Sonnêtn an Orfeus

Van Wikipedia
De "Sonnêtn an Orfeus" : kafte en tekste.

De Sonnêtn an Orfeus (Die Sonette an Orpheus: Geschrieben als ein Grab-Mal für Wera Ouckama Knoop - [De sonnêtn an Orfeus: Geeschreevn lik e Monument vo Wera Ouckama Knoop]) zyn e bundle van 55 sonnêtn geschreevn in 1922 deur de Bohêemsche-Ôostnryksche dichtre Rainer Maria Rilke (1875–1926). 't Wierd den êeste kêe uutgegeevn 't vôgnd joar. Rilke, die "weirldwyd êrkend is lik êen van de mêest lyriesch-intensche duutstoalige dichtrs" [1] schrêef de cyclus ip drie weekn tyd binst datn vôgns êmzeive e "wilde scheppnde storm" oendregienk [2]. Oendre den indruk van 't niews van de dôod van Wera Ouckama Knoop (1900–1919), e vriendinne van Rilke zyn dochtre Ruth, wydde y 't dichtwerk lik e grafstêen ter êrinnerienge an eur [3].

In dy tyd, in februoari 1922, a Rilke zyn werk vultôojd oovre zyn diep filozoofiesche en mystieke verzoamlienge van tien gedichtn mê tietle "Duineser Elegien" woa datn tien joar an gewerkt ad. De "Sonnêtn an Orfeus" en de "Duineser Elegien" zyn bekeekn lik Rilke zyn mêestrewerk en d' oogste uutdrukkienge van zyn kunde [1].

Geschiednisse van t' schryvn en uutgeevn[bewerkn | brontekst bewerken]

Kastêel van Muzot en de "wilde scheppnde storm"[bewerkn | brontekst bewerken]

Gedeurnde 't grotste dêel van de joarn 1910 ê Rilke geleen van e serjeuze inzienkienge, woadeure datn nie koste schryvn. Y was zyn "Duineser Elegien" begost in 1912, en vultôojde stikn drvan in 1913 en 1915, vôo gedwoengn te zyn toe stilte deur e gêestlik oeneevnwicht da verôorzakt was deur de gebeurtnissn van den Êestn Weireldoorloge en zyn korte dienst by 't Ôostnryks-Oengoars leegre [4]. Allêene mor in 1920 wastn weer in stoat vor êm te zettn ip de vultôojienge van d' "Elegien". Echtre, vo de vôgnde twi joar was zyn gêest uut den oak en kostn doadeure nie schryvn.

In 1921, verblêef Rilke in Zwitserland, mê d' intênsje van êm oendre te dompln in de Fransche kultuure by Genève en e platse te vienn vo dr te bluuvn weunn [3]. In die tyd adn e romantiesche reloasje mê Baladine Klossowska. Ip uutnôodigienge van Werner Reinhart, veruusde Rilke no 't Kastêel van Muzot, e dertiende-êews buutnverblyf woa datr gin goaze of illetriek was, geleegn by Veyras, Rhone-Vallei, Zwitserland [3]. Reinhart, e Zwitsersche kommersant en liefêbbre-klarinêtiest, gebruukte zyn fortuun vor e wêldoenre te zyn vo veele 20-ste êewsche schryvrs en tôondichtrs. Y verwierf Muzot vo Rilke doa vo niks te loatn weunn en êm mê ze werk te loatn bizzig zyn [3]. Rilke en Klossowska veruusdn doa notoe in juli 1921 en gedeurnde de êrfst vertoalde Rilke geschriftn van Paul Valéry en Michelangelo in 't Duuts [3].

Mê 't niews van de dôod van de vriendinne van zyn dochtre, Wera Knoop, was Rilke begêestrd vo 't scheppn van 't werk "Sonnêtn an Orfeus" [3]. In e poar doagn, tusschn 2 februoarie en 5 februoarie 1922, adn 't êeste dêel vultôojd, mê 26 sonnêtn. Vo de poar vôgnde doagn, richtn êm ip de "Duineser Elegien", de deeze vultôojnd 's oavns den 11stn februoarie. Rechtuut noadien giengtn vôort mê de "Sonnêtn" en vultôojde 't vôgnd dêel van 29 sonnêtn in mindre of twêe weekn. In brievn an zyn moatn duudde Rilke die tydspanne van drie weekn an lik e "wilde scheppnde storm" [2]. Rilke beschowde de twêe verzoamliengn lik "teglyk geboorn" [2][5]. An zyn vroegre minnoaresse Lou Andreas-Salomé schryvnd ip 11 februoari, beschreef y die tydspanne lik "...e grenzelôoze storm, e wervlewiend van de gêest, en wa datr ook van binn is in myn, lik weefsl of vliezn, geroamte, 't krakte allemalle en 't plôojde. Gin gedachte an eetn"[3][6].

