Lyste van hertoogn en keuniengn van Pooln

Van Wikipedia
Woapn van de Poolsche krôone

Hier volgt de lyste van hertoogn en keuniengn van Pooln

't Huus Piast was den êeste dynastie die regeerdeg over Pooln. Ze zoun ofstammn van de semi-legendoarische figeure Piast de Woagnmoaker (Piast Kołodziej) van de West-Sloavische stam de Poloann. Zyn ipvolgers:

  • Siemowit
  • Lestko (ook Lestek, Leszek)
  • Siemomysł

Mieszko I (ca. 930–992), de zeune van Siemomysł, wordt anzien als den eigentlikke stichter van de Poolsche stoat in 966.

In 1138 verbrokkelde et keunienkryk en kwamt er e lange periode van Piast-grôothertoogn.

De Piast-grôothertog Przemysł II was den êestn die den titel van keunienk were kost verkrygn in 1295.

Sigismund II August, de latste keunienk van 't keunienkryk Pooln, stichtte 't Pools-Litouws Gemêenebest (1569–1795), deur Pooln en 't grôothertogdom Litouwn te verêenign. Da gebeurde in 1569 met den Unie van Lublin. Je stierf in 1572 zounder jounges, woarip da de Frãnsche prins Henri van Valois verkoozn wierd tout keunienk.

By de derde Poolsche dêelienge in 1795 verdêeldn Rusland, Ôostnryk en Pruussn 't sterk verzwakt Pooln ounder makkoar en kwamt er een ende an 't Pools-Litouws Gemêenebest.

Êeste periode van de Piast-monarchie (966-1138)[bewerkn | brontekst bewerken]

Portreit Noame Regeerperiode Nota's
Mieszko I
Hertog van de Poloann
966-992 Zeune van Siemomysł
Bolesław I de Dappern
Pools: Bolesław I Chrobry
King of Poland
King of Poland
Êeste keunienk van Pooln
Hertog: 992 – 18 april 1025
Keunienk: 18 april 1025 – 17 juni 1025
Zeune van Mieszko I en Dobrawa van Boheemn
Mieszko II Lambert
King of Poland
King of Poland
Keunienk
1025-1031 Zeune van Bolesław I en Emnilda
Bezprym
Hertog
1031-1032 Zeune van Bolesław I en Judith van Hongareye
Mieszko II Lambert
Hertog
1032-1034 Were
Interregnum (1034-1039)
Casimir I de Restorateur
Pools: Kazimierz I Odnowiciel
Hertog
1039–1058 Zeune van Mieszko II en Richeza van Lotharingen
Boleslas II de Genereuzn
King of Poland
King of Poland
Keunienk
Hertog: 1058-1076
Keunienk: 1076-1079
Zeune van Casimir I en Maria Dobroniega van Kiev
Władysław I Herman
Hertog
1079-1102 Zeune van Casimir I en Maria Dobroniega van Kiev
Zbigniew
Hertog
1102-1107 Zeune van Władysław I en Przecława van Prawdzic
Bolesław III Schêefmound
Pools: Bolesław III Krzywousty
Hertog
1107-1138 Zeune van Władysław I en Judith van Boheemn

Verbrokkelienge van 't keunienkryk (1138-1295)[bewerkn | brontekst bewerken]

Piast grôothertoogn[bewerkn | brontekst bewerken]

Portreit Noame Regeerperiode Nota's
Władysław II de verbann
Pools: Władysław II Wygnaniec
Grôothertog
1138-1146 Oudste zeune van Bolesław III en Zbyslava van Kiev; ook hertog van Silezië; verbann deur zyn broers
Władysław I, de Kortn
Pools: Władysław I Łokietek
Grôothertog
1289-1289 Zeune van Casimir I van Kujavië en Euphrosyne van Opole
Henryk IV Probus
Pools: Henryk IV Prawy
Grôothertog
1289-1290 Zeune van Casimir I van Kujavië en Euphrosyne van Opole
Przemysł II
Grôothertog
1290-1291 Zeune van Przemysł I en Elisabeth van Wrocław

Herêenigienge ounder de Piastn en de Přemyslidn (1295-1370)[bewerkn | brontekst bewerken]

Piastn[bewerkn | brontekst bewerken]

Portreit Noame Regeerperiode Nota's
Przemysł II
King of Poland
King of Poland
Keunienk
Grôothertog: 1290-1291
Keunienk: 1295-1296
Zeune van Przemysł I en Elisabeth van Wrocław

