West-Vlams

Van Wikipedia
West-Vlams
Toalgebied van 't West-Vlams
ToalgebiedWest-Vloandern, Frans-Vloandern, Zêeuws-Vloandern
SprekersWest-Vl.: 1.000.000
Frans-Vl.: 40.000
Zêeuws-Vl.: 70.000
ToalfamilieIndo-Europees
Stoatus
Officieel in(nievers)
Toalorganisoatie(ginne)
Daterienge
VoorloperMiddelnederlands (Vlams)
Toalcodes
ISO 639-1vls
ISO 639-3vls

Et West-Vlams (of: West-Vloams) es de meest zuudwestelikke streektoale van 't Nederlands. Z' es gesprookn in de provinsje West-Vloandern in België, in Frans-Vloandern in Vrankryk ("Fransch Vlaemsch", oan 't utstervn), en in 't westn van Zeeuws-Vloandern in Olland.

Ook in 't westn van Oost-Vloandern zyn d'r dialectn gesprookn die goed up 't West-Vlams trekkn, lik in de streekn van Moaldegem in et Meetjesland, of in Zulte da nevers Woaregem ligt.

Geschiedenisse[bewerkn | brontekst bewerken]

't West-Vlams en 't Oost-Vlams zyn de directe upvolgers van et Vlams da gesprookn wos in 't middeleeuwsche groafschap Vloandern. Da kwam e bitj overêen mei wuk da nu de provinsjes West-Vloandern en Oost-Vloandern zyn in België, en mei de Fransche regio Frans-Vloandern ("Fransch Vlaemsch").

't Ollereêste West-Vlams geschreevn tekstjie:[1]

hebban olla vogala nestas hagunnan
hinase hi(c) (e)nda thu
uu(at) unbida(n) (uu)e nu
Da wil zegn:
"Olle veugels zyn met under nestn begunn
beolve ik en gy.
Woar wachtn we nog ip?"
Fragment uut 't tekstjie

't Grotste stik van de Middelnederlandsche literateure es in 't Vlams en 't Broabants geschreevn. Da komt omdat in de 13e en 14e eeuwe et literaire zwoartepunt in Vloandern en Broabant lag.

Et Middelnederlands es de verzoamelienge van de Nederfrankische streektoaln die deur de platselike bevolkienge woarn gesprookn in grote dêeln van de Lege Landn in de periode van 1150 tot 1500.

Bekende Middelnederlandsche werkn lik Van den vos Reynaerde, Karel ende Elegast, Ferguut, Floris ende Blancefloer en de werkn van van Maerlant (lik Der Naturen Bloeme) zyn ollemoale in 't Vlams geschreevn.

Erkennienge[bewerkn | brontekst bewerken]

Et West-Vlams is nie erkend als officiële toale in België, omda België de toalwetgevienge nie nog ingewikkelder wilde moakn. Het West-Vlams is wel een erkende toale in Vrankryk.

Indelienge van 't West-Vlams[bewerkn | brontekst bewerken]

De Nederfrankische dialectn gesprook'n in Vloandern, Olland en grensstreek'n.

De Vos (zie Referensjes vanoundern) deelt et West-Vlams in up boasis van verschilln in klanke en woordvormn.

NW WVL en ZO WVL[bewerkn | brontekst bewerken]

Er zyn grote overeenkomstn tusschn et Noordelik West-Vlams, Westelik West-Vlams en et Frans-Vlams. Die verzoamelienge streektoaln es dikkers Noordwestelik West-Vlams of ofgekort NW WVL genoemd. De toale van Noord-West-Vloandern en de Westhoek wordt ook Kustwestvlams genoemd, omda vele toalkenmerkn bewoard zyn uut 't dialect van de Saksn, de Kustwestgermoansche volksstamme die Vloandern koloniseerde binst de Germoansche volksverhuziengn in de vierde en vuufde êeuwe.

Zuudoostelik West-Vlams, kortweg ZO WVL, es synoniem vo et Continentoal West-Vlams omdat et surtout gesprookn es in et zuudoostn van de provinsje, surtout in de regio Kortryk-Roeseloare-Tielt.

De verschilln tusschn et NW WVL en ZO WVL zoudn te verkloarn zyn deur den invloed die 't Oost-Vlams en 't Broabants g'ed ein up et West-Vlams uut et verstedelikte zuudoostelik deel van de provinsje mei de vlasverwerkienge in de Leiestreke. Wuk da veel minder gebeurd es by de meer landelik gebleevn bevolkienge uut de Westoek, Frans-Vloandern, de Polders en de kust. [zie ook Ryckeboer]

West-Vlamsche toalkunde[bewerkn | brontekst bewerken]

Up uus Portoal:Toale ga je artikels vindn over:

  • West-Vlamsche woordnschat
  • West-Vlamsche vormleer
  • West-Vlamsche klankleer

Gebruuk van West-Vlams up dizzn Wikipedia[bewerkn | brontekst bewerken]

Vo de courante artikels verwachtn me van olle schryvers dan ze dezelfste spellienge volgn. Dienen norm noemn me wyder et Standoardvlams en die stoat ier beschreevn.

D'r zyn uutzounderiengn meugelik woardeure dan de streektoaln in bepoalde artikels beter toet under recht keun kommn. Zie uze regels round streektoaln en spellienge vo de ofsproakn doaromtrent.

Toalkundige fenomeenn[bewerkn | brontekst bewerken]

't West-Vlams verschilt up veel vlakkn van 't Nederlands en van andere (streek)toaln. Ier es en overzicht van de upvollendste verschilln up 't vlak van klankn, grammoatica (of vormleer) en woordnschat.

