Groafschap Artesië
Artesië (Frãns: Artois) was e groafschap, gesticht in West-Francië, en loater e provinsje in 't nôordn van Vrankryk tout an 't ende van de 18ste êeuwe. Achter de Frãnsche Revoluusje in 1789 kwam 't ounder 't departement Nauw van Kales (Pas-de-Calais).
't Groafschap was begrensd deur Boulogne in 't westn, Picardië in 't zuudn, Koameryk in 't ôostn en 't groafschap Vloandern in 't nôordn.
De belangrykste steedn zyn Arras (Atrecht), Calais (Kales), Boulogne-sur-Mer (Bonen), Saint-Omer (Sint-Omoars), Lens en Béthune.
De noame komt van de Keltische stam van d'Atreboatn, die doa binst den Oudheid gevestigd woarn.
Geschiedenisse
[bewerkn | brontekst bewerken]Julius Caesar versloeg d'Atreboatn binst de Gallische Oorloogn in de 1ste êeuwe v. Chr. en je miek van under streke e Romeinse civitas, de Civitas Atrebatium met den hoofdstad Nemetacum (Atrecht, Frãns: Arras). De civitas lag in de Romeinse provinsje Gallia Belgica.
Veroverd deur de Frankn in de 5de êeuwe was Artesië êest de gouwe pagus Atrebatensis.
In de 9ste êeuwe steldn de Karoliengers overal gouwegroavn an, surtout vo de verdedigienge teegn de Vikings. Et groafschap (comitatus) wierd gesticht in West-Francië ounder Odalric (ca. 850) en Ecfrid (ca. 892).
Gouwegroavn ounder de Karoliengers
[bewerkn | brontekst bewerken]- ca. 850: Odalrik
- ca. 892: Ecfrid
- van 932 tout 1180: ounder 't groafschap Vloandern
Round 932 veroverde Arnulf I van Vloandern Artesië, en 't blêef e hêel ende ounder Vloandern, tout da Filips van den Elzas 't in 1180 gaf an zyn nichte Isabella van Henegouwn, os ze trouwde mè keunienk Philippe Auguste van Vrankryk. Azo kwam Artesië ounder de Capetiengers.
Huus Capet
[bewerkn | brontekst bewerken]- 1180-1190: Isabella van Henegouwen en heur vint Philippe Auguste
- 1190-1226: Louis VIII van Vrankryk
- 1226-1237: Louis IX van Vrankryk
- 1237-1249: Robert I van Artois
- 1250-1302: Robert II van Artois
- 1302-1329: Mahaut van Artois (betwist deur Robert III van Artois)
In 1285 trouwde Mahaut van Artois met Otto IV van Bourgondië. Under dochter Joanna II erfde 't groafschap Bourgondië van heur voader en 't groafschap Artois van heur moeder.
Huus Bourgondië
[bewerkn | brontekst bewerken]- 1329-1330: Joanna II, gravinne van Bourgondië
- 1330-1347: Joanna III (oudste dochter van keunienk Philippe V van Vrankryk), gravinne van Bourgondië en heur vint Odo IV (hertog van Bourgondië)
- 1347-1361: Philippe van Rouvres
- 1361-1382: Marguerite I, twidde dochter van keunienk Philippe V
In 1320 trouwde Marguerite I mè Lodewyk I van Vloandern of Lodewyk van Nevers. Under zeune was Lodewyk van Male en azo kwam Artois were by Vloandern. Deurda zyn dochter Margaretha van Male in 1369 trouwde was mè Filips de Stoutn, kwam 't ounder de Bourgondische hertoogn van 't Huus Valois en loater ounder de Habsburgers.
Huus Dampierre
[bewerkn | brontekst bewerken]- 1382-1383: Lodewyk van Male
- 1383-1405: Margaretha van Male en heur vint Filips de Stoutn (1383-1404)
Huus Valois-Bourgondië
[bewerkn | brontekst bewerken]- 1405-1419: Jan zounder Vrees
- 1419-1467: Filips de Goein
- 1467-1477: Karel de Stoutn
- 1477-1482: Maria van Bourgondië en heur vint Maximiliaan I
Huus Habsburg
[bewerkn | brontekst bewerken]- 1482-1506: Filips I van Kastilië
- 1506-1556: Keizer Karel V
In 1529, by de Vrede van Koameryk (of Paix des Dames), most Karel V Bourgondië ofstoan an Frans I van Vrankryk, moa je mocht wel 't Groafschap Vloandern en Artesië houdn.
Met de Pragmatieke Sanctie van 4 november 1549 wierd de Bourgondische Kreits deur Karel V ommegevormd tout de Zeventien Provinciën van de Lêge Landn. De Bourgondische Kreits bestound al van 1512 ounder Maximiliaan I, en was êen van de tien Rykskreitsn, woarin dat 't Hillig Rôoms Ryk ingedêeld was. Karel V bepoalde met de Pragmatieke Sanctie dan de Zeventien Provinciën assan mostn tegoare bluuvn ounder êen keunienk, on ze overg’erfd wierdn. Ze kwoamn doamee apart te stoan van 't Hillig Rôoms Ryk en 't keunienkryk Vrankryk. Achter de trôonsofstand van Karel V kwoamn z'ounder Filips II.
- 1556-1598: Filips II van Spanje
- 1598-1621: Isabella van Spanje en heur vint Albrecht van Oostnryk (Albrecht en Isabella)
- 1621-1659: Filips IV van Spanje
De Zeventien Provinciën of Habsburgse Nederlandn blêevn ounder 't Spoans bewiend tout in 1659. Binst de Spoans-Franschn oorloge (1635-1659), e gevolg van de Dertigjoarign oorloge (1618-1648), wierd de Slag by Duunkerke (1658) uutgevochtn. 't Verlies van Spanje leidde tout 't vredesverdrag, de Vrede van de Pyreneeën. Filips IV van Spanje most doaby Artois en stikkn van Vloandern en Henegouwn ofstoan an Louis XIV van Vrankryk.
Artois kwam nu definitief ounder Vrankryk en vormde de Frãnsche provinsje Artois tout an de Frãnsche Revoluusje.
|
Ofbeeldiengn die ier by passn ku je vien in de categorie Artois van Wikimedia Commons. |