Dweisdeure de "Sonnêtn", verschynt Wera in reeglmoatige verwyziengn nor eur, zowêl rechstreeks woa datn eur noamt lik oenrechstreeks deur middl van e "danseresse" of de mythiesche roep nor Eurydice. Loatre schrêef Rilke no de moedre van 't joenk meistje stellnde da Wera eur geest êm "dwoenk en vôortdrêef" van te schryvn [7][8].

Vorm en styl[bewerkn | brontekst bewerken]

De Sonnêtn[bewerkn | brontekst bewerken]

Dr zyn 55 sonnêtn in de verzoamlienge, verdêeld in twêe seksjes: de êestn van 26 en de twiddn van 29. De sonnêtn vôgn e bepoalde goeste mo z' ên veele verschillnde vormn.

Al de sonnêtn zyn soamngesteld uut twêe kwatrienn en twêe tercêtn.

Êeste sonnet : Doa rêestr e boom[bewerkn | brontekst bewerken]

Kastêel van Muzot in Veyras, Zwitserland, woada Rilke de "Sonnêtn an Orfeus" schrêef en de "Duineser Elegien" vulttôojde in e "wilde scheppnde storm" gedeurnde drie weekn in februoarie 1922.
Orfeus ip e mozaïek.
Ôorsproenklyke tekste [9] West-Vlamsche "êrdichtienge" [10]

Da stieg ein Baum. O reine Übersteigung!
O Orpheus singt! O hoher Baum im Ohr.
Und alles schwieg. Doch selbst in der verschweigung
ging neuer Anfang, Wink und Wandlung vor.

Tiere aus Stille drangen aus dem klaren
gelösten wald von Lager und Genist;
und da ergab sich, daß sie nicht aus List
und nicht aus Angst in sich so leise waren,

sondern aus Hören. Brüllen, Schrei, Geröhr
schien klein in ihren Herzen. Und wo eben
kaum eine Hütte war, dies zu empfangen,

ein Unterschlupf aus dunkelstem Verlangen
mit einem Zugang, dessen Pfosten beben, -
da schufst du ihnen Tempel im Gehör.

Doa rêestr e boom. Zuuvre oovrestygienge!
Orfeus ziengt! O ooge boom die j' ôort.
En alles zwêeg. Mo zeifs in die verzwygienge
begostr verandrienge, têekn, niew wôord.

Bêestn van stilte droengn no de kloarn
vanuut plekkn woa gin mens van wiste.
En doa gebeurde 't da zydre nie uut liste
en nie uut angste muuzestille woarn

mor allêene vo t' ôorn. Gebrul of gejank
schêen weg uut 't êrte . En doa stoat
mê moejte 'n utje vo da t' oentvangn,

e beschuttienge van doenkr verlangn
mê 'n ingank woavan 't oetewerk vergoat.
Doa schiepj gy e temple vo de zank.

Eksterne koppliengn[bewerkn | brontekst bewerken]

Verwyziengn[bewerkn | brontekst bewerken]

<references>

  1. ↑ 1,0 1,1 (en) Biography: Rainer Maria Rilke 1875–1926 on the Poetry Foundation website. Retrieved 2 February 2013.
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 (en) Polikoff, Daniel Joseph 2011 : In the Image of Orpheus Rilke: a Soul History, Wilmette, Chiron Publications, Illinois, p. 585-588.
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 3,5 3,6 (en) Freedman, Ralph 1998 : Life of a Poet: Rainer Maria Rilke, Evanston, Northwestern University Press, Illinois
  4. ↑ (en) Gass, William H. 1999 : Reading Rilke: Reflections on the Problems of Translation, Alfred A. Knopf, New-York
  5. ↑ Rilke to Witold Hulewicz (13 November 1925) in Rilke, Rainer Maria. Briefe aus Muzot: 1921 bis 1926 (Leipzig: Inser-Verlag, 1937), 335-338. "The Elegies and The Sonnets support each other reciprocally, and I see it as an endless blessing that I, with the same breath, was able to fill both sails: the small, rust-colored sail of the sonnets and the great white canvas of the Elegies."
  6. ↑ (en) Rilke an Lou Andreas-Salomé (11 February 1922) in Rilke, Rainer Maria and Andreas-Salomé, Lou. Briefwechsel (Insel, 1952), 464.
  7. ↑ (en) Sword, Helen 1995 : Engendering Inspiration: Visionary Strategies in Rilke, Lawrence, and H.D, University of Michigan Press, Ann Arbor, Michigan, p. 68-70.
  8. ↑ Rilke to Gertrud Ouckama Knoop (20 April 1923) in Rilke, Rainer Maria 1937 : Briefe aus Muzot: 1921 bis 1926, Insel-Verlag, Leipzig
  9. ↑ Die Sonette an Orpheus (Wikisource).
  10. ↑ geschuufld deur e busveugle
Overgenomen van "https://vls.wikipedia.org/w/index.php?title=Sonnêtn_an_Orfeus&oldid=314065"