Přemyslidn[bewerkn | brontekst bewerken]

Portreit Noame Regeerperiode Nota's
Wenceslaus II van Boheemn
Pools: Wacław II Czeski
King of Poland
King of Poland
Keunienk
Grôothertog: 1291-1300
Keunienk: 1300-1305
Zeune van Ottokar II van Boheemn en Kunigunda; trouwde me de dochter van Przemysł II, Elisabeth Richeza van Pooln; ook keunienk van Boheemn (1278-1305)
Wenceslaus III van Boheemn
Pools: Wacław III Czeski
King of Poland
King of Poland
Keunienk
1305-1306 Zeune van Wenceslaus II en Judith, dochter van Rudolf van Habsburg; ook keunienk van Hongareye (1301-1305) en Boheemn; nie gekrôond; vermôord

Huus Piast[bewerkn | brontekst bewerken]

Portreit Noame Regeerperiode Nota's
Władysław I de Kortn
Pools: Władysław I Łokietek
King of Poland
King of Poland
Keunienk
Hertog: 1306-1320
Keunienk: 1320-1333
Hersteld
Casimir III de Grôotn
Pools: Kazimierz III Wielki
King of Poland
King of Poland
Keunienk
1333-1370 De latstn Piast; zeune van Władysław I de Kortn en Jadwiga van Kalisz; anzien als êen van de belangrykste Poolsche monarchn.

Huus Capet-Anjou[bewerkn | brontekst bewerken]

Portreit Noame Regeerperiode Nota's
Lodewyk I van Hongareye
(Lodewyk de Grôotn)
Pools: Ludwik Węgierski
King of Poland
King of Poland
Keunienk
1370-1382 Zeune van Karel I van Hongareye en Elisabeth van Pooln; neve van Casimir III; ook keunienk van Hongareye (1342-1382)
Hedwig van Anjou
Pools: Jadwiga Andegaweńska
King of Poland
King of Poland
Keunienk
16 oktober 1384-17 juli 1399 Dochter van Lodewyk I en Elisabeth van Bosnië; regeerde tegoare met heur vint Władysław II Jagiełło van 1386

Huus Jagiello[bewerkn | brontekst bewerken]

Portreit Noame Regeerperiode Nota's
Władysław II Jagiełło
King of Poland
King of Poland
Keunienk
4 moarte 1386-1 juni 1434
Zeune van Algirdas van Litouwn en Uliana Alekandrovna van Tver; grôothertog van Litouwn ounder de noame Jogaila (1377-1434); regeerde tout 1399 tegoare me zyn vrouwe Hedwig
Władysław III van Varna
Pools: Władysław Warneńczyk
King of Poland
King of Poland
Keunienk
25 juli 1434- 10 november 1444 Zeune van Władysław II Jagiełło en Sophia Holszanski; ook keunienk van Hongareye als Ulászló I (1440–1444)
Casimir IV Jagiellon
Pools: Kazimierz IV Jagiellończyk
King of Poland
King of Poland
Keunienk
25 juni 1447-7 juni 1492 Zeune van Władysław II Jagiełło en Sophia Holszanski; ook grôothertog van Litouwn (1440–92)
Jan I Olbracht
King of Poland
King of Poland
Keunienk
23 september 1492- 16 juni 1501 Zeune van Casimir IV en Elisabeth van Ôostnryk
Alexander I Jagiellon
Pools: Aleksander I Jagiellończyk
King of Poland
King of Poland
Keunienk
12 december 1501-19 ogustus 1506 Zeune van Casimir IV en Elisabeth van Ôostnryk; ook grôothertog van Litouwn (1492-1506)
Sigismund I den Oudn
Pools: Zygmunt I Stary
King of Poland
King of Poland
Keunienk
8 december 1506-1 april 1548 Zeune van Casimir IV en Elisabeth van Ôostnryk; ook grôothertog van Litouwn
Sigismund II August
Pools: Zygmunt II August
King of Poland
King of Poland
Keunienk
1 april 1548-7 juli 1572 Zeune van Sigismund I en Bona Sforza; ook grôothertog van Litouwn; verêenigde 't keunienkryk Pooln en 't grôothertogdom Litouwn in 't Pools-Litouws Gemêenebest

