Lyste van hertoogn en keuniengn van Pooln
Hier volgt de lyste van hertoogn en keuniengn van Pooln
't Huus Piast was den êeste dynastie die regeerdeg over Pooln. Ze zoun ofstammn van de semi-legendoarische figeure Piast de Woagnmoaker (Piast Kołodziej) van de West-Sloavische stam de Poloann. Zyn ipvolgers:
- Siemowit
- Lestko (ook Lestek, Leszek)
- Siemomysł
Mieszko I (ca. 930–992), de zeune van Siemomysł, wordt anzien als den eigentlikke stichter van de Poolsche stoat in 966.
In 1138 verbrokkelde et keunienkryk en kwamt er e lange periode van Piast-grôothertoogn.
De Piast-grôothertog Przemysł II was den êestn die den titel van keunienk were kost verkrygn in 1295.
Sigismund II August, de latste keunienk van 't keunienkryk Pooln, stichtte 't Pools-Litouws Gemêenebest (1569–1795), deur Pooln en 't grôothertogdom Litouwn te verêenign. Da gebeurde in 1569 met den Unie van Lublin. Je stierf in 1572 zounder jounges, woarip da de Frãnsche prins Henri van Valois verkoozn wierd tout keunienk.
By de derde Poolsche dêelienge in 1795 verdêeldn Rusland, Ôostnryk en Pruussn 't sterk verzwakt Pooln ounder makkoar en kwamt er een ende an 't Pools-Litouws Gemêenebest.
Êeste periode van de Piast-monarchie (966-1138)
[bewerkn | brontekst bewerken]| Portreit | Noame | Regeerperiode | Nota's | |
|---|---|---|---|---|
 |
Mieszko I Hertog van de Poloann |
966-992 | Zeune van Siemomysł | |
 |
Bolesław I de Dappern Pools: Bolesław I Chrobry  |
Hertog: 992 – 18 april 1025 Keunienk: 18 april 1025 – 17 juni 1025 |
Zeune van Mieszko I en Dobrawa van Boheemn | |
 |
Mieszko II Lambert |
1025-1031 | Zeune van Bolesław I en Emnilda | |
 |
Bezprym Hertog |
1031-1032 | Zeune van Bolesław I en Judith van Hongareye | |
|
Mieszko II Lambert Hertog |
1032-1034 | Were | |
| Interregnum (1034-1039) | ||||
 |
Casimir I de Restorateur Pools: Kazimierz I Odnowiciel Hertog |
1039–1058 | Zeune van Mieszko II en Richeza van Lotharingen | |
 |
Boleslas II de Genereuzn |
Hertog: 1058-1076 Keunienk: 1076-1079 |
Zeune van Casimir I en Maria Dobroniega van Kiev | |
 |
Władysław I Herman Hertog |
1079-1102 | Zeune van Casimir I en Maria Dobroniega van Kiev | |
 |
Zbigniew Hertog |
1102-1107 | Zeune van Władysław I en Przecława van Prawdzic | |
 |
Bolesław III Schêefmound Pools: Bolesław III Krzywousty Hertog |
1107-1138 | Zeune van Władysław I en Judith van Boheemn | |
Verbrokkelienge van 't keunienkryk (1138-1295)
[bewerkn | brontekst bewerken]Piast grôothertoogn
[bewerkn | brontekst bewerken]| Portreit | Noame | Regeerperiode | Nota's |
|---|---|---|---|
 |
Władysław II de verbann Pools: Władysław II Wygnaniec Grôothertog |
1138-1146 | Oudste zeune van Bolesław III en Zbyslava van Kiev; ook hertog van Silezië; verbann deur zyn broers |
 |
Władysław I, de Kortn Pools: Władysław I Łokietek Grôothertog |
1289-1289 | Zeune van Casimir I van Kujavië en Euphrosyne van Opole |
 |
Henryk IV Probus Pools: Henryk IV Prawy Grôothertog |
1289-1290 | Zeune van Casimir I van Kujavië en Euphrosyne van Opole |
 |
Przemysł II Grôothertog |
1290-1291 | Zeune van Przemysł I en Elisabeth van Wrocław |
Herêenigienge ounder de Piastn en de Přemyslidn (1295-1370)
[bewerkn | brontekst bewerken]Piastn
[bewerkn | brontekst bewerken]| Portreit | Noame | Regeerperiode | Nota's |
|---|---|---|---|
|
Przemysł II |
Grôothertog: 1290-1291 Keunienk: 1295-1296 |
