Boreoale berkebusschn en alpiene toendra in Ysland
De boreoale berkebusschn en alpiene toendra in Ysland, geleegn in Ysland, zyn 'n ekostreeke uut d' ekozôone Palaearctis vôgnst de Weirld Nateur-Stichtienge (WWF) [1][2][3]. Ze maakn dêel uut van 't bioom de boreoale busschn of de tajga. D' ippervlakte van d' ekostreeke besloa 9 142 658 êktoarn [4]. D' ekostreeke volt tegoare mê de glyknoamige DMEER-streeke [5].
Beschryvienge
[bewerkn | brontekst bewerken]D' ekostreeke bestoat uut hêel 't eiland Ysland mêt uutzoendrienge van de stikkn die altyd mêt ys bedekt bluuvn. Ysland is hêelegans vuulkoaniesch en soamngesteld uut bazoaltiesche rotsn. D' ippervlakte is mo vor e dêel bedekt mê vegetoasje, de reste is koale rotse, snêew, en gletsjers, die bykans of 12 000 km² bedekkn of 11,5 persênt van 't land bedekkn. Ysland êt de grotste gletsjer van hêel Europa, Vatnajökull. Moerassn en kliffn an de kuste zyn geschikt vo koloniezeernde veugls. 't Weere is geweunlik koed en nat, en dichte mist komt veele vôorn. Ysland êt e betrekklik mild kustkliemoat deur 't effekt van de Golfstrôom. De gemiddelde zoomretemprateure in Reykjavic, den oofstad, is 10 °C. De gemiddelde temprateure is 6 °C in juli, mê gemiddlde toppn van 24 °C. De gemiddelde wientr-temprateure in Reykjavik is roend de 0 °C in januoari (gemiddelde toppn van 9,9 °C). Gedeurnde twêe toe drie moandn in de zoomre ist hêel de tyd kloar in Ysland, en de vroege lente en de loatn êrfst genietn van e lange scheemrienge. Mo de doagn zyn styf kort in 't pitje van de wientre. De joarliksche neerslag schommelt van 400 toe 1 000 mm. De leefomgeevienge zie vrêe of van 't kliemaot; mê styf winnig vegetoasje, sterke wiendn en ooge neerslag istr zêere eeroozje van de groend en de kustlyne.
Geschiednisse van de busschn
[bewerkn | brontekst bewerken]
O 't eiland vo den êeste kêe deur de menschn betreedn wierd, was 't dichte bebust. In 't latste stik van de twoafste êewe beschrêef Ari Þorgilsson (of Ari de Gelêerdn) 't in Íslendingabók lik "bebust van de bergn toe an de zêekuste" [6]. Bluuvnde menschlikke vestegienge ê 't ofgezoendrd ekosystêem van dinne vuulkoaniesche groendn en beperkte sôortnverscheidneid vernield. De busschn wierdn lange tyd zwoar oovrekapt vo brandoet en werkoet . Oentbusschienge, kliemoatverslichtrienge binst de zogenoamde "Klêene Ystyd" en oovrebegroazienge deur ingevoerde schoapn verôorzakte 't verlies van de groend lik gevôg van eeroozje. Teegnwôordig zyn veele boerdryn verloatn. Drievierde van de 100 000 vierkante kielomeetrs in Ysland zyn angetast deur groend-eeroozje, 18 000 zo serjeus da z' oenbruukboar zyn gewordn [6]. Dr bestoan nu mor e poar ofgezoenderde berkebustjes mêe. 't Plantn van niewe busschn ê 't antal boomn wê vergrôot, mo das nieks vergleekn mê d' ôorsproenklikke busschn. Sommigte van d' angeplante busschn goan oovre ingevoerde sôortn . De grotste boom in Ysland is e Sitkasparre (Picea sitchensis) geplant in 1949 in Kirkjubæjarklaustur, en die was 25,2 m ooge in 2013 [7].
Plantn-weirld
[bewerkn | brontekst bewerken]De mêeste vegetoasje en landbowgroend is te vienn in de lêeglandn dichte by de kuste. 't Binneland is grôotndêels arktiesche woestyne, mê bergn, gletsjers, vuulkoann en woatrvolln. De bykans totoale ofweezigeid van busschn is 'n ipvollnd kenmerk van Ysland, zjuust lik de koaleid van 't binneland, woaby da grôote gebiedn nieks van vegetoasje ên of styf winnig. Niewe golvn van lava en aschn uut de vuulkoann ên sommigte momentn grôote ipprvlaktn groend oovredekt, en doaby de vegetoasje beschoadigd of vernield. De niewe koloniezoasje deur de plantn goa styf troage deurda de groendloage mo dinne is. De vegetoasje bestoat uut : dwergberke (Betula nana), zochte berke (Betula pubescens), teebloadige wilge (Salix phylicifolia), Cetraria nivalis, Xanthoria elegans, X. candelaria, Alectoria ochroleuca, Rumex acetosa, Carex chordorrhiza, Carex rostrata, Ranunculus trichophyllus, Angelica archangelica, Ranunculus acris, Geranium silvaticum, Potamogeton filiformis, Erigeron borealis, Achillea millefolium.
