Wikipedia:SV-Klankleer
(deureverweezn van SV-Klankleer)
Binn et West-Vlams zyn d'r nogol wuk verschilln tusschn d'uutsproake van dezelste wordn. Zo es et Nederlansche muis by uus uutgesproken lik muus, muze of meuze. Of ne schoen es sjoe, sjchoe, skoe of sjkoe.
't Standoardvlams of kortweg SV es de verzoamelinge van spelliengsregels die up de West-Vlamschn Wikipedia den norm es. Dienen norm es deur Wikipedia-gebrukers ountwikkeld. Veel alternatievn woarn der nie want et West-Vlams en es ol lange gin geschreevn toale nie mèi. Dat artikel goat specifiek over d'uutsproake van SV-tekens..
SV-Eenklanken (Monoftongen)
[brontekst bewerken]Zie ook 't IPA-schema van de klienkers. Klik ier vo de genummerde versie.
| Fonet. | Reg.spell. gesl.LG | Reg.spell. open.LG | SV-spell. gesl.LG | SV-spell. open.LG | Voorbeeld SV 1.3 | Regionoale schryfwyze | Upmerkiengn | |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 120 | [ɔ]? | o | o + DM | o | o + DM | pot, kobbe, torre (pot, spin, toren) | Uutsproake lik AN-o (kort) | |
| 121 | [ɔː]? | oa | oa | oa | oa | ik kwoame, joar, noazn (ik kwam, jaar, naderen) | Kortryk: loate, kanoal, oarme (laat, kanaal, arm) | |
| 121 | [ɔː]? | oa | oa | oa | oa | groat, kroan, loapt (groot, kroon, loopt) | Brugge: groat, gekroand, loapt (groot, gekroond, loopt) | |
| 140 | [o]? | ou | ou | ou | ou | koud, hout, oude (koud, hout, oude) | Kortryk: koud, hout, oude | Streekofankelikke uutsproake |
| 140 | [o]? | ou | (--) | ou (vóór n) | (--) | blound, gezound, mound (blond, gezond, mond) | Kortryk: blond, gezond, mond | Streekofankelikke uutsproake |
| 140 | [o]? | ou | ou | oe | oe | broek, doek, ploege (broek, doek, ploeg) | Kortryk: brouk, douk, plouge | Streekofankelikke uutsproake |
| 141 | [oː]? | oo | o | oo | o | rood, blote, rode, zo | rood, blote, rode, zo | Uutsproake lik AN-oo |
| 180 | [u]? | ou | ou | ou | ou | koud, hout, oude (koud, hout, oude) | Yper: koed, hoet, oede | uutsproake lik AN-oe (kort) |
| 180 | [u]? | oe | (--) | ou (vóór n) | (--) | blound, gezound, mound (blond, gezond, mond) | Yper: bloend, gezoend, moend | Uutsproake lik AN-oe (kort) |
| 180 | [u]? | oe | oe | oe | oe | broek, doek, ploege (broek, doek, ploeg) | Yper: broek, doek, ploege | Uutsproake lik AN-oe (kort) |
| 180 | [u]? | oe | oe | ou (vóór ng/nk) | (--) | dounker, jounk, hounger (donker, jong, honger) | Kortryk: doenker, joenk, hoenger | Uutsproake lik AN-oe (kort) |
| 181 | [uː]? | oe | oe | oe | oe | boer, voern (boer, voeren) | boer, voern | Uutsproake lik AN-oe (lank) |
| 200 | [ɑ]? | a | a + DM | a | a + DM | rap, katte (rap, kat) | rap, katte | Uutsproake lik AN-a |
| 201 | [ɑː]? | aa | a | aa | a | Brugge: maken, ik kwame (maken, ik kwam) (vo p/b/m/f/v/k/g) | Uutsproake lik AN-aa (lank) | |
| 330 | [ə]? | e | e (finoal) | e | e (finoal) | het, nen, je, loater (het, ene, je, later) | het, nen, je, loater | Sjwa (stomme e) |
| 330 | [ə]? | ee | (--) | ee | (--) | een (onbep.lw.) | een (onbep.lw.) | Sjwa (stomme e) |
| 330 | [ə]? | i | i | i | i | sommigste, woazige (enkele, wazige) | sommigste, woazige | Sjwa (stomme e) |