't Pools-Litouws Gemêenebest (1569)[bewerkn | brontekst bewerken]

King of Poland Verkoozn keuniengn (1573-1795)[bewerkn | brontekst bewerken]

Portreit Noame Regeerperiode Nota's Dynastie
Henri van Valois
Pools: Henryk Walezy
11 meie 1573-
12 meie 1575
Vierde zeune van de Frãnsche keunienk Henri II en Catharina de' Medici. Achter 'n dôod van zyn broere Charles IX verliet ie Pooln vor hem ip te volgn als keunienk van Vrankryk Valois
Anna Jagiellon
Pools: Anna Jagiellonka
15 december 1575-
12 december 1586
Dochter van Sigismund I en Bona Sforza.
Ze regeerde tegoare met heur vint Stefanus Báthory
Jagiello
Stefanus Báthory
Pools: Stefan Batory
11 meie 1573-
12 meie 1575
Prins van Transsylvanië.
Je regeerde tegoare me zyn vrouwe Anna Jagiellon
Báthory
Sigismund III
Pools: Zygmunt III Waza
18 september 1587-
19 april 1632
Klêenzeune van Sigismund I. Zeune van Johan III van Zweedn en Catherine Jagiellon. Ook keunienk van Zweedn Wasa
Władysław IV
Pools: Władysław IV Waza
8 november 1632-
20 meie 1648
Oudste zeune van Sigismond III en Anne van Ôostnryk. Titulair tsaar van Rusland (1610–1634) en titulair keunienk van Zweedn (1632–1648) Wasa
Jan II Kasimir
Pools: Jan II Kazimierz
20 november 1648-
16 september 1668
Zeune van Sigismund III en Constance van Ôostnryk. Titulair keunienk van Zweedn (1648-1660). Trôonsofstand Wasa
Michael I
Pools: Michał Korybut Wiśniowiecki
19 juni 1669-
10 november 1673
Ofkomstig van een oadellikke familie van Ruthenië (Kievs Rus) Wiśniowiecki
Jan III
Pools: Jan III Sobieski
21 meie 1674-
17 juni 1696
Commandant van 't Pools leeger teegn de Kozakkn en de Turkn. Bekend van zyn overwinnienge teegn de Turkn in de Slag van Weenn in 1683 Sobieski
August II de Sterkn
Pools: August II Mocny
15 september 1697-
1704/1706
Zeune van Johan George III van Saksn en Anna Sophia van Denemarkn. Keurvorst van Saksn van 1694. In oorloge teegn Karel XII van Zweedn, die Stanislaus Leszczyński in 1704 anstelde als teegnkeunienk.
In 1706 viel Zweedn Saksn binn en August most Pooln los loatn. Getêeknd ip 24 september 1706 in 't verdrag van Altranstädt.
Wettin
Stanislaus I
Pools: Stanisław I Leszczyński
12 juli 1704-
8 ogustus 1709
Gesteund deur Karel XII van Zweedn. In 1709 verliest Zweedn de Slag by Poltava in Zuud-Rusland (nu Oekraïne) teegn de Russn ounder tsaar Peter de Grôotn. Karel XII most vluchtn noa 't Turks Ottomoans Ryk Leszczyński
August II de Sterkn
Pools: August II Mocny
8 ogustus 1709-
1 februoari 1733
Hersteld me Russische steun.
't Pools-Litouws Gemêenebest komt ounder Russisch gezag
Wettin
Stanislaus I
Pools: Stanisław I Leszczyński
12 september 1733-
26 januoari 1736
Verkoozn me de steun van de Frãnsche keunienk Louis XV, mo de Russn brochtn Auguste III, zeune van August II ip de trôone in 1734.
Deur 't verlies van de Poolsche successieoorloge (1733-1738) most ie ip 26 januoari 1736 oftreedn. Je kwam hertog van Lotharingen en Bar.
Leszczyński
August III
Pools: August III Sas
17 januoari 1734-
(in opposiesje)
5 oktober 1763
Zeune van August II en Christiane Eberhardine van Brandenburg-Bayreuth. Keurvorst van Saksn (1733-1763) als Frederik August II Wettin
Stanislaus August
Pools: Stanisław August Poniatowski
25 november 1764-
7 januoari 1795
Gesteund deur tsarina Catharina de Grôote, zyn vroegere maîtresse.
Me de Poolsche dêeliengn (1772/1793/1795) verdêeldn Rusland, Ôostnryk en Pruussn 't sterk verzwakt Pooln ounder makkoar.
Achter de derde dêelienge stopte 't Pools-Litouws Gemêenebest te bestoan en most ie verplicht oftreedn.
Poniatowski

Achter de Poolsche dêeliengn (1772/1793/1795)[bewerkn | brontekst bewerken]

Pooln wierd verdêeld ounder Habsburgs Ôostnryk, et keunienkryk Pruussn en et keizerryk Rusland, en blêef 123 joar bezet.

