Ipper-Lotharingen

Ipper-Lotharingen (Lotharingia superior) was 't zudelik stik van 't hertogdom Lotharingen, achter da 't in 959 gesplitst wierd. Neder-Lotharingen (Lotharingia inferior) was 't nôordelik stik.

Van 1047 kwamt de Fransche noame Lorraine in gebruuk ounder d’hertoogn van den Elzas.

't Hertogdom Ipper-Lotharingen bestound uut de nôordôostelikke Fransche regio Lorraine van nu, mè nog stikkn van modern Luxemburg en Duutsland derby. De belangrykste steedn woarn Metz, Verdun en Nancy.

't Hertogdom blêef bestoan tout da 't in 1766 g’annexeerd wierd deur Frankryk en e Fransche provinsje kwam.

Geschiedenisse

't Hertogdom Lotharingen was oorsproundelik e stamhertogdom ounder 't Karoliengisch keunienkryk Lotharingen, da tusschn West- en Oost-Francië lag. De keuniengn van West- en Oost-Francië hen der lange vôorn gevochtn.

In 870, by ‘t verdrag van Meerssen, krêeg Lodewyk den Duuts van Oost-Francië 't ôostelik stik, en Karel de Kletsn van West-Francië 't westelik stik. In 880, by ‘t Verdrag van Ribemont, kwam ’t stik da by West-Francië gekommn was nu ook by Oost-Francië, en Lodewyk de Joungn van Oost-Francië krêeg hêel Lotharingen.

Lodewyk et Kiend, den ênigste wettige zeune van Arnulf van Karinthië, was de latste Karoliengische keunienk van Oost-Francië. In 903 gaf Gebhard, groaf van de Niddagouwe, Reyngouwe, Neder-Lahngouwe en Wetterau, zyn eign den titel van hertog van Lotharingen, in noame van Lodewyk et Kiend. (Kebehart dux regni quod a multis Hlotharii dicitur). Doamee wast ie e sôorte van platsvervanger van de jounge keunienk.

In 911 stierf Lodewyk et Kiend. De Reginars, die lange gevochtn hen teegn de Konradyners vo de macht in Lotharingen, koozn ounder ’t leiderschap van hertog Reginar I de Karolienger Karel de Simpeln van West-Francië as keunienk van Lotharingen, in de plekke van de Konradyn Konrad I, die wel verkoozn was in Oost-Francië.

In 922 kost Hendrik de Veugeloare Karel de Simpeln verjoagn en in 925 kost ie Lotharingen were ounder Oost-Francië briengn. Lotharingen was van ton e stamhertogdom ounder 't Duuts Ryk.

De splitsienge van ’t hertogdom Lotharingen

In 959 verdêelde Bruno de Grôotn ’t hertogdom in twi stikkn: Neder-Lotharingen (Lotharingia inferior) en Ipper-Lotharingen (Lotharingia superior).

Bruno was de joungste zeune van Hendrik de Veugeloare van ’t Saksisch Ottoons Huus, en e broere van Otto I, die in 962 keizer van 't Hillig Rôoms Ryk kwam. Bruno was aartsbisschop van Keuln en de latstn hertog van hêel ’t hertogdom Lotharingen. Je stelde twi vice-hertoogn an: Godfried I vo Neder-Lotharingen en Frederik I vor Ipper-Lotharingen.

De twi hertogdommn giengn elk under weg. Ze kwoamn ollêne were tegoare van 1033 tout 1044 ounder Gozelo I.

D'hertoogn van Lotharingen tout an de splitsienge

Gebhard van Lotharingen (903–910)
Reginar I van Henegouwn (910–915)
Giselbert van Lotharingen (925–939)
Hendrik I van Beiern (939–940)
Otto van Verdun (942–944)
Konrad de Rôoin (944–953)
Bruno de Grôotn (953–965)

D’hertoogn van Ipper-Lotharingen

Huus Ardenn-Bar 959-1033

Frederik I (959-978), tout 965 vice-hertog ounder Bruno de Grôotn
Diederik I (978-1027)
Frederik III (1027-1033)

Huus Ardenn-Verdun (1033-1047)

Gozelo I (1033-1044) (ook hertog van Neder-Lotharingen (1023-1044))
Godfried met den Board (1044-1047) (ook hertog van Neder-Lotharingen (1065-1069))

Lorraine:

Huus Ardenn- Metz of van den Elzas (1047-1431)

Adalbert (1047-1048]]
Gerard (1048-1070)
Diederik (1070-1115) (zyn twidde vrouwe was Gertrude van Vloandern, dochter van Robrecht de Fries. Diederik van den Elzas was under zeune.)
Simon I (1115-1139
Mattheus I (1139-1176)
Simon II (1176-1205)