Zeune van Przemysł I en Elisabeth van Wrocław |
| Portreit | Noame | Regeerperiode | Nota's |
|---|---|---|---|
 |
Wenceslaus II van Boheemn Pools: Wacław II Czeski |
Grôothertog: 1291-1300 Keunienk: 1300-1305 |
Zeune van Ottokar II van Boheemn en Kunigunda; trouwde me de dochter van Przemysł II, Elisabeth Richeza van Pooln; ook keunienk van Boheemn (1278-1305) |
 |
Wenceslaus III van Boheemn Pools: Wacław III Czeski |
1305-1306 | Zeune van Wenceslaus II en Judith, dochter van Rudolf van Habsburg; ook keunienk van Hongareye (1301-1305) en Boheemn; nie gekrôond; vermôord |
| Portreit | Noame | Regeerperiode | Nota's |
|---|---|---|---|
|
Władysław I de Kortn Pools: Władysław I Łokietek |
Hertog: 1306-1320 Keunienk: 1320-1333 |
Hersteld |
 |
Casimir III de Grôotn Pools: Kazimierz III Wielki |
1333-1370 | De latstn Piast; zeune van Władysław I de Kortn en Jadwiga van Kalisz; anzien als êen van de belangrykste Poolsche monarchn. |
| Portreit | Noame | Regeerperiode | Nota's |
|---|---|---|---|
 |
Lodewyk I van Hongareye (Lodewyk de Grôotn) Pools: Ludwik Węgierski |
1370-1382 | Zeune van Karel I van Hongareye en Elisabeth van Pooln; neve van Casimir III; ook keunienk van Hongareye (1342-1382) |
 |
Hedwig van Anjou Pools: Jadwiga Andegaweńska |
16 oktober 1384-17 juli 1399 | Dochter van Lodewyk I en Elisabeth van Bosnië; regeerde tegoare met heur vint Władysław II Jagiełło van 1386 |
| Portreit | Noame | Regeerperiode | Nota's |
|---|---|---|---|
.jpg) |
Władysław II Jagiełło |
4 moarte 1386-1 juni 1434 |
Zeune van Algirdas van Litouwn en Uliana Alekandrovna van Tver; grôothertog van Litouwn ounder de noame Jogaila (1377-1434); regeerde tout 1399 tegoare me zyn vrouwe Hedwig |
 |
Władysław III van Varna Pools: Władysław Warneńczyk |
25 juli 1434- 10 november 1444 | Zeune van Władysław II Jagiełło en Sophia Holszanski; ook keunienk van Hongareye als Ulászló I (1440–1444) |
 |
Casimir IV Jagiellon Pools: Kazimierz IV Jagiellończyk |
25 juni 1447-7 juni 1492 | Zeune van Władysław II Jagiełło en Sophia Holszanski; ook grôothertog van Litouwn (1440–92) |
 |
Jan I Olbracht |
23 september 1492- 16 juni 1501 | Zeune van Casimir IV en Elisabeth van Ôostnryk |
 |
Alexander I Jagiellon Pools: Aleksander I Jagiellończyk |
12 december 1501-19 ogustus 1506 | Zeune van Casimir IV en Elisabeth van Ôostnryk; ook grôothertog van Litouwn (1492-1506) |
 |
Sigismund I den Oudn Pools: Zygmunt I Stary |
8 december 1506-1 april 1548 | Zeune van Casimir IV en Elisabeth van Ôostnryk; ook grôothertog van Litouwn |
 |
Sigismund II August Pools: Zygmunt II August |
1 april 1548-7 juli 1572 | Zeune van Sigismund I en Bona Sforza; ook grôothertog van Litouwn; verêenigde 't keunienkryk Pooln en 't grôothertogdom Litouwn in 't Pools-Litouws Gemêenebest |
't Pools-Litouws Gemêenebest (1569)
[bewerkn | brontekst bewerken]
Verkoozn keuniengn (1573-1795)
[bewerkn | brontekst bewerken]| Portreit | Noame | Regeerperiode | Nota's | Dynastie |
|---|---|---|---|---|
 |
Henri van Valois Pools: Henryk Walezy |
11 meie 1573- 12 meie 1575 |
Vierde zeune van de Frãnsche keunienk Henri II en Catharina de' Medici. Achter 'n dôod van zyn broere Charles IX verliet ie Pooln vor hem ip te volgn als keunienk van Vrankryk | Valois |
 |
Anna Jagiellon Pools: Anna Jagiellonka |
15 december 1575- 12 december 1586 |
Dochter van Sigismund I en Bona Sforza. Ze regeerde tegoare met heur vint Stefanus Báthory |
Jagiello |
 |
Stefanus Báthory Pools: Stefan Batory |
11 meie 1573- 12 meie 1575 |
Prins van Transsylvanië. Je regeerde tegoare me zyn vrouwe Anna Jagiellon |
Báthory |
 |
Sigismund III Pools: Zygmunt III Waza |
18 september 1587- 19 april 1632 |
Klêenzeune van Sigismund I. Zeune van Johan III van Zweedn en Catherine Jagiellon. Ook keunienk van Zweedn | Wasa |
 |
Władysław IV Pools: Władysław IV Waza |
8 november 1632- 20 meie 1648 |
Oudste zeune van Sigismond III en Anne van Ôostnryk. Titulair tsaar van Rusland (1610–1634) en titulair keunienk van Zweedn (1632–1648) | Wasa |
 |
Jan II Kasimir Pools: Jan II Kazimierz |
20 november 1648- 16 september 1668 |
Zeune van Sigismund III en Constance van Ôostnryk. Titulair keunienk van Zweedn (1648-1660). Trôonsofstand | Wasa |
 |
Michael I Pools: Michał Korybut Wiśniowiecki |
19 juni 1669- 10 november 1673 |
Ofkomstig van een oadellikke familie van Ruthenië (Kievs Rus) | Wiśniowiecki |
 |
Jan III Pools: Jan III Sobieski |
21 meie 1674- 17 juni 1696 |
Commandant van 't Pools leeger teegn de Kozakkn en de Turkn. Bekend van zyn overwinnienge teegn de Turkn in de Slag van Weenn in 1683 | Sobieski |
 |
August II de Sterkn Pools: August II Mocny |
15 september 1697- 1704/1706 |
Zeune van Johan George III van Saksn en Anna Sophia van Denemarkn. Keurvorst van Saksn van 1694. In oorloge teegn Karel XII van Zweedn, die Stanislaus Leszczyński in 1704 anstelde als teegnkeunienk. In 1706 viel Zweedn Saksn binn en August most Pooln los loatn. Getêeknd ip 24 september 1706 in 't verdrag van Altranstädt. |
Wettin |
 |
Stanislaus I Pools: Stanisław I Leszczyński |
12 juli 1704- 8 ogustus 1709 |
Gesteund deur Karel XII van Zweedn. In 1709 verliest Zweedn de Slag by Poltava in Zuud-Rusland (nu Oekraïne) teegn de Russn ounder tsaar Peter de Grôotn. Karel XII most vluchtn noa 't Turks Ottomoans Ryk | Leszczyński |
|
August II de Sterkn Pools: August II Mocny |
8 ogustus 1709- 1 februoari 1733 |
Hersteld me Russische steun. 't Pools-Litouws Gemêenebest komt ounder Russisch gezag |
Wettin |
|
Stanislaus I Pools: Stanisław I Leszczyński |
12 september 1733- 26 januoari 1736 |
Verkoozn me de steun van de Frãnsche keunienk Louis XV, mo de Russn brochtn Auguste III, zeune van August II ip de trôone in 1734. Deur 't verlies van de Poolsche successieoorloge (1733-1738) most ie ip 26 januoari 1736 oftreedn. Je kwam hertog van Lotharingen en Bar. |
Leszczyński |
 |
August III Pools: August III Sas |
17 januoari 1734- (in opposiesje) 5 oktober 1763 |
Zeune van August II en Christiane Eberhardine van Brandenburg-Bayreuth. Keurvorst van Saksn (1733-1763) als Frederik August II | Wettin |
 |
Stanislaus August Pools: Stanisław August Poniatowski |
25 november 1764- 7 januoari 1795 |
Gesteund deur tsarina Catharina de Grôote, zyn vroegere maîtresse. Me de Poolsche dêeliengn (1772/1793/1795) verdêeldn Rusland, Ôostnryk en Pruussn 't sterk verzwakt Pooln ounder makkoar. Achter de derde dêelienge stopte 't Pools-Litouws Gemêenebest te bestoan en most ie verplicht oftreedn. |
Poniatowski |
Achter de Poolsche dêeliengn (1772/1793/1795)
[bewerkn | brontekst bewerken]Pooln wierd verdêeld ounder Habsburgs Ôostnryk, et keunienkryk Pruussn en et keizerryk Rusland, en blêef 123 joar bezet.
- 't Keunienkryk Galicië en Lodomerië (1772-1918), e keunienkryk binn de Donaumonarchie Ôostnryk-Hongareye.
- 't Hertogdom Warschau (1807-1815), e Frãnsche vazalstoat gevormd deur Napoleong Bonaparte.
- Congreskeunienkryk Pooln (1815-1831). De Russische tsaar wordt keunienk van Pooln.
- Republiek Kraków (1815-1846). E stadstoat ounder protecsje van Rusland, Pruussn en Ôostnryk. In 1846 g'annexeerd deur Ôostnryk.
- Grôothertogdom Poosn (1815-1849). Ounder Pruussn.
't Hertogdom Warschau (1807-1815)
[bewerkn | brontekst bewerken]'t Hertogdom Warschau wierd in 1807 gevormd deur Napoleong Bonaparte. 't Was e Frãnsche vazalstoat.
| Portreit | Noame | Regeerperiode | Nota's | Dynastie |
|---|---|---|---|---|
 |
Frederik August I van Saksn Pools: Fryderyk August I Hertog |
9 juni 1807- 22 meie 1815 |
Zeune van Frederik Christian van Saksn en klêenzeune van August III, de vôorlatste keunienk van 't Pools-Litouws Gemêenebest | Wettin |
Congres-Pooln (1815-1831)
[bewerkn | brontekst bewerken]Achter de val van Napoleong wierd Congres-Pooln ipgericht binst et Congres van Weenn (1814-1815). 't Wierd geregeerd in personele unie me Rusland, als vazalstoat. De Russische tsaarn Alexander I en Nicolas I kwoamn keunienk van Congres-Pooln.
1830 was e revoluusjejoar. Êest begost de Frãnsche julirevoluusje, ton kwoamn de Belgn in Brussel in ipstand teegn d'Hollanders en ip 29 november 1830 brak in Warschau de novemberipstand (1830-1831) uut teegnn tsaar Nicolas I.
Zyn zuster Anna Paulowna was getrouwd me Willem II van Oranje-Nassau, zeune van Willem I van de Nederlandn. Nicolas I ha zyn zuster beloofd van de Belgische Revoluusje t'ounderdrukkn, mo deur de novemberipstand wast ie verplicht van zyn troepn in de plekke no Pooln te zendn. Da makt da de Pooln indirect g'holpn hen an d'ounofhankelikheid van België.
Et Pools parlement haad de tsaar ofgezet verkloard, moar et Russisch leger won uutendelik teegn et Pools leger en in 1831 verloor Congres-Pooln zyn ottonomie. In 1868 kwam Pooln een officieel stik van et Russisch keizerryk met de noame Wisłaland.
| Portreit | Noame | Regeerperiode | Nota's | Dynastie |
|---|---|---|---|---|
_crop.jpg) |
Alexander I van Rusland Pools: Aleksander I Keunienk |
1815-1825 | Tsaar van Rusland (1801-1825) en ook grôotvorst van Finland | Romanov |
 |
Nicolas I van Rusland Pools: Mikołaj I Keunienk |
1825-1855 | Tsaar van Rusland (1825-1855) en ook grôotvorst van Finland | Romanov |
Regentschapskeunienkryk Pooln (1916-1918)
[bewerkn | brontekst bewerken]'t Regentschapskeunienkryk Pooln bestound uut Galicië en 't Russisch stik van Pooln en wierd besteurd deur de Duutsche bezetters. Ip 11 november 1918 wierd Pooln ounofhankelik verkloard achter 123 joar bezettienge, me Józef Piłsudski als nieuwe leider. Je wordt anzien als de stichter van de Twidde Poolsche Republiek.
- Twidde Poolsche Republiek (1921-1939)
- Duutsche bezettienge (1939-1945)
- Poolsche regerienge in balliengschap (1939-1990)
- Volksrepubliek Pooln (1952-1989)
- Derde Poolsche Republiek (1989-tout nu)
|
Ofbeeldiengn die ier by passn ku je vien in de categorie Kings and dukes of Poland van Wikimedia Commons. |
|
|
Ofbeeldiengn die ier by passn ku je vien in de categorie Monarchs of Poland van Wikimedia Commons. |