Maniërisme

Maniërisme is den term vor e kunststromienge die ountstound in Itoalië binst de 16ste eeuwe. ’t Was e voortzettienge van de Renaissance en vormde den overgank no de Barok.

De Renaissance wordt ounderverdêeld in:

Vroegrenaissance (1420–1500)
Hoogrenaissance (1500–1530)
Maniërisme (1530–1600)

Achter 1520 begostn d'r mêer en mêer kunstenoars te breekn met ’t classicisme van d’Hoogrenaissance. Ze wildn e mêer persôonlikke, expressievn styl creëren. Ze pastn de klassieke elementn, vormn, moatn en proportieschema’s ip ‘n eign maniere toe in under werk. En in teegnstellienge tout de kunstenoars van de Renaissance, die under an de klassieke regels hieldn, brochtn de maniëristn under ideeën en emoties mêer tout uutdrukkienge.

Den eeste kunstenoare die de nieuwe richtienge angaf was Michelangelo en ôok Rafaël en Titiaan.

Michelangelo was binst z’n lank leevn de genioaln vertolker van wa dat er leefdeg' in dien tyd. De kunstenoars van de volgende generoatie richtegn under no de maniera di Michelangelo, ’t hoogst bereikboar ideoal. Vandoar den term ‘maniërisme’.

Oloewel da Michelangelo mo stierf in 1564 en Titiaan in 1576 wordn ze toch tout d'Hoogrenaissance gerekend.

Tydsgêest

De Renaissance was vôortgekommn uut e gêest van optimisme en vertrouwn in de meugelikeedn van de mens. Die gêest veranderde in ’t begun van de 16ste eeuwe deur de politieke spanniengn tusschn Frankryk en Spanje over d'heerschappye van Nôord-Itoalië.

In 1525 verloor Frans I van Frankryk de de slag by Pavia van Karel V, die nu de macht had over Nôord-Itoalië en de religieuze probleemn van de Reformoatie meebrocht. ’t Gevolg was e grôte veranderienge ip artistiek gebied en ’t klassiek evenwicht makte platse vo drama en ounrust in de kunst. Achter de plunderienge van Rome in 1527, verspreidde 't maniërisme hem over hêel Itoalië omdat de kunstenoars gevlucht woarn.

Kenmerkn

De kenmerkn van ‘t Maniërisme zyn: overdryvienge van ’t bewegingsspel, ipvollend langgerekte figeurn, disproportionerienge, gecomplikeerde composities en houdiengn, w.o. de gedroaide pose (figura serpentinata), voyeuristische seksuele scènes en ounrealistisch kleurgebruuk.

Typische Maniëristn

Typische maniëristn zyn: Agnolo Bronzino, Pontormo, Rosso Fiorentino, Alessandro Allori, Parmigianino, Francesco Primaticcio, Nicolò dell'Abate, Tintoretto, Domenikos Theotokopoulos (El Greco genoemd), en de beeldhouwers Benvenuto Cellini en Giovanni da Bologna.

De Schole van Fontainebleau

De vôorgangers van Frans I van Frankryk, Karel VIII en Lodewijk XII, han deur d’Italioansche Oorloogn veel in Itoalië gezeetn en doadeure d’ountwikkelienge van de Renaissance meegemakt. Mo 't was ounder de regerienge van Frans I dat d'êeste schole van Fontainebleau ountstound en dat de culturele ountwikkelienge van Frankryk in e strôomversnellienge kwam.

In 1530 wierd Rosso Fiorentino, ip anbevelienge van z'n vriend Pietro Aretino en verzekers van z’n mêester Andrea del Sarto, angesteld deur Frans I, vo de schilderwerkn te leidn. Je most met e groep Fransche en Italioansche kunstenoars de Galerie François I in ‘t kastêel van Fontainebleau decoreern. Den ipvolger van il Rosso was Francesco Primaticcio, e lêerlink van Parmigianino.

De Fransche kunstenoars begostn ôok maniëristisch te schildern, lik Jean Cousin en Antoine Caron, die in dienst stound van Catharina de' Medici. Den beeldouwer Germain Pilon was ôok in dienst by heur en ’t marmern monument, de drie Gratiën, is ’t mêest maniëristisch werk dat ’n makte.

Vlamsche maniëristn

Deur under ipvollenden andacht vo ’t ornament en de decoratieve omkoaderienge krêegn d’eeste Vlamsche schilders die under werkn me renaissance-elementn verryktn, de noame Vlamsche maniëristn. Enigte voorbeeldn zyn: Jan Provoost, Lanceloot Blondeel, en Pieter Pourbus, van wien dan d'r schilderyen te zien zyn in ‘t Groeningemuseum in Brugge.

Maniëristn ten noordn van d'Alpn

Den term wordt ôok gebruukt vor ol de kunstenoars, ten noordn van d'Alpn, die Renaissance-elementn in under kunst verwerktn. vb: de Haarlemse Maniëristn Hendrick Goltzius, Cornelis van Haarlem en Karel Van Mander, die em in Haarlem gevestigd had.