Alboanse Euvels

D'Alboanse Euvels (Italioans: Colli Albani), oltemets ôok d'Alboanse Bergn (Monti Albani) genoemd, es e gebergte in Itoalië in de regio Lazio, geleegn op apeupri 20 kilomèiters o de zuudôostkantn van Rome. 't Gebergte es 700.000 joar geleed'n ountstoan en es van vulkoanischn ôorsproung want 't zyn eigntlyk de restantn van d'olveliengs uutgedôofde stratovulkoane Vulcano Laziale. De latste uutbarstienge wos in 600 vôorn Christus.

Brêeder bezien zyn d'Alboanse Euvels en ounderdêel van de Latynsche Anti-Oapenynn'n, oloewel da't wel los ligt van de reste van die bergn. O de nôordwestkantn es't van d'and're Anti-Oapenynn'n gescheydn deur de vlakte van de Tiber en d'agglomeroasje van Rome, o de zuudôostkantn ligt et los van de Monti Lepini.

De mêest ipvall'nd'n euveltop (mo nie d'n ôogstn) es de Monte Cavo die 950 mèiters ôog es. 't Ôogste stik es Maschio delle Faete wa nog zes mèiters ôoger ligt. And're ôoge puntn zyn de Monte Artemisio (939 mèiters) en Maschio d'Ariano (891 mèiters). Der liggn twêe kroatermeern in't gebied: 't Meer van Nemi en 't Meer van Albano.

't Gestêente van d'Alboanse Euvels wierd "peperino" genoemd in't Italioans ("lapis albanus" in't Latyn) en es e sôorte van tufstêen, e combinoasje van vulkoanische assn en klêene stêentjes, wa je goe kun gebruukn vo diengn te bouwn. De vulkoanischn ground es ôok ryk an minneroaln es dus ôok goe vo wynrankn te verbouwn; surtout d'n wyn van Frascati es vrêe gekend.

Steed'n en dorpn

Deurhêen hil de geschiedenisse wos 't gebied vrêed in trek by de rykke mienschn uut Rome deur de relatieve koelte die ier angt bist de zomermoandn. Vandoar dad ier teffrente buutnverblyvv'n stoan van rykke burgers, goande van Romeynsche villa'ts uut den Oudeyd tout grôote paleyzn en villa'ts uut de renaissance en barok.

De steed'n en dorpn in en round d'Alboanse Euvels zyn gekend lyk de Castelli Romani ("Romeynsche kastêeln") mè da vele gekende familjes uut de renaissance (lyk de familjes Orsini, Colonna, Chigi, Aldobrandini, Savelli, Annibaldi en Ruspoli) ier ulder paleyzn ad'n, dikkels ip 'n verôog in de stadjes, wa der ezo ôok uutzag lyk kastêeln. 't Beschermd nateurgebied da round die plekkn ligt en 't mêeste van d'Alboanse Euvels oumvat noemt ton ôok 't Parco regionale dei Castelli Romani.

Plekk'n die en ounderdêel zyn van de Castelli Romani zyn:

Albano Laziale
Ariccia
Castel Gandolfo
Colonna
Frascati
Genzano di Roma
Grottaferrata
Lanuvio
Lariano (wos tout 't ende van 1967 e wyk van Velletri)
Marino
Monte Compatri
Monte Porzio Catone
Nemi
Rocca di Papa
Rocca Priora
Velletri (wos byst de middelêeuwn e vrye stad en polletiek-gerechtelyk gin ounderdêel van de Castelli Romani moa geogroafisch geziene ligt et er wel in)

Ofbeeldiengn die ier by passn ku je vien in de categorie Alban Hills van Wikimedia Commons.