Bêestn-weirld
[bewerkn | brontekst bewerken]
Die ekostreeke êt e grôote rykdom an veuglsôortn, mêer of drieoendrd zyndr woargenoomn. Aloewêl dat 't nog gin arktiesch gebied is, zyndr ier veele arkiesche sôortn te vienn. Da leefgebied dient lik e belangryke bevoarroadiengsstop vo veele trekknde veugls uut d' arktiesche broedgebiedn ip weg no de warmdre streekn vo 't oovrewientrn. Achtntachtig sôortn broedn reeglmoatig, totnutoe, in 't land. Van dedeeze zyndr twêeënveêertig die belangryk zyn vo de reste van Europa. Dedeeze omvattn velduul (Asio flammeus), snêewuul (Bubo scandiacus), tuureluure (Tringa totanus), Nôordsche stern (Sterna paradisaea), butstekkre (Phalacrocorax carbo), grôote burgemêestre (Larus hyperboreus), Nôordsche stormveugl (Fulmarus glacialis), en snêewgorze (Plectrophenax nivalis). Thjorsarver, e Belangryk Veugl-Geboed êrbergt de grotste broedkoloonje in de weirld vo de klêene rietganze (Anser brachyrhynchus) [8].
Zoogbêestn ên e veel klindre andêel in de bioloogische rykdom van 't eiland. Busmuus (Apodemus sylvaticus) komt veele vôorn, mo is 't êenigte knoagbêeste ier. Poolvos (Alopex lagopus) en Ameriekoansche nerts (Mustela vison) zyn ingevoerde sôortn die nu leevn in d' ekostreeke. Karieboe (Rangifer tarandus) wierd ingevoerd in de 18ste êewe en wordt nu in hêel 't land gevoenn.
Bedreigiengn en beschermienge
[bewerkn | brontekst bewerken]Oentwoatrienge van moerassn vo landbow is de grotste bedreigienge vo de veugl-populoasjes van die ekostreeke. Vissery roend Ysland is oengunstig vo de veugl-populoasjes deur undre belangrykste voedslbronne in te perkn. Ingevoerde sôortn lik den Ameriekoansche nerts zyn e bedreigienge vo de veuglkoloonjes. Toekomstige oolje- en goaze-uutboatienge zyn e gevoar vo d' ekostreeke. Dr bestoan plangs vor e woatrekracht-sentralle te bown by Vatnajoekull, de grotste gletsjr in Ysland. Die sentralle zoed e slichtn invloed ên ip mêer of 3 000 vierkante kielomeetrs van betrekklik oengerept leefgebied en ip de plantn- en de bêestn-weirld deur 't bown van dammn, kunstmoatige bekkns, en 't verleggn van nateurlikke woatrloopn [9].
Êenentjêstig Belangryke Veugl-Gebiedn bedekkn zeevn persênt van 't land. Doaroendre zyn : Arnarvatnsheidi-Tvidaegra, Gudlaugstungur-Alfgeirsungur, en Thjorsarver [10].
Eksterne koppliengn
[bewerkn | brontekst bewerken]Zied ook noa
[bewerkn | brontekst bewerken]| Boreoale busschn uut 't Palaearctis | |
|---|---|
| PA0601 Boreoale busschn van ôostlik Siebeerje | Rusland |
| PA0602 Boreoale berkebusschn en alpiene toendra in Ysland | Ysland |
| PA0603 Beikn en dinne gezoajde busschn van Kamtsjatka en de Koerieln | Rusland |
| PA0604 Boreoale busschn van Kamtsjatka en de Koerieln | Rusland |
| PA0605 Boreoale busschn van nôordôostlik Siebeerje | Rusland |
| PA0606 Boreoale busschn van Okhotsk-Mantsjoerye | Rusland |
| PA0607 Boreoale busschn van Sakhalien | Rusland |
| PA0608 Skandienoavsche en Russiesche boreoale busschn | Finland/Nôorweegn/Rusland/Zweedn |
| PA0609 Koniefeere-busschn van Transbajkal | Mongoolje/Rusland |
| PA0610 Bergbusschn en toendra van den Oeral | Rusland |
| PA0611 Boreoale busschn van westlik Siebeerje | Rusland |
Verwyziengn
[bewerkn | brontekst bewerken]- ↑ (en) Ecoregion PA0602 : Iceland boreal birch forests and alpine tundra (WWF).
- ↑ (en) Ecoregion PA0602 Iceland boreal birch forests and alpine tundra (Nationalgeographic).
- ↑ (en) Ecoregion PA0602 : Iceland boreal birch forests and alpine tundra (WWF).
- ↑ (en) Ecoregion PA0602 : Iceland boreal birch forests and alpine tundra (Globalspecies).
- ↑ (en) Digital map of European Ecological Regions (DMEER).
- ↑ 6,0 6,1 (en) Montgomery David R. 2007 : Dirt: The Erosion of Civilisations , University of California Press, p. 224–225
- ↑ Oskarsson Pure 2013 : Fyrsta tréð á Íslandi til að rjúfa 25 metra múrinn (The first tree in Iceland to break the 25 meter barrier), Iceland forest service.
- ↑ (en) Wheatley, N. 2000 : Where to watch birds in Europe and Russia, Princeton University Press, Princeton, New Jersey
- ↑ (en) Proact Iceland.
- ↑ (en) Heath, M.F., and M.I. Evans, editors 2000 : Important bird areas in Europe: Priority sites for conservation, 2 vol., BirdLife International, Cambridge, UK.