De voorbeeldn kommn uut:

Grammoatica[bewerkn | brontekst bewerken]

Nederlands Brugge Ostende Diksmude Veurne Yper Roeseloare Tielt Kortryk
Persoonlyke Voornoamwoord'n (ounderwerp)
Wij mynder wy(n)der wyder wyder wyder wyndre wudder wulder, widr
Jullie gynder gyder gyder gyder gyder, lender(s) gyder gunder gulder, gidr
Zij zynder zyder zyder zyder zyder zyndre zundre zulder, zidr
Persoonlyke Voornoamwoord'n (voorwerp)
Ons o(e)ns uus uus nuus, uus nuus, eus oes oes oes
Jullie junder, joender junder, julder junder junder gunder jundre ulder ulder
Hen under under nunder, under nunder, under, (zyder) zunder, under undre udder under
Bezittelyke Voornoamwoord'n
Onze onze, oeze uze uze uuze /nuzen nuzze, euze oezne oeze oeze
Werkwoordvervoegiengn
Ik ben ik zyn ik zyn 'k zyn 'k zyn 'k zy, zyn, benne 'k benne kik 'k zyn, 'k benne 'k ben(ne), 'k zyn, 'k zy
Verkleenwoord'n
Huisje uuzetj(i)e uzzetje, uusje uuzje uzzetje uzetje uzje, uuzegie, uuzeke uzzeke euzeke, uuzetje, uzzeke
Meervouden (s of n)
Brillen briln brils briln briln brils brils, brill'n briln brill'n, brils
Broeken broek'n broek'n broekn broekn broeks broek'n broeks broek'n, broks
Hemden emd'n ems, em'n emn emn ims, emn, emdes im(n) emn imn, imdn
Honden ond'n, oend'n, oenkd'n oen'n oundn ound'n ondn oundn ond'n ond'n, on'n
Kleren klèrn klèr'n kleers kleers kleers, klêers klieer'n kljirn klièr'n/klêers, kljirn
Konijnen keuns keuns keuns keuns keuns keuns kenins,keunn konnings, keuns
Schoenen schoen, sjchoens sjhoes, sjhoen sjchoen, schoes sjchoe'n, schoes sjchoen, sjoes schjoes skoen, skoens, schoen skoen, skoes, schoes
Treinen trings trings trings trings trings trings trings trings

Woordnschat[bewerkn | brontekst bewerken]

Nederlands Brugge Ostende Diksmude Veurne Yper Roeseloare Tielt Kortryk
Verwant met saksisch
Fles (bottle) flasjche bottel, flasche bottel, flasche flesjche flesje, flosjke, flasje flosse, floschke flasse flaske, flasse, fleske ,floschje
Krabben (to scratch) schartn, sjchartn sjchartn scharten sjcharten sjhartn, sjkaartn, scharteln kram'n, skarten, scharten schartn, skartn skartn
Ledigen (to empty) liegn, leegn ydl'n, leegn ydeln, leegn ydeln, leegn ydeln, leegn yl'n, ydeln leegn, utgietn ieln, leeg oaln, oit oaln, leegn, ut oaln
Naderen (to near) noazn noaz'n, noar'n noazn noazn noazn noaz'n noadern, dichterkomn noazn, noidrn
Nergens (nowhere) nieverst, nieverans nievers, nieverans nieverst, nowerstn nowwers(t)(n), nievers nowwers, nieveranst, nievers nievers, niewers nievers(t) nievers(t), nowwers, nievranst, nievest
Onkruid (weed) oenkruud, wied oenkruud oenkruud oenkrúd, vernient, wiejt wied, (on)kreud onkruud, kruud onkrud onkrud, krud, kroid
Regen (rain) regen reegnn reegn, rinne reegn, rinn'n rin, rinne, reen rinne reegne reegne, rin
Schreien (to scream) schrjimn, sjchreimn, bleitn blèètn blèètn, schrièwn sjchreeuwn, blèètn sjkreemn, krysjn, kreesj'n, bleitn blètn skrjimn, bleitn skrjimn, bleitn
Weinig (a little) winnig, lettre winnig winnig, letter nie vele, winnig, lettr(e) weineg, letter winnig, lettre winnig, lettr lettr(e), winnig
Overige
Zie West-Vlamsche klankverschuviengn
Zie Typische West-Vlamsche woordn

Ingveoonsche toale[bewerkn | brontekst bewerken]

Lik by 't Iengels en 't Fries eit ook et West-Vlams deelgenoomn an d'Ingveoonsche klankverschuviengn.

Kykt ook[bewerkn | brontekst bewerken]

Referensjes[bewerkn | brontekst bewerken]

  1. M. Schönfeld, "Een Oudnederlandsche zin uit de elfde eeuw (met reproduktie)". Tijdschrift voor Nederlandsche Taal- en Letterkunde 52 (1933), 1-8.
  • De Vos, M. Taal in stad en land - West-Vlaams, Uitgeverij Terra - Lannoo, 2005, ISBN 90-209-6051-2
  • Ryckeboer, Hugo. Taal in stad en land - Frans-Vlaams, Uitgeverij Terra - Lannoo, 2005, ISBN 90-209-5856-9
  • van der Wal, Marijke. Geschiedenis van het Nederlands (reeks Aula), Uitgeverij Het Spectrum, 1992. ISBN 90-274-1839-X

Externe koppeliengn[bewerkn | brontekst bewerken]

Wikimedia Commons