  • 't Keunienkryk Galicië en Lodomerië (1772-1918), e keunienkryk binn de Donaumonarchie Ôostnryk-Hongareye.
  • 't Hertogdom Warschau (1807-1815), e Frãnsche vazalstoat gevormd deur Napoleong Bonaparte.
  • Congreskeunienkryk Pooln (1815-1831). De Russische tsaar wordt keunienk van Pooln.
  • Republiek Kraków (1815-1846). E stadstoat ounder protecsje van Rusland, Pruussn en Ôostnryk. In 1846 g'annexeerd deur Ôostnryk.
  • Grôothertogdom Poosn (1815-1849). Ounder Pruussn.

't Hertogdom Warschau (1807-1815)[bewerkn | brontekst bewerken]

't Hertogdom Warschau wierd in 1807 gevormd deur Napoleong Bonaparte. 't Was e Frãnsche vazalstoat.

Portreit Noame Regeerperiode Nota's Dynastie
Frederik August I van Saksn
Pools: Fryderyk August I
Hertog
9 juni 1807-
22 meie 1815
Zeune van Frederik Christian van Saksn en klêenzeune van August III, de vôorlatste keunienk van 't Pools-Litouws Gemêenebest Wettin

Congres-Pooln (1815-1831)[bewerkn | brontekst bewerken]

Achter de val van Napoleong wierd Congres-Pooln ipgericht binst et Congres van Weenn (1814-1815). 't Wierd geregeerd in personele unie me Rusland, als vazalstoat. De Russische tsaarn Alexander I en Nicolas I kwoamn keunienk van Congres-Pooln.

1830 was e revoluusjejoar. Êest begost de Frãnsche julirevoluusje, ton kwoamn de Belgn in Brussel in ipstand teegn d'Hollanders en ip 29 november 1830 brak in Warschau de novemberipstand (1830-1831) uut teegnn tsaar Nicolas I.

Zyn zuster Anna Paulowna was getrouwd me Willem II van Oranje-Nassau, zeune van Willem I van de Nederlandn. Nicolas I ha zyn zuster beloofd van de Belgische Revoluusje t'ounderdrukkn, mo deur de novemberipstand wast ie verplicht van zyn troepn in de plekke no Pooln te zendn. Da makt da de Pooln indirect g'holpn hen an d'ounofhankelikheid van België.

Et Pools parlement haad de tsaar ofgezet verkloard, moar et Russisch leger won uutendelik teegn et Pools leger en in 1831 verloor Congres-Pooln zyn ottonomie. In 1868 kwam Pooln een officieel stik van et Russisch keizerryk met de noame Wisłaland.

Portreit Noame Regeerperiode Nota's Dynastie
Alexander I van Rusland
Pools: Aleksander I
Keunienk
1815-1825 Tsaar van Rusland (1801-1825) en ook grôotvorst van Finland Romanov
Nicolas I van Rusland
Pools: Mikołaj I
Keunienk
1825-1855 Tsaar van Rusland (1825-1855) en ook grôotvorst van Finland Romanov

Regentschapskeunienkryk Pooln (1916-1918)[bewerkn | brontekst bewerken]

't Regentschapskeunienkryk Pooln bestound uut Galicië en 't Russisch stik van Pooln en wierd besteurd deur de Duutsche bezetters. Ip 11 november 1918 wierd Pooln ounofhankelik verkloard achter 123 joar bezettienge, me Józef Piłsudski als nieuwe leider. Je wordt anzien als de stichter van de Twidde Poolsche Republiek.

  • Twidde Poolsche Republiek (1921-1939)
  • Duutsche bezettienge (1939-1945)
  • Poolsche regerienge in balliengschap (1939-1990)
  • Volksrepubliek Pooln (1952-1989)
  • Derde Poolsche Republiek (1989-tout nu)
Wikimedia Commons
Wikimedia Commons