Filips I van Kastilië
| 1478-1506 | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|
| ||||||
      Groaf van Vloandern, Artois, Franche-Comté, Charolais, Henegouwn,   |
||||||
|
||||||
  Groaf van Zutphen |
||||||
|
||||||
.svg) |
||||||
|
||||||
|
Filips I van Castilië, bygenoamd Filips de Schôonn, (Brugge, 22 juli 1478 - Burgos, 25 september 1506) was de zeune van Maximiliaan van Ôostnryk en Maria van Bourgondië. Deur te trouwn mè Johanna van Castilië kwam Spanje loater ounder de Habsburgers.
Zyn kienderjoarn
[bewerkn | brontekst bewerken]
Ounder: Van lienks no reks: Ferdinand I, Karel V en Lodewyk II van Hongareye.
Omdat 'n nog mo vier joar oud was os z'n moeder stierf, pakte z'n voader Maximiliaan 't regentschap ip hem.
Filips is van zyn 7 joar ipgebrocht in Mecheln deur zyn stiefgrotmoeder Margaretha van York, de weeuwe van Karel de Stoutn.
Achter den dôod van heur vint in 1477, ha Margaretha van York et Hof van Koameryk in Mecheln gekocht, en heur doa gevestigd. 't Was 'n eigndom gewist van Jan van Bourgondië, de bisschop van Koameryk, die e bastoardzeune was van Jan zounder Vrees.
Achter da Filips zyn moeder in 1482 veroungelukt was, wierd zyn voader Maximiliaan nie anveird deur de Vlamsche steedn en surtout Gent was ipstandig. Ze speeldn boas over zyn twi jounges, Filips en zyn zusje Margaretha.
In 1485 stoptn de Gentenoars under verzet en Maximiliaan brocht zyn zeuntje, die ton 7 joar oud was, no Margaretha van York in Mecheln. In 1486 verkocht z'heur paleis an 't stadsbesteur van Mecheln, die 't kocht vo te geevn an de Habsburgsche familie. Filips kwamt doar ounder invloed van de Mechelschn oadel.
Mêerderjoarig
[bewerkn | brontekst bewerken]In 1494 is Filips mêerderjoarig verkloard en krêegt ie 't bewiend in handn.
Direkt begost ie de belangn van de Nederlandn te verdeedign en probeerdegt ie de neutraliteit te bewoarn tegenover Vrankryk en Iengeland. Da was in teegnstellienge mè de polletiek van z'n voader Maximiliaan, die styf anti-Frans was en die hem, achter zyn anstellienge van keizer in 1493, nie vele mèr antrok van de Nederlandn.
Filips was de latstn hertog van Bourgondië die persôonlik over de Bourgondische of Habsburgsche Nederlandn regeerde. Je zette der de centralisoasjepolletiek van zyn vôorgangers vôort, o.m. deur in 1504 de Grôte Road, die in 1477 achter den dood van Karel de Stoutn ofgeschaft was, were ip te richtn en definitief in Mecheln te vestign ounder de noame De Grôte Road van Mecheln.
De 20stn oktober 1496 trouwde Filips in de Sint-Gummaruskerke in Lier mè Johanna van Castilië. Ze was de dochter van de zogenoamde Katholieke Keuniengn: keunienk Ferdinand II van Aragon en keuniginne Isabella I van Castilië. Johanna was mo derde in lyne vo de trôonsipvolgienge, en doadeure ha ze nie verwacht da z'in anmerkienge zou kommn.
Moar in 1497 stierf heur broere Johan, de prins van Asturië en krôonprins. Je was zes moandn idder getrouwd mè Filips zyn zuster Margaretha van Ôostnryk. In 1498 en 1500 stiervn ook heur zuster Isabella van Portugal, en heur zeuntje Miguel, die anders keunienk van Spanje en Portugal zou gekommn zyn.
Deurda Johanna trôonipvolgster kwam van Castilië en Aragon, zou Filips loater regeern over Ôostnryk, de Nederlandn en hêel Spanje.
Keunienk van Castilië
[bewerkn | brontekst bewerken]
In 1502 reisde Filips mè Johanna, en e grôot dêel van 't hof van Bourgondië, no Spanje vor hem lik ipvolger te loatn erkenn. Ze lietn under drie oudste jounges, Eleonora, Karel en Isabella, achter by Margaretha van York.
't Joar derip, in 1503 is Margaretha van York gestorvn, en Filips kêerde da joar mè 't grotste dêel van 't hof were no de Nederlandn. Johanna, die in verwachtienge was van Ferdinand I, blêef in Madrid, woa da ze in 1503 beviel.
Loater kêerde ze were no de Nederlandn en heur vuufde kiend Maria is doar in 1505 geboorn.
Johanna heur gêestesziekte was ton ol begost. De reloasje met heur vint was styf slicht en ze leefdn apart. Zyn ountrouw en heur jalousie die heur coleriek miek, verergerde de situoasje nog.