Ferry I (1205-1206)
Ferry II (1205-1213)
Thiebaut I (1213-1220)
Mattheus (1220-1251)
Ferry III (1251-1303)
Thiebaut II (1303-1312)
Ferry IV (1312-1328)
Rudolf (1328-1346)
Jan I (1346-1390)
Karel II (1390-1431
Isabelle (1431-1453), getrouwd mè René I van Anjou

Huus Anjou (1431-1473)

René I van Anjou (1431-1453)
Jan II (1453-1470)
Nicolas I (1470-1473)
Yolande (1473)

Huus Vaudémont (1473-1737)

René II (1473-1508)
Anton (1508-1544)
Frans I (1544-1545)
Karel III (1545-1608)
Hendrik II (1608-1624)
Nicole (1624-1625)
Frans II (1625)
Karel IV (1625-1634)
Nicolas II (1634-1635)

1635 – 1659: Fransche bezettienge (Lodewyk XIV en zyn voader)

Karel IV (1659-1670) (were)

1670 – 1697: Fransche bezettienge

Karel V (1675-1690)
Leopold (1690-1729)
Frans III Stefan (1729-1737) was ook keizer van 't Hillig Rôoms Ryk van 1745 tout 1765.

Achter den dôod van hertog Leopold volgde zyn zeune, Frans III Stefan, hem ip. In 1733 brak de Poolsche Successieoorloge uut en wierd et hertogdom Lotharingen were bezet deur Frankryk. Loater kwam Lotharingen den inzet van e wissel.

Deurda zowel keizer Jozef I as keizer Karel VI gin zeune en ipvolger ip de weireld gezet haan, wierd de Pragmatieke Sanctie van 1713 ingeroepn, die de ipvolgienge van e dochter meugelik makte. In 1736 arrangeerde Karel VI 't huwelik van z'n dochter Maria Theresia me Frans Stefan, die akkoord gieng van zyn erflandn of te stoan en te wisseln vo 't Groothertogdom Toscane en 't Hertogdom Teschen. 't Hertogdom Lotharingen gieng in 1737 no Stanislaus Leszczyński, den ofgezette keunienk van 't Pools-Litouwse Gemênebest.

Achter den dôod van keizer Karel VI erfden Maria Theresia en Frans Stefan zyn Habsburgsche landn. Loater wierd Frans Stefan verkoozn tout keizer van 't Hillig Rôoms Ryk en stichtegn ze 't Huus Habsburg-Lotharingen.

Huus Leszcyński

Stanislaus I Leszczyński (1737-1766)

Ip 't ende van de Poolsche successieoorloge kwoamn Frankryk, 't Huus Habsburg en 't Huus Vaudémont van Lotharingen overêen da Stanisław Leszczyński, die verloorn haad van Augustus III van Pooln, 't hertogdom Lotharingen krêeg. Zyn dochter Maria Leszczyńska was in 1725 getrouwd mè Lodewyk XV van Frankryk en ze was azo keuniginne van Frankryk gekommn. Stanisław Leszczyński krêeg Lotharingen ip vôorwoarde dat 't achter zyn dôod in handn zou kommn van Frankryk.

Stanisław Leszczyński was de latstn hertog van Ipper-Lotharingen. Je stierf in februoari 1766 en Lorraine kwam e Fransche provinsje tout an de Fransche Revoluusje.

Achter de Fransche Revoluusje

In 1789, met de Fransche Revoluusje, wierdn de provinsjes gereorganiseerd in departementn, en Lorraine wierd gesplitst in vier departementn: Meurthe-et-Moselle, Meuse, Moselle en Vosges.

In 1871, achter de Frans-Duutschn oorloge, wierd 't nôordelik stik round Metz met 't grotste stik van den Elzas en de Moselle-regio g’annexeerd deur 't nieuw Duuts Ryk, en ‘t krêegt de noame Elzas-Lotharingen. ’t Blêef e stik van Duutsland tout an ’t ende van den Êeste Weireldoorloge, achter da keizer Wilhelm II van Duutsland ofstand gedoan haad.

In november 1918 wierd 't ounofhankelik verkloard met de steun van de Verênigde Stoatn en achter e poar doagn wierd 't were g’annexeerd deur Frankryk. In 1940 gieng 't were no Nazi Duutsland binst de Twidde Weireldoorloge, moar in november 1944 kwam 't definitief by Frankryk. Nu is Lorraine e Fransche regio.