins, getrouwd me prinsesse Stefanie van België
• Marie Valerie (1868-1924), getrouwd me Frans Salvator, klêenzeune van Leopold II van Toscane

Zyn teegnsloagn

Frans Jozef kende styf vele teegnsloagn in zyn leevn:

• In 1857 stierf zyn êeste dochtertje an heur twi joar an de moazels.
• In 1867 is zyn broere Maximiliaan gefusilleerd in Mexico. Je was keizer van Mexico en getrouwd me Charlotte van België, dochter van Leopold I.
• In 1889 he zyn dertigjoarige zeune Rudolf hem gezelfmôord.
• In 1896 stierf zyn andere broere en trôonipvolger Karel Lodewyk
• In 1897 blêef Sophie, de joungste zuster van zyn vrouwe, in de brand van de Bazar de la Charité in Parys. Heur nichtje Elisabeth Gabriele in Beiern en prins Albert, de loatere keunienk Albert I van België kwoamn e koppel ip heur begroavienge.
• In 1898 is zyn vrouwe Sisi vermôord deur den anarchist Luigi Lucheni.
• In 1914 wierd de deur hem angesteldn trôonipvolger, Frans Ferdinand, zeune van zyn broere Karel Lodewyk, vermôord in Sarajevo. Die môord was êen van d'anleidiengn vo ’t begun van den Êestn Weireldoorloge.

Frans Ferdinand zyn broere, Otto Frans, was de voader van Karel I, die Frans Jozef uutendelik ipvolgde.

Mêer ofbeeldiengn die ier by passn ku je vien ip Frans Jozef I ip Wikimedia Commons.