In november 1504 was Filips zyn schonmoeder Isabella I van Castilië gestorvn. Heur vint Ferdinand II probeerde 't regentschap van Castilië te krygn, moar in 1506 riept de Cortes Filips en zyn vrouwe no Spanje. Achter e moeilikke reize in e zwoare storm belandegn z'eindelik in Spanje.
Filips krêegt doa probleemn mè zyn schonvoader, die 't nie koste verkroppn dat er e vrimdn de macht over Spanje zou krygn, en j'eiste 't regentschap ip vor hem. Mo de 12e juli 1506 wierd Filips toch officieel erkend deur de Cortes en kwamt ie Filips I van Castilië, neffest z'n vrouwe Johanna de keuniginne.
Zyn dôod
[bewerkn | brontekst bewerken]Nog gin drie moandn loater, de 25e september 1506, is Filips gestorvn.
(Pradomuseum, Madrid)
Zyn vrouwe Johanna was in verwachtienge van under joungste dochter, Catharina, die in 1507 geboorn is in Spanje. Johanna kost den dôod van heur vint nie verwerkn, woadeure dat heur gêestesziekte nog verergerde. Ze slôot heur of van de weireld en ze kost nie schêen van Filips zyn dôodskiste. Ze doolde der overol mee round, wat da loater leidde tout heur bynoame Johanna de Woanzinnige.
Deurda ze nie mè bekwoam was vo te regeern kwam heur voader, Ferdinand II van Aragón, heur regent van 1506 tout 1516, mo ze blêef heur titel theoretisch houdn tout an heur dôod in 1555.
Under zeune Karel erfde, ounder 't regentschap van z'n grotvoader Maximiliaan, 't Hillig Rôoms Ryk en de Lêge Landn, en achter den dôod van z'n andere grotvoader Ferdinand II van Aragon in 1516, ook hêel Spanje.
't Spoans-Habsburgs Ryk is lange 't machtigste ryk van 't Europees continent gewist.
't Proalgraf van Filips en Johanna stoat in de keuninklikke kapelle neffest de kathedroale van Granada.
In 1507 stelde Maximiliaan zyn dochter, Margaretha, an als regente en landvoogdesse van de Habsbursche Nederlandn. Ze vestigdeg' heur in 't paleis in Mecheln.
Zyn titels
[bewerkn | brontekst bewerken]
12 juli 1506 - 25 september 1506: Keunienk van Castilië lik Filips I
27 moarte 1482 - 25 september 1506: Hertog van Bourgondië lik Filips IV (ollene moa titulair, Bourgondië zelve wos ol round 1477 deur de Fransche veroverd)
27 moarte 1482 - 25 september 1506: Hertog van Broabant lik Filips III
27 moarte 1482 - 25 september 1506: Hertog van Limburg lik Filips III
27 moarte 1482 - 25 september 1506: Hertog van Lothier lik Filips III
27 moarte 1482 - 25 september 1506: Hertog van Luxemburg lik Filips II
27 moarte 1482 - 25 september 1506: Markgroaf van Noamn lik Filips V
27 moarte 1482 - 25 september 1506: Groaf van vry Bourgondië (Franche-comté) lik Filips VI
27 moarte 1482 - 25 september 1506: Groaf van Artesië lik Filips VI
27 moarte 1482 - 25 september 1506: Groaf van Charolais lik Filips III
27 moarte 1482 - 25 september 1506: Groaf van Vloandern lik Filips IV
27 moarte 1482 - 25 september 1506: Groaf van Henegouwn lik Filips II
27 moarte 1482 - 25 september 1506: Groaf van Holland lik Filips II
27 moarte 1482 - 25 september 1506: Groaf van Zeeland lik Filips II
27 moarte 1482 - 1492: Hertog van Gelre lik Filips I
27 moarte 1482 - 1492: Groaf van Zutphen lik Filips I
Zyn zes jounges
[bewerkn | brontekst bewerken]
- Eleonora van Habsburg, keuniginne van Portugal en loater van Vrankryk, getrouwd met Emanuel I van Portugal en mè François I van Vrankryk
- Karel V, keizer van 't Hillig Rôoms Ryk en keunienk van Spanje, getrouwd met Isabella van Portugal
- Isabella van Habsburg, keuniginne van Denemarkn, getrouwd mè Christiaan II van Denemarkn
- Ferdinand I, keizer van 't Hillig Rôoms Ryk, getrouwd mè Anna van Boheemn
- Maria van Hongareye, keuniginne van Hongareye, getrouwd mè Lodewyk II van Hongareye
- Catharina van Habsburg (1507-1578), keuniginne van Portugal, getrouwd mè Johan III van Portugal
|
Mêer ofbeeldiengn die ier by passn ku je vien ip Filips I van Castilië ip Wikimedia Commons. |