| 520 | [œ]? | u | u + DM | u | u + DM | lucht, up, puppe (licht, op, pop) | lucht, up, puppe | Uutsproake lik de AN u |
| 521 | [œː]? | u | u | sulfer (lucifer) | sulfer (lucifer) | Uutsproake lik œ in 't Fransche sœur | ||
| 540 | [ø]? | eu | eu + DM | Kortryk: heus, meuzze, bleuvvn (huis, muis, blijven) | Uutsproake lik AN-eu (kort) | |||
| 541 | [øː]? | eu | eu | eu | eu | meur, deure (muur, deur) | meur, deure | Uutsproake lik AN-eu (lank) |
| 560 | [ʏ]? | uu | uu + DM | uu | u | huus, vule, bluuvn (huis, vuile, blijven) | Veurne: huus, vuulle, bluuvvn | Streekofankelikke uutsproake |
| 561 | [ʏː]? | uu | u | uu | u | kuurn (kuren) | kuurn (kuren) | uutsproake lik AN-uu (lank) |
| 610 | [æ]? | e | e + DM | e | e + DM | herte, bedde (hart, bed) | Brugge: hen, gy het (hebben, jij hebt) | Komt nie voorn in AN |
| 610 | [æ]? | (--) | e (finoal) | e kerke (een kerk) | Komt nie voorn in AN | |||
| 611 | [æː]? | êê | êê | Brugge: êêrde, pêêrd, sjchêêrn (aarde, paard, scheren) | Die klanke komt nie voorn in AN | |||
| 620 | [ɛ]? | i | i + DM èi (finoal) |
i | i + DM èi (finoal) |
rik, stik, dinne, twidde (rug, stuk, dun, tweede) mèi (met) |
Uutsproake lik AN-i (wit, lip) | |
| 621 | [ɛː]? | èi (ei voor r) |
èi | èi (ei voor r) |
èi | blèitn, 't rèint (wenen, 't regent) peird, weireld (paard, wereld) |
Kortryk: hèin, te fèite (hebben, straks) Ostende: twèi tèin in de zèi (twee tenen in de zee) |
uutsproake lik de "è" in 't Fransche élève |
| 641 | [eː]? | ee | e | ee | e | veel, vele | veel, vele | Uutsproake lik AN-ee |
| 641 | [eː]? | (--) | ee (finoal) | (--) | ee (finoal) | idee, vee, twee | Roeseloare: een, ik ee (hebben, ik heb) | Uutsproake lik AN-ee |
| 660 | [ɪ]? | i | i | y | y | krygn, tyd, yzer, zyn (krijgen, tijd, ijzer, zijn) | Kortryk: krign, tid, izzer, zin | Tussen AN i en e |
| 680 | [i]? | ie | ie | y | y | krygn, tyd, yzer, zyn (krijgen, tijd, ijzer, zijn) | Poperienge: kriegn, tied, iezer, zien | Uutsproake lik AN-ie (kort) |
| 680 | [i]? | (--) | ie (finoal) | (--) | y (finoal) | my, gy, zy, by (mij, jij, zij, bij (vz.)) | mie, gie, zie, bie | Uutsproake lik AN-ie (kort) |
| 680 | [i]? | ie | ie | ie | ie | blienkn, briengn, die (blinken, brengen, die) | blienkn, briengn, die | Uutsproake lik AN-ie (kort) |
| 680 | [i]? | (--) | i | (--) | i | juni, bikini, taxi | juni, bikini, taxi | Uutsproake lik AN-ie (kort) |
| 681 | [iː]? | ie | ie | ie | ie | vier, diere, nievers, wiene (vuur, duur, nergens, wie) | vier, diere, nievers, wiene | Uutsproake lik AN-ie (lank) |
| 681 | [iː]? | (--) | ie (finoal) | (--) | y (finoal) | vry, abdy (vrij, abdij) | vrie, abdie | Uutsproake lik AN-ie (lank) |
Legende
- Reg.spell. gesl.LG = regionoale spellienge in geslootn lettergreepn
- Reg.spell. open.LG = regionoale spellienge in oopn lettergreepn
- SV-spell. gesl.LG = SV-spellienge in geslootn lettergreepn
- SV-spell. open.LG = SV-spellienge in oopn lettergreepn
- + DM = verdubbelienge volgende medeklienker
- (--) = kut in dizze positie nie voorkommn
- "y" komt ook voorn lik medeklienker.
SV-Meerklanken (Diftongen e.a.)
[brontekst bewerken]'t West-Vlams kent verschillige twee- en drieklanken die nie ollemoale in 't AN bestoan. Hier en overzicht.
| SV-spellienge | Uutsproake | Voorbeeld SV | Voorbeeld regionoal | Upmerkiengn |
|---|---|---|---|---|
| ei | [ɛj]? | gezeid, eigentlik, eiers (gezegd, eigenlijk, eieren) | Blankenberge: zei, deilgemeinte (zee, deelgemeente) | vgl. AN tweeklank "ei" |
| ey | [ɛj]? | Turkeye, Reyn, vreyen (Turkije, Rijn, vrijen) | vgl. AN tweeklank "ij" | |
| ye | [i.ə]? | vrye, abdyen (vrije, abdijen) | ||
| ië, ieë | [iːj]? | bieën, knieën (bijen, knieën) | ||
| auw | [ɔw]? | blauw, grauw (blauw, grauw) | ||
| ouw | [ɔw]? | gebouw (gebouw) | ||
| oë | [oːwe]? | poëzie, poëet (poëzie, poëet) | ||
| oeë | [uːwə]? | moeë (moeë) | ||
| ôo | [wo]?, [ow]?, [owe]?, [uw]?, [wɔ]?, [ɔː]?, [oː]? |
dôod, vôrig (dood, lopen, vorig) | Blankenberge: dowd Brugge: doaëd |
uutsproake streekofankelik |
| êe | [je]?, [ji]?, [jɛ]?, [eː]?, [ej]?, [ejə]?, [ɛj]?, [ɛjə]? |
êen, dêel, zêe (één, deel, zee) | Blankenberge: ein, deil, zeije Ostende: èèn, dèèl, zèè (monoftong) Kortryk: jien, djiel, zjie |
uutsproake streekofankelik |
SV-Medeklienkers
[brontekst bewerken]De meeste medeklienkers zyn 't selste lik in 't AN. Ollene de g en de h zyn anders uutgesproken.
Dat es e typisch West-Vlams kenmerk die ol in de Oudnederlandse periode in uze streek'n bestound.
| SV-karakter | Uutsproake | Voorbeeld SV | Voorbeeld regionoal | AN | Upmerkiengn |
|---|---|---|---|---|---|
| b | [b]? | blauw | blauw | uutsproake lik AN-b | |
| c | [k]? | café | café | uutsproake lik AN-c | |
| d | [d]? | doene | doen | uutsproake lik AN-d | |
| f | [f]? | Frans | Frans | uutsproake lik AN-f | |
| g | [h]? | goan | gaan | uutsproake lik AN-h | |
| h | [h]? | helegansn | helemaal | komt bykan nie voorn in SV | |
| j | [j]? | joar | jaar | uutsproake lik AN-j | |
| k | [k]? | kind | kind | uutsproake lik AN-k | |
| l | [l]? | leevn | leven | uutsproake lik AN-l | |
| m | [m]? | moeder | moeder | uutsproake lik AN-m | |
| n | [n]? | noois | nooit | uutsproake lik AN-n | |
| p | [p]? | poar | paar | uutsproake lik AN-p | |
| q | [k]? | quarantaine | quarantaine | uutsproake lik AN-q | |
| [kw]? | quiz | quiz | |||
| r | [r]? | rood | rood | uutsproake lik AN-r | |
| s | [s]? | stoan | staan | uutsproake lik AN-s | |
| t | [t]? | toe | toe | uutsproake lik AN-t | |
| v | [v]? | vertelln | vertellen | uutsproake lik AN-v | |
| w | [w]? | weug | weg (zn) | uutsproake lik AN-w | |
| [v]? | wroake, wryvn, gewrocht | wraak, wrijven, gewerkt | uutsproake lik AN-v | ||
| x | [ks]? | xylofoon | xylofoon | uutsproake lik AN-x | |
| y (*) | [j]? | yoghurt | yoghurt | uutsproake lik AN-j | |
| z | [z]? | zeggn | zeggen | uutsproake lik AN-z |
(*) Komt ook voorn lik klienker.
SV-Karaktercombinoaties
[brontekst bewerken]| SV-spellienge | Uutsproake | Voorbeeld SV | Voorbeeld regionoal | AN | Upmerkiengn |
|---|---|---|---|---|---|
| ch | [h]? | lachn, verkocht | lachen, verkocht | gebruuk komt overeen lik in AN | |
| isch | [is]? | fantastisch | fantastisch | gebruuk komt overeen lik in AN | |
| sch | [ʃ]?, [ʃχ]?, [ʃk]?, [sk]? | schole, schoe | school, schoen | uutsproake streekofankelik gebruuk komt overeen lik in AN | |
| sch | [ʃ]?, [ʃχ]?, [ʃk]?, [sk]?, [s]? | busschn, visschn, Vlamsche | bossen, vissen, Vlaamse | uutsproake streekofankelik ook: bussn, vissn